## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam, việc đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt là dạy học tích hợp (DHTH), đã trở thành xu hướng tất yếu nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học. Theo khảo sát với 43 giáo viên (GV) dạy Toán tại các trường THCS ở Hải Phòng, 98% GV đánh giá DHTH là cần thiết hoặc rất cần thiết, tuy nhiên gần 49% GV chưa từng tổ chức dạy học theo hướng tích hợp. Luận văn tập trung nghiên cứu thiết kế và tổ chức một số chủ đề dạy học nội dung “Quan hệ giữa các yếu tố trong tam giác” theo hướng tích hợp trong môn Toán lớp 7, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực học sinh (HS).

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) nghiên cứu lý luận về DHTH trong môn Toán THCS; (2) xây dựng các chủ đề DHTH nội dung “Quan hệ giữa các yếu tố trong tam giác”; (3) thực nghiệm sư phạm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các chủ đề. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình Toán lớp 7 tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học Toán, phát triển năng lực mô hình hóa toán học và năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho HS.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết dạy học tích hợp (DHTH):** DHTH là phương pháp liên kết có hệ thống các nội dung học tập từ nhiều môn học khác nhau thành một nội dung thống nhất nhằm phát triển năng lực tổng hợp cho HS. Các mức độ tích hợp gồm nội môn, đa môn, liên môn và xuyên môn, trong đó xuyên môn là mức độ cao nhất, bắt đầu từ ngữ cảnh thực tế và sở thích của HS.

- **Lý thuyết mô hình hóa toán học (MHHTH):** MHHTH là quá trình chuyển đổi từ vấn đề thực tiễn sang mô hình toán học và ngược lại, giúp HS phát triển khả năng vận dụng toán học vào giải quyết các vấn đề thực tế. Quy trình mô hình hóa gồm bốn bước: toán học hóa, giải bài toán, thông hiểu và đối chiếu kiểm định kết quả.

- **Khái niệm chính:** Dạy học tích hợp, mô hình hóa toán học, năng lực học sinh, chủ đề dạy học tích hợp, phương pháp dạy học phát triển năng lực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu thu thập từ khảo sát 43 GV dạy Toán tại 10 trường THCS công lập và ngoài công lập ở Hải Phòng, kết quả thực nghiệm sư phạm trên HS lớp 7, tài liệu chuyên ngành, sách giáo khoa và các công trình nghiên cứu liên quan.

- **Phương pháp phân tích:** Phân tích định lượng số liệu khảo sát bằng thống kê mô tả (tỉ lệ %, điểm trung bình), phân tích định tính qua quan sát, phỏng vấn và đánh giá kết quả thực nghiệm.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng trong năm học 2022-2023; xây dựng chủ đề và tổ chức thực nghiệm sư phạm trong cùng năm học; tổng hợp, đánh giá và hoàn thiện luận văn trong quý cuối năm 2023.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Hiểu biết về DHTH của GV:** 60,5% GV chỉ biết sơ qua, 34,9% hiểu khá, 4,6% hiểu sâu về DHTH. Đây là thuận lợi nhưng cũng là thách thức trong việc nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức DHTH.

- **Thực trạng tổ chức DHTH:** 48,84% GV chưa từng tổ chức DHTH; chỉ 16,3% GV tổ chức DHTH trong các bài học trên lớp; phần lớn các hoạt động DHTH diễn ra trong các tiết chuyên đề hoặc thi giáo viên giỏi.

- **Đánh giá hiệu quả DHTH:** Trung bình GV đánh giá hiệu quả DHTH đạt 7,52/10, cho thấy sự tin tưởng vào lợi ích của phương pháp này.

- **Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả DHTH:** Bao gồm chương trình SGK (32%), cơ sở vật chất (39%), nguồn tư liệu (38%), trình độ nhận thức của GV (33%) và HS (36%), thời lượng dạy học (29%), phương pháp kiểm tra đánh giá (26%).

- **Thuận lợi và khó khăn:** Thuận lợi chính là nhận thức đúng đắn của GV và HS, chương trình SGK tích hợp; khó khăn lớn nhất là thời lượng tiết học hạn chế, cơ sở vật chất chưa đầy đủ, nguồn tư liệu thiếu và chương trình học nặng về lý thuyết.

### Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát phản ánh thực trạng chung của việc triển khai DHTH trong dạy học Toán THCS tại Việt Nam. Mặc dù GV nhận thức được tầm quan trọng của DHTH, nhưng việc tổ chức còn hạn chế do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc tích hợp môn học và phát triển năng lực HS là xu hướng phổ biến, tuy nhiên cần có sự đầu tư về đào tạo GV, cơ sở vật chất và đổi mới chương trình, đánh giá để phát huy hiệu quả. Việc xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp nội dung “Quan hệ giữa các yếu tố trong tam giác” giúp HS phát triển tư duy logic, năng lực mô hình hóa và giải quyết vấn đề thực tiễn, phù hợp với định hướng giáo dục phổ thông mới.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện mức độ hiểu biết và sẵn sàng tổ chức DHTH của GV, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đánh giá hiệu quả DHTH.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng GV:** Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về DHTH và mô hình hóa toán học, nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức dạy học tích hợp. Mục tiêu đạt 80% GV được đào tạo trong vòng 2 năm, do Sở GD&ĐT và các trường đại học chủ trì.

- **Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị:** Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học, phần mềm hỗ trợ như GeoGebra để phục vụ dạy học tích hợp, đặc biệt cho các chủ đề liên quan đến hình học và mô hình hóa. Mục tiêu hoàn thiện trang thiết bị tại 100% trường THCS trong 3 năm.

- **Phát triển nguồn tư liệu chính thống:** Biên soạn và cung cấp tài liệu, sách giáo khoa, bài giảng mẫu về DHTH và mô hình hóa toán học phù hợp với chương trình GDPT 2018. Mục tiêu phát hành tài liệu trong năm học tiếp theo, do Bộ GD&ĐT phối hợp các nhà xuất bản thực hiện.

- **Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá:** Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực HS theo hướng phát triển toàn diện, đánh giá quá trình và sản phẩm học tập tích hợp. Mục tiêu áp dụng thí điểm trong 2 năm và nhân rộng sau đó, do các trường THCS và Sở GD&ĐT triển khai.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Toán THCS:** Nắm bắt phương pháp dạy học tích hợp, áp dụng các chủ đề dạy học tích hợp trong giảng dạy để nâng cao hiệu quả và phát triển năng lực HS.

- **Nhà quản lý giáo dục:** Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai DHTH, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư phù hợp.

- **Sinh viên sư phạm Toán:** Học tập lý luận và thực tiễn về DHTH, mô hình hóa toán học, chuẩn bị kỹ năng sư phạm hiện đại.

- **Nhà nghiên cứu giáo dục:** Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về dạy học tích hợp và phát triển năng lực.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dạy học tích hợp là gì và tại sao cần thiết trong dạy học Toán?**  
Dạy học tích hợp là phương pháp kết hợp nội dung từ nhiều môn học để phát triển năng lực tổng hợp cho HS. Nó giúp HS vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tế, tăng hứng thú và hiệu quả học tập.

2. **Các mức độ tích hợp trong dạy học gồm những gì?**  
Bao gồm tích hợp nội môn, đa môn, liên môn và xuyên môn, từ mức độ thấp đến cao, với mức độ xuyên môn là tích hợp sâu nhất, bắt đầu từ ngữ cảnh thực tế.

3. **Mô hình hóa toán học có vai trò gì trong dạy học Toán?**  
Mô hình hóa giúp HS chuyển đổi vấn đề thực tế thành mô hình toán học và ngược lại, phát triển tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và ứng dụng toán học trong đời sống.

4. **Khó khăn chính khi triển khai dạy học tích hợp là gì?**  
Bao gồm thời lượng tiết học hạn chế, cơ sở vật chất chưa đầy đủ, nguồn tư liệu thiếu, nhận thức và kỹ năng GV còn hạn chế, cùng với chương trình học nặng về lý thuyết.

5. **Làm thế nào để đánh giá hiệu quả dạy học tích hợp?**  
Có thể sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng như đánh giá quá trình, sản phẩm học tập, bài kiểm tra năng lực, kết hợp đánh giá tự đánh giá và đánh giá đồng nghiệp để phản ánh toàn diện năng lực HS.

## Kết luận

- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học tích hợp và mô hình hóa toán học trong dạy học môn Toán THCS.  
- Xây dựng thành công một số chủ đề dạy học tích hợp nội dung “Quan hệ giữa các yếu tố trong tam giác” phù hợp với chương trình GDPT 2018.  
- Thực nghiệm sư phạm cho thấy các chủ đề tích hợp giúp nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực mô hình hóa toán học cho HS.  
- Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực GV, cải thiện cơ sở vật chất, phát triển nguồn tư liệu và đổi mới đánh giá.  
- Khuyến nghị các nhà quản lý, GV và nhà nghiên cứu tiếp tục triển khai và phát triển dạy học tích hợp trong giáo dục phổ thông.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai đào tạo GV, hoàn thiện tài liệu dạy học tích hợp và tổ chức các đợt thực nghiệm mở rộng trong các trường THCS trên toàn quốc để nhân rộng mô hình thành công.