Luận văn thạc sĩ về chính sách tiền tệ và lạm phát ở Việt Nam theo phương pháp tường thuật

• Tác giả: Lê Thị Thoa
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Khắc Quốc Bảo
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Chính Sách Tiền Tệ Và Lạm Phát Ở Việt Nam: Phân Tích Qua Phương Pháp Tường Thuật
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Kinh Tế
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa của đề tài
• 1.6. Kết cấu của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VỀ CSTT VÀ CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY
• 2.1. Khung lý thuyết về chính sách tiền tệ
• 2.2. Các công cụ của chính sách tiền tệ
• 3. CHƯƠNG 3: TỔNG QUAN NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM VÀ CÁC CÔNG CỤ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ
• 4. CHƯƠNG 4: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 5. CHƯƠNG 5: CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 6. CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu

Nghiên cứu về chính sách tiền tệ và lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn 2003-2016 cho thấy sự biến động của các biến số kinh tế vĩ mô. Những bất ổn này có thể liên quan đến chính sách tiền tệ và việc điều hành của Ngân hàng Nhà nước. Các nghiên cứu trước đây gặp khó khăn trong việc chọn biến đại diện cho chính sách tiền tệ và nhận diện các cú sốc. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp tường thuật để xác định các cú sốc ngoại sinh và tác động của chúng đến sản lượng và lạm phát. Kết quả cho thấy chính sách tiền tệ có ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát.

1.1. Lý do chọn đề tài

Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn tăng trưởng và lạm phát cao, cùng với những biến động trên thị trường bất động sản và chứng khoán. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu xem liệu những bất ổn này có xuất phát từ chính sách tiền tệ hay không. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào cơ chế truyền dẫn của chính sách tiền tệ, nhưng chưa xác định được mối quan hệ rõ ràng giữa chính sách tiền tệ và các biến số kinh tế vĩ mô. Việc sử dụng phương pháp tường thuật sẽ giúp làm rõ hơn mối quan hệ này.

II. Khung lý thuyết về chính sách tiền tệ

Khung lý thuyết về chính sách tiền tệ bao gồm các công cụ và mục tiêu mà Ngân hàng Trung ương sử dụng để điều tiết cung tiền. Các công cụ chính bao gồm nghiệp vụ thị trường mở, chính sách chiết khấu và tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ là ổn định giá trị đồng tiền, kiềm chế lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nghiên cứu này sẽ phân tích các công cụ này và tác động của chúng đến lạm phát và sản lượng kinh tế.

2.1. Các công cụ của chính sách tiền tệ

Ngân hàng Trung ương sử dụng ba công cụ chính để điều chỉnh cung tiền: nghiệp vụ thị trường mở, chính sách chiết khấu và tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Nghiệp vụ thị trường mở là công cụ quan trọng nhất, giúp điều chỉnh lãi suất và cung tiền. Khi Ngân hàng Trung ương mua chứng khoán, lượng cung tiền sẽ tăng lên, dẫn đến giảm lãi suất. Ngược lại, khi bán chứng khoán, cung tiền giảm và lãi suất tăng. Điều này cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ và lạm phát.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp tường thuật để xác định các cú sốc ngoại sinh trong chính sách tiền tệ và tác động của chúng đến sản lượng và lạm phát. Dữ liệu được thu thập từ các tài liệu lịch sử và báo cáo của Ngân hàng Nhà nước. Mô hình hồi quy đơn giản sẽ được áp dụng để đo lường tác động của chính sách tiền tệ lên sản lượng và lạm phát. Kết quả sẽ được kiểm định bằng mô hình VAR hai biến để đảm bảo tính chính xác.

3.1. Nhận diện cú sốc tiền tệ

Việc nhận diện cú sốc tiền tệ là rất quan trọng trong nghiên cứu này. Các cú sốc được xác định từ những thay đổi lớn trong chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước. Nghiên cứu sẽ phân tích các tài liệu lịch sử để tìm ra các thời điểm xảy ra cú sốc, từ đó đánh giá tác động của chúng đến sản lượng và lạm phát. Phương pháp này giúp làm rõ mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ và các biến số kinh tế vĩ mô.

IV. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy chính sách tiền tệ có tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát ở Việt Nam. Các cú sốc ngoại sinh được xác định đã ảnh hưởng đến sản lượng và lạm phát trong giai đoạn nghiên cứu. Mô hình hồi quy cho thấy sự thay đổi trong chính sách tiền tệ có thể dẫn đến biến động lớn trong các biến số kinh tế vĩ mô. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của chính sách tiền tệ trong việc điều tiết nền kinh tế.

4.1. Tác động lên sản lượng

Nghiên cứu chỉ ra rằng các cú sốc trong chính sách tiền tệ có tác động tích cực đến sản lượng. Khi chính sách tiền tệ được thắt chặt, sản lượng có xu hướng giảm. Ngược lại, khi chính sách tiền tệ được nới lỏng, sản lượng tăng lên. Điều này cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ và hoạt động kinh tế thực tế.

V. Kết luận

Nghiên cứu khẳng định rằng chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế và lạm phát. Việc áp dụng phương pháp tường thuật đã giúp xác định rõ hơn các cú sốc ngoại sinh và tác động của chúng đến nền kinh tế. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho thấy chính sách tiền tệ cần được điều chỉnh linh hoạt để ứng phó với các biến động kinh tế.

5.1. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng và điều chỉnh chính sách tiền tệ tại Việt Nam. Các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng những phát hiện này để cải thiện hiệu quả của chính sách tiền tệ, từ đó ổn định nền kinh tế và kiềm chế lạm phát. Nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo về mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ và các biến số kinh tế vĩ mô.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2003 – 2016, nền kinh tế Việt Nam trải qua nhiều biến động kinh tế vĩ mô với các hiện tượng như tăng trưởng nóng, lạm phát cao, bong bóng bất động sản và biến động thị trường chứng khoán. Những bất ổn này đặt ra câu hỏi về vai trò của chính sách tiền tệ (CSTT) trong việc điều tiết các biến số kinh tế vĩ mô. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định tác động của CSTT lên sản lượng và lạm phát tại Việt Nam, đồng thời giải quyết hai vấn đề chính: đo lường chính xác CSTT trong bối cảnh NHNN Việt Nam sử dụng đa dạng công cụ và nhận diện các cú sốc tiền tệ ngoại sinh, tránh sự nội sinh giữa CSTT và sản lượng kinh tế. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu tháng trong giai đoạn 2003 – 2016, tập trung vào chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) làm đại diện cho sản lượng và chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đại diện cho lạm phát. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm mới về tác động của CSTT tại Việt Nam thông qua phương pháp tiếp cận tường thuật, giúp khắc phục hạn chế của các phương pháp truyền thống và góp phần nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế về chính sách tiền tệ, bao gồm:

• Khái niệm chính sách tiền tệ: Là hệ thống các biện pháp do ngân hàng trung ương thực hiện nhằm điều tiết cung tiền và lãi suất để đạt các mục tiêu kinh tế như ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và việc làm.

• Các công cụ chính sách tiền tệ: Nghiệp vụ thị trường mở, chính sách chiết khấu và tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Mỗi công cụ có cơ chế tác động riêng lên cung tiền và lãi suất, từ đó ảnh hưởng đến tổng cầu và các biến số kinh tế vĩ mô.

• Mục tiêu của chính sách tiền tệ: Bao gồm việc làm cao, tăng trưởng kinh tế bền vững, ổn định giá cả, ổn định lãi suất, ổn định thị trường tài chính và ổn định thị trường hối đoái. Các mục tiêu này có thể xung đột nhau trong ngắn hạn, đòi hỏi sự cân bằng trong điều hành.

• Cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ: Thông qua các kênh lãi suất, tỷ giá hối đoái và tín dụng, CSTT tác động gián tiếp đến sản lượng và lạm phát.

• Phương pháp tiếp cận tường thuật (Narrative Approach): Được phát triển từ nghiên cứu của Friedman và Schwartz (1963) và Romer & Romer (1989), phương pháp này sử dụng tài liệu lịch sử, báo cáo chính sách và phát biểu của nhà điều hành để xác định các cú sốc tiền tệ ngoại sinh, giúp nhận diện chính xác tác động của CSTT tránh sự nội sinh giữa chính sách và sản lượng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu tháng từ năm 2003 đến 2016, tập trung vào các biến IIP và CPI làm đại diện cho sản lượng và lạm phát. Phương pháp nghiên cứu gồm:

• Xác định cú sốc tiền tệ ngoại sinh: Thông qua phân tích các tài liệu lịch sử như nghị quyết Chính phủ, báo cáo của NHNN và thông cáo báo chí để nhận diện các thời điểm NHNN thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ nhằm kiềm chế lạm phát, không bị ảnh hưởng bởi biến động sản lượng.

• Mô hình hồi quy cơ bản: Sử dụng biến giả đại diện cho cú sốc CSTT để ước lượng tác động lên sản lượng công nghiệp và chỉ số giá tiêu dùng.

• Mô hình VAR hai biến: Kiểm định tính vững chắc của kết quả hồi quy, so sánh với các phương pháp đo lường truyền thống như sử dụng cung tiền M2, lãi suất và tỷ lệ dự trữ bắt buộc.

• Phân tích mô hình logit: Kiểm tra khả năng dự đoán các cú sốc thắt chặt tiền tệ, kết quả cho thấy CSTT tại Việt Nam không thể dự đoán được, khẳng định tính ngoại sinh của các cú sốc.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu tháng trong 14 năm, tổng cộng khoảng 168 quan sát, được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động của CSTT lên sản lượng công nghiệp: Các cú sốc thắt chặt tiền tệ ngoại sinh làm giảm sản lượng công nghiệp trung bình khoảng 4-6% trong vòng 6 tháng sau cú sốc, theo ước lượng hồi quy cơ bản và mô hình VAR. Tác động này có ý nghĩa thống kê cao và phù hợp với các nghiên cứu quốc tế.

2. Ảnh hưởng lên lạm phát: CSTT thắt chặt giúp giảm CPI trung bình khoảng 2-3% trong vòng 5-9 tháng, với độ trễ tác động dài hơn so với sản lượng. Điều này phản ánh đặc điểm độ trễ của chính sách tiền tệ trong việc kiểm soát giá cả.

3. Tính không dự đoán được của CSTT: Mô hình logit cho thấy các cú sốc thắt chặt tiền tệ không thể dự đoán trước dựa trên các biến kinh tế vĩ mô, khẳng định tính ngoại sinh của các cú sốc và tính khách quan trong nhận diện.

4. So sánh với các phương pháp đo lường truyền thống: Phương pháp tường thuật cho kết quả ổn định và chính xác hơn so với việc sử dụng cung tiền M2 hay lãi suất làm biến đại diện, do NHNN Việt Nam sử dụng đa dạng công cụ và có phản ứng nội sinh với sản lượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy CSTT tại Việt Nam có tác động rõ rệt đến cả sản lượng và lạm phát, tương tự như các nghiên cứu ở các nền kinh tế phát triển và mới nổi. Nguyên nhân là do NHNN Việt Nam thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ nhằm kiềm chế lạm phát cao trong giai đoạn nghiên cứu, đồng thời ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất công nghiệp. Độ trễ tác động dài hơn đối với lạm phát so với sản lượng phù hợp với cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ qua kênh lãi suất và tín dụng. So với các nghiên cứu trước đây sử dụng phương pháp truyền thống, phương pháp tường thuật giúp nhận diện chính xác các cú sốc ngoại sinh, tránh sai lệch do phản ứng nội sinh giữa CSTT và sản lượng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện diễn biến IIP và CPI trước và sau các cú sốc CSTT, cũng như bảng so sánh kết quả hồi quy và mô hình VAR để minh họa tính ổn định và ý nghĩa thống kê của các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sử dụng phương pháp tường thuật trong phân tích CSTT: Các cơ quan nghiên cứu và hoạch định chính sách nên áp dụng phương pháp này để nhận diện chính xác các cú sốc tiền tệ, từ đó nâng cao hiệu quả điều hành CSTT.

2. Đa dạng hóa công cụ CSTT và minh bạch hóa chính sách: NHNN cần tiếp tục sử dụng linh hoạt các công cụ tiền tệ và tín dụng, đồng thời công khai rõ ràng các quyết định chính sách để tạo điều kiện cho thị trường và nhà đầu tư dự báo chính xác hơn.

3. Tăng cường phối hợp chính sách tiền tệ với chính sách tài khóa và tỷ giá: Để đạt hiệu quả ổn định kinh tế vĩ mô, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các chính sách nhằm giảm thiểu xung đột mục tiêu và tăng cường ổn định thị trường.

4. Nâng cao năng lực dự báo và phân tích kinh tế vĩ mô: Đào tạo và phát triển đội ngũ chuyên gia phân tích sử dụng các mô hình kinh tế hiện đại, kết hợp dữ liệu lịch sử và phương pháp tường thuật để hỗ trợ quyết định chính sách kịp thời và chính xác.

Các giải pháp trên nên được thực hiện trong vòng 3-5 năm tới, với sự chủ trì của NHNN Việt Nam phối hợp cùng các viện nghiên cứu kinh tế và các tổ chức tài chính trong nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách tiền tệ: Giúp hiểu rõ hơn về tác động của CSTT và cách nhận diện các cú sốc tiền tệ ngoại sinh, từ đó nâng cao hiệu quả điều hành chính sách.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế vĩ mô và tài chính: Cung cấp phương pháp nghiên cứu mới và dữ liệu thực nghiệm về CSTT tại Việt Nam, hỗ trợ phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

3. Các tổ chức tài chính và ngân hàng thương mại: Hiểu rõ hơn về cơ chế tác động của CSTT để điều chỉnh chiến lược kinh doanh, quản lý rủi ro và dự báo thị trường.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn điều hành CSTT tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp tường thuật khác gì so với phương pháp truyền thống trong nghiên cứu CSTT?
   Phương pháp tường thuật sử dụng tài liệu lịch sử và báo cáo chính sách để nhận diện các cú sốc tiền tệ ngoại sinh, tránh sai lệch do phản ứng nội sinh giữa CSTT và sản lượng, trong khi phương pháp truyền thống thường dựa vào biến số kinh tế như cung tiền hay lãi suất làm biến đại diện.

2. Tại sao không thể dùng cung tiền M2 làm biến đại diện cho CSTT ở Việt Nam?
   Vì NHNN Việt Nam sử dụng nhiều công cụ khác nhau và cung tiền M2 chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố ngoài chính sách tiền tệ như cung ngoại tệ và cơ chế tỷ giá, nên không phản ánh chính xác lập trường CSTT.

3. Các cú sốc tiền tệ ngoại sinh được xác định như thế nào?
   Thông qua phân tích các tài liệu lịch sử, nghị quyết Chính phủ, báo cáo NHNN và thông cáo báo chí để xác định các thời điểm NHNN thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ nhằm kiềm chế lạm phát, không bị ảnh hưởng bởi biến động sản lượng.

4. Tác động của CSTT lên sản lượng và lạm phát có độ trễ như thế nào?
   CSTT tác động giảm sản lượng công nghiệp khoảng 4-6% trong vòng 6 tháng, còn tác động giảm lạm phát khoảng 2-3% trong vòng 5-9 tháng, cho thấy độ trễ tác động lên lạm phát dài hơn.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả điều hành CSTT tại Việt Nam?
   Cần tăng cường minh bạch chính sách, sử dụng linh hoạt các công cụ tiền tệ và tín dụng, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và tỷ giá, đồng thời áp dụng các phương pháp nghiên cứu hiện đại như phương pháp tường thuật để nhận diện chính xác các cú sốc tiền tệ.

Kết luận

• Chính sách tiền tệ của NHNN Việt Nam có tác động đáng kể đến tăng trưởng sản lượng công nghiệp và kiểm soát lạm phát trong giai đoạn 2003 – 2016.
• Phương pháp tiếp cận tường thuật giúp nhận diện chính xác các cú sốc tiền tệ ngoại sinh, khắc phục hạn chế của các phương pháp truyền thống.
• Các cú sốc thắt chặt tiền tệ làm giảm sản lượng khoảng 4-6% và giảm CPI khoảng 2-3% với độ trễ tác động khác nhau.
• CSTT tại Việt Nam không thể dự đoán trước, khẳng định tính khách quan và ngoại sinh của các cú sốc.
• Đề xuất tăng cường sử dụng phương pháp tường thuật, đa dạng hóa công cụ CSTT, phối hợp chính sách và nâng cao năng lực dự báo trong 3-5 năm tới.

Luận văn mở ra hướng nghiên cứu mới cho các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia kinh tế, đồng thời kêu gọi sự hợp tác nghiên cứu sâu rộng hơn nhằm nâng cao hiệu quả điều hành chính sách tiền tệ tại Việt Nam.