Luận án tiến sĩ về cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

• Tác giả: Phạm Thị Hồng Minh
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Minh Đoan
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
• Đề tài: Cải Cách Hành Chính Trong Quản Lý Nhà Nước Về Tôn Giáo: Nghiên Cứu Từ Thực Tiễn Bộ Nội Vụ
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÔN GIÁO
• 1.1. Khái quát chung quản lý nhà nước về tôn giáo ở Việt Nam
• 1.1.1. Khái niệm, vai trò của quản lý nhà nước về tôn giáo
• 1.1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về tôn giáo
• 1.2. Khái niệm, mục đích cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo
• 1.3. Nội dung cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo
• 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÔN GIÁO Ở BỘ NỘI VỤ
• 2.1. Hoạt động chỉ đạo, điều hành và các yếu tố có ảnh hưởng đến cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo ở Bộ Nội vụ
• 2.2. Thực trạng những nội dung cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo ở Bộ Nội vụ
• 2.3. Đánh giá chung đối với cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo ở Bộ Nội vụ
• 3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TIẾP TỤC CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÔN GIÁO TỪ THỰC TIỄN BỘ NỘI VỤ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
• 3.1. Quan điểm tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo
• 3.2. Giải pháp tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Những vấn đề lý luận và pháp lý về cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

Cải cách hành chính (cải cách hành chính) trong quản lý nhà nước về tôn giáo là một vấn đề quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Quản lý nhà nước về tôn giáo không chỉ đơn thuần là việc điều chỉnh các hoạt động tôn giáo mà còn là việc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng của công dân. Để thực hiện hiệu quả, cần có những chính sách tôn giáo rõ ràng và cụ thể. Các yếu tố ảnh hưởng đến cải cách hành chính bao gồm sự phát triển kinh tế - xã hội, sự thay đổi trong nhận thức của người dân về tôn giáo và sự tác động của các tổ chức tôn giáo. Việc cải cách hành chính trong lĩnh vực này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý mà còn góp phần ổn định xã hội.

1.1 Khái quát chung quản lý nhà nước về tôn giáo ở Việt Nam

Quản lý nhà nước về tôn giáo ở Việt Nam được thực hiện thông qua các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo của công dân. Tôn giáo ở Việt Nam rất đa dạng, với nhiều tổ chức và tín đồ khác nhau. Theo số liệu từ Bộ Nội vụ, tính đến năm 2019, có 43 tổ chức tôn giáo được công nhận, với hàng chục ngàn cơ sở thờ tự. Điều này cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động tôn giáo trong xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn nhiều thách thức trong việc quản lý, đặc biệt là trong việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến tôn giáo.

1.2 Nội dung cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

Nội dung cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo bao gồm việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức và cải thiện cơ chế kiểm soát. Cải cách này nhằm mục tiêu tạo ra một môi trường thuận lợi cho các hoạt động tôn giáo diễn ra trong khuôn khổ pháp luật. Việc thực hiện các chính sách tôn giáo cần phải được đồng bộ và nhất quán, nhằm bảo đảm quyền lợi cho các tín đồ và tổ chức tôn giáo. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc đánh giá hiệu quả của các chính sách đã được ban hành.

II. Thực trạng cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo ở Bộ Nội vụ

Thực trạng cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bộ Nội vụ cho thấy nhiều kết quả tích cực, nhưng cũng tồn tại không ít vấn đề cần khắc phục. Hoạt động chỉ đạo và điều hành của Bộ Nội vụ đã có những bước tiến đáng kể trong việc cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vướng mắc trong việc thực hiện các quy định pháp luật về tôn giáo. Đánh giá hiệu quả quản lý tôn giáo hiện nay cho thấy cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả công tác này.

2.1 Hoạt động chỉ đạo điều hành và các yếu tố có ảnh hưởng đến cải cách hành chính

Hoạt động chỉ đạo và điều hành của Bộ Nội vụ trong lĩnh vực tôn giáo đã có những cải tiến đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình cải cách hành chính, như sự thiếu đồng bộ trong các văn bản pháp luật và sự chậm trễ trong việc thực hiện các thủ tục hành chính. Các yếu tố này cần được nhận diện và khắc phục để đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý nhà nước về tôn giáo.

2.2 Thực trạng những nội dung cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

Thực trạng cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo cho thấy nhiều nội dung đã được triển khai, nhưng hiệu quả chưa đạt yêu cầu. Việc thực hiện các thủ tục hành chính vẫn còn phức tạp, gây khó khăn cho các tổ chức tôn giáo trong việc hoạt động. Cần có những giải pháp cụ thể để đơn giản hóa các thủ tục này, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tôn giáo diễn ra.

III. Quan điểm giải pháp tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo từ thực tiễn Bộ Nội vụ Việt Nam giai đoạn hiện nay

Để tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo, cần có những quan điểm và giải pháp cụ thể. Việc nâng cao nhận thức về vai trò của cải cách hành chính trong quản lý tôn giáo là rất cần thiết. Các giải pháp cần tập trung vào việc cải thiện quy trình thủ tục hành chính, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức và tăng cường cơ chế kiểm soát. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho các tín đồ và tổ chức tôn giáo.

3.1 Quan điểm tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

Quan điểm tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo cần phải dựa trên nguyên tắc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng của công dân. Cải cách cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện, nhằm tạo ra một môi trường thuận lợi cho các hoạt động tôn giáo. Việc thực hiện các chính sách tôn giáo cần phải được gắn liền với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

3.2 Giải pháp tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo

Giải pháp tiếp tục cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo bao gồm việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức và cải thiện cơ chế kiểm soát. Cần có các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ công chức làm công tác quản lý tôn giáo, nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả công việc. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các chính sách tôn giáo.

Tổng quan nghiên cứu

Tôn giáo là một hiện tượng xã hội có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống văn hóa, tinh thần và chính trị của xã hội. Theo số liệu thống kê, khoảng 95% dân số Việt Nam có đời sống tín ngưỡng, tôn giáo với 16 tôn giáo được Nhà nước công nhận và hơn 26.000 tổ chức tôn giáo hoạt động hợp pháp. Quản lý nhà nước về tôn giáo là một lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước nhằm bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, đồng thời duy trì an ninh, trật tự xã hội. Luật tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 có hiệu lực từ 2018 đã tạo ra bước ngoặt trong công tác quản lý, đòi hỏi phải tăng cường cải cách hành chính (CCHC) để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng CCHC trong quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bộ Nội vụ Việt Nam giai đoạn 2011-2019, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu chủ yếu tập trung vào Ban Tôn giáo Chính phủ thuộc Bộ Nội vụ, cơ quan quản lý nhà nước cấp trung ương về tôn giáo. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện lý luận về CCHC trong lĩnh vực tôn giáo, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn để nâng cao chất lượng quản lý, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, kết hợp với các lý thuyết quản lý nhà nước và cải cách hành chính hiện đại. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

1. Mô hình cải cách hành chính tổng thể với 6 nội dung trọng tâm: cải cách thể chế, thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ công chức, tài chính công và hiện đại hóa hành chính. Mô hình này giúp phân tích toàn diện các khía cạnh của CCHC trong quản lý nhà nước về tôn giáo.

2. Lý thuyết quản lý nhà nước về tôn giáo, tập trung vào khái niệm, vai trò, đặc điểm và nội dung quản lý nhà nước về tôn giáo, làm cơ sở để đánh giá hiệu quả quản lý và cải cách trong lĩnh vực này.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước về tôn giáo, cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo, thủ tục hành chính, hiệu lực và hiệu quả quản lý, quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa phân tích tài liệu, khảo sát thực tiễn và phương pháp định lượng, định tính. Cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Tài liệu pháp luật, báo cáo của Bộ Nội vụ, Ban Tôn giáo Chính phủ, số liệu thống kê từ năm 2011 đến 2019, các văn bản chỉ đạo, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, kết quả khảo sát ý kiến cán bộ công chức và tổ chức tôn giáo.

• Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo và các tổ chức tôn giáo ở trung ương và địa phương để thu thập ý kiến, đảm bảo tính đại diện.

• Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung, so sánh, tổng hợp, đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến CCHC trong quản lý nhà nước về tôn giáo. Sử dụng các chỉ số cải cách hành chính và mức độ hài lòng của tổ chức, cá nhân tôn giáo làm chỉ tiêu đánh giá.

• Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2011-2019, trong đó chú trọng các năm 2016-2019 khi Luật tín ngưỡng, tôn giáo có hiệu lực và các văn bản hướng dẫn được ban hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả cải cách thủ tục hành chính được nâng cao rõ rệt: Bộ Nội vụ đã công bố 96 thủ tục hành chính trong lĩnh vực tôn giáo, trong đó có 43 thủ tục cấp trung ương, 35 cấp tỉnh, 8 cấp huyện và 10 cấp xã. Việc đơn giản hóa thủ tục đã giúp giảm thời gian giải quyết trung bình từ 30 ngày xuống còn khoảng 15 ngày, tỷ lệ hài lòng của tổ chức, cá nhân tôn giáo đạt trên 80% vào năm 2019.

2. Cải cách tổ chức bộ máy và phân cấp quản lý được thực hiện đồng bộ: Ban Tôn giáo Chính phủ được giao quyền chủ trì thực hiện CCHC trong lĩnh vực tôn giáo, đồng thời phân cấp rõ ràng cho các cấp địa phương. Tỷ lệ cán bộ chuyên trách về tôn giáo được đào tạo bài bản tăng từ khoảng 60% năm 2011 lên trên 85% năm 2019.

3. Hiện đại hóa hành chính được đẩy mạnh nhưng còn hạn chế về nguồn lực: Bộ Nội vụ đã triển khai hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2008 tại Ban Tôn giáo Chính phủ, áp dụng chữ ký điện tử và cơ chế một cửa điện tử. Tuy nhiên, điều kiện vật lực và tài chính chưa đáp ứng đầy đủ, ảnh hưởng đến tốc độ và phạm vi ứng dụng công nghệ thông tin.

4. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm được chuyên nghiệp hóa: Từ năm 2013 đến 2019, Bộ Nội vụ đã tiến hành thanh tra chuyên ngành tại 33/64 tỉnh, thành phố, góp phần giảm số vụ việc khiếu kiện liên quan đến tôn giáo khoảng 20% so với giai đoạn trước.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công cuộc cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bộ Nội vụ đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý. Việc đơn giản hóa thủ tục hành chính và công khai minh bạch đã tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tôn giáo, giảm thiểu phiền hà và tiêu cực. Sự phân cấp quản lý và đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên trách giúp tăng cường năng lực thực thi công vụ.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực vật chất và tài chính vẫn là rào cản lớn đối với việc hiện đại hóa hành chính, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu xây dựng Chính phủ điện tử ngày càng cao. So sánh với các nghiên cứu trong ngành hành chính công, việc áp dụng tiêu chuẩn ISO và cơ chế một cửa điện tử là bước tiến phù hợp nhưng cần được đầu tư mở rộng hơn nữa.

Bên cạnh đó, công tác thanh tra, kiểm tra cần tiếp tục được tăng cường để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành trong quản lý nhà nước về tôn giáo. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng, số lượng thủ tục hành chính được rút gọn và số vụ việc khiếu kiện giảm dần sẽ minh họa rõ nét cho các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đầu tư nguồn lực cho hiện đại hóa hành chính: Bộ Nội vụ cần phối hợp với các bộ, ngành liên quan và địa phương tăng cường ngân sách, trang thiết bị công nghệ thông tin để mở rộng ứng dụng chữ ký số, hệ thống một cửa điện tử trong giải quyết thủ tục hành chính về tôn giáo. Mục tiêu đạt 100% thủ tục hành chính được số hóa và giải quyết trực tuyến mức độ 4 vào năm 2025.

2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức chuyên trách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật tín ngưỡng, tôn giáo và kỹ năng hành chính công cho cán bộ công chức các cấp, đặc biệt tại địa phương. Đặt mục tiêu 100% cán bộ chuyên trách đạt chuẩn nghiệp vụ vào năm 2023.

3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Phối hợp với các tổ chức tôn giáo, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể tổ chức các chương trình tuyên truyền, phổ biến Luật tín ngưỡng, tôn giáo và các văn bản hướng dẫn nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân tôn giáo. Thực hiện ít nhất 50 lớp tập huấn mỗi năm trên toàn quốc.

4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Hoàn thiện quy trình thanh tra chuyên ngành, mở rộng phạm vi thanh tra đến 100% các tỉnh, thành phố vào năm 2022. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng để xử lý kịp thời các vi phạm, giảm thiểu tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến tôn giáo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình công tác, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính.

2. Các nhà nghiên cứu, giảng viên ngành luật và hành chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về cải cách hành chính trong lĩnh vực tôn giáo, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học và giảng dạy chuyên ngành.

3. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tôn giáo: Hiểu rõ hơn về các chính sách, thủ tục hành chính và các giải pháp cải cách nhằm tăng cường hiệu quả phối hợp quản lý và hoạt động tôn giáo.

4. Sinh viên cao học, nghiên cứu sinh ngành luật, quản lý nhà nước: Cung cấp kiến thức chuyên sâu, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực tiễn về cải cách hành chính trong lĩnh vực tôn giáo, hỗ trợ học tập và nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

1. Cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo là gì?
   CCHC trong lĩnh vực này là những thay đổi có hệ thống nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo, bao gồm cải cách thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ và hiện đại hóa hành chính.

2. Tại sao cần cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo?
   Do tính phức tạp, nhạy cảm của lĩnh vực tôn giáo và yêu cầu bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, cải cách hành chính giúp giảm phiền hà, nâng cao minh bạch, hiệu quả quản lý và tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tôn giáo.

3. Những nội dung cải cách hành chính nào đã được thực hiện tại Bộ Nội vụ?
   Bao gồm cải cách thủ tục hành chính với 96 thủ tục được công bố, cải cách tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, hiện đại hóa hành chính theo tiêu chuẩn ISO, và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

4. Hiện đại hóa hành chính trong lĩnh vực tôn giáo được triển khai ra sao?
   Bộ Nội vụ đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2008, triển khai chữ ký điện tử, cơ chế một cửa điện tử và xây dựng hệ thống thông tin tiếp nhận, xử lý phản ánh về thủ tục hành chính.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo?
   Cần tăng cường đầu tư nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, hoàn thiện quy trình thanh tra, kiểm tra và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

Kết luận

• Cải cách hành chính trong quản lý nhà nước về tôn giáo tại Bộ Nội vụ đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong cải cách thủ tục hành chính và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ.
• Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và phân cấp quản lý đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động quản lý và sinh hoạt tôn giáo hợp pháp.
• Hiện đại hóa hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế do nguồn lực chưa đáp ứng đầy đủ, cần được ưu tiên đầu tư.
• Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đã góp phần giảm thiểu tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến tôn giáo.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo trong giai đoạn tiếp theo.

Tiếp theo, các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tôn giáo cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, góp phần xây dựng môi trường tôn giáo ổn định, phát triển bền vững. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà nghiên cứu có thể tiếp cận toàn văn luận văn để khai thác sâu hơn các nội dung nghiên cứu.