Tác Động Của Việc Tạo Thanh Khoản Đến Lợi Nhuận Ngân Hàng: Bằng Chứng Thực Nghiệm Từ Các Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Thanh Trúc
• Người hướng dẫn: Nguyễn Duy Linh, Ph.D
• Trường học: Banking University of Ho Chi Minh City
• Chuyên ngành: Finance – Banking
• Đề tài: Tác Động Của Việc Tạo Thanh Khoản Đến Lợi Nhuận Ngân Hàng Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: graduation thesis
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• ABSTRACT
• COMMITMENT
• ACKNOWLEDGEMENTS
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. BACKGROUND OF THE RESEARCH
• 1.2. OBJECTIVES OF THE RESEARCH
• 1.3. RESEARCH QUESTIONS
• 1.4. RESEARCH SUBJECTS AND SCOPE
• 1.5. RESEARCH METHODOLOGY
• 2. CHAPTER 2: THEORETICAL BASIS AND LITERATURE REVIEW
• 2.1. DEFINITION OF COMMERCIAL BANK
• 2.2. PROFITS OF COMMERCIAL BANKS
• 2.2.1. The concept of bank profitability
• 2.2.2. Profit measurement criteria of commercial banks
• 2.3. CREATE LIQUIDITY OF COMMERCIAL BANKS
• 2.3.1. Definition of liquidity creation of commercial banks
• 2.3.2. Liquidity creation theories
• 2.3.3. Create liquidity and metrics
• 2.3.4. The role of creating liquidity with commercial banks
• 2.3.5. Indicator for measurement of liquidity creation
• 2.3.6. Steps to calculate liquidity creation variable
• 2.4. EMPIRICAL STUDIES ON THE IMPACT OF LIQUIDITY CREATION ON BANK PROFITABILITY
• 2.5. OTHER FACTORS AFFECTING THE PROFITABILITY OF COMMERCIAL BANKS
• 2.5.1. Bank-specific factors
• 2.6. RESEARCH MODEL AND RESEARCH HYPOTHESIS
• 4. CHAPTER 4: RESEARCH RESULTS AND DISCUSSION
• 4.1. DESCRIPTIVE STATISTICS RESULT FROM THE VARIABLES
• 4.1.1. Return on total assets (ROA)
• 4.1.2. Return on equity (ROE)
• 4.1.3. Total loans and leases to total assets (LOANS)
• 4.1.4. Cost-to-income ratio (COST)
• 4.1.5. Loan loss provisions (LLP)
• 4.1.6. The annualized growth rate of real GDP (GDP)
• 4.1.7. Treasury bill rates (TB)
• 4.2. MULTI-COLLINEARITY TEST
• 4.3. Estimated the POOLED OLS, FEM, REM models
• 4.4. POOLED OLS, FEM, and REM model selection test
• 4.5. HETEROSCEDASTICITY AND AUTOCORRELATION TEST
• 4.6. FIX RESEARCH MODELS
• 4.7. DISCUSSING RESEARCH RESULTS
• 4.7.1. The asset – side liquidity creation (LCA)
• 4.7.2. The liabilities – side liquidity creation section (LCL)
• 4.7.3. The off-balance sheet – side liquidity creation section (LCOBS)
• 4.7.4. Total loans and leases to total assets (LOANS)
• 4.7.5. Cost-to-income ratio (COST)
• 4.7.6. Loan loss provisions (LLP)
• 4.7.7. The annualized growth rate of real GDP (GDP)
• 4.7.8. Treasury bill rates (TB)
• 5. CHAPTER 5: CONCLUSION AND RECOMMENDATIONS
• 5.1. SOME RECOMMENDATIONS TO IMPROVE PROFITABILITY
• 5.2. LIMITATION OF THE THESIS AND FUTURE RESEARCH DIRECTION
• 5.2.1. Limitation of the thesis
• 5.2.2. Future research direction

I. Tổng Quan Tác Động Tạo Thanh Khoản Lên Ngân Hàng Việt Nam

Các ngân hàng Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính, là trung gian chuyển vốn từ nơi thừa sang nơi thiếu. Hoạt động tạo thanh khoản của các ngân hàng, tức là biến đổi tài sản kém thanh khoản thành tài sản có tính thanh khoản cao, có ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận ngân hàng. Nghiên cứu này đi sâu vào phân tích mối quan hệ này, xem xét cả yếu tố nội tại của ngân hàng và các yếu tố kinh tế vĩ mô tác động đến hiệu quả hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm chất lượng tài sản, nợ xấu, vấn đề thanh khoản và lợi nhuận thấp. Do đó, việc hiểu rõ tác động của thanh khoản đến ngân hàng trở nên vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ tập trung vào đánh giá chi tiết về vấn đề này.

1.1. Vai trò của tạo thanh khoản trong hoạt động ngân hàng

Tạo thanh khoản là một hoạt động cốt lõi của các ngân hàng, giúp chuyển đổi tài sản ít thanh khoản thành các khoản nợ có tính thanh khoản cao. Hoạt động này giúp đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn của khách hàng và duy trì khả năng thanh toán của ngân hàng. Theo Berger và Bouwman (2009), tạo thanh khoản và chuyển giao rủi ro là hai chức năng cơ bản mà ngân hàng thực hiện trong nền kinh tế. Khả năng thực hiện hai vai trò này có ý nghĩa quan trọng đối với sự thành công của ngân hàng.

1.2. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu tác động đến lợi nhuận

Việc nghiên cứu tác động của thanh khoản đến lợi nhuận ngân hàng có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Các ngân hàng Việt Nam cần phải không ngừng đổi mới và nâng cao năng lực tài chính để duy trì vị thế cạnh tranh. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và quản trị rủi ro, giúp các ngân hàng nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng và đóng góp vào sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Bên cạnh đó, quản lý thanh khoản ngân hàng hiệu quả sẽ hạn chế rủi ro thanh khoản ngân hàng, từ đó gia tăng lợi nhuận ngân hàng.

1.3. Thực trạng thanh khoản ngân hàng tại Việt Nam hiện nay

Thị trường tài chính Việt Nam đang trải qua nhiều biến động, ảnh hưởng trực tiếp đến thực trạng thanh khoản ngân hàng. Các yếu tố như chính sách tiền tệ, lãi suất, và biến động kinh tế vĩ mô đều tác động đến khả năng tạo thanh khoản của các ngân hàng. Đánh giá thực trạng thanh khoản ngân hàng hiện tại là bước quan trọng để hiểu rõ hơn về những thách thức và cơ hội mà các ngân hàng đang đối mặt, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường thanh khoản phù hợp.

II. Thách Thức Quản Lý Thanh Khoản Ảnh Hưởng Đến Lợi Nhuận Ngân Hàng

Quản lý thanh khoản là một thách thức lớn đối với các ngân hàng Việt Nam. Việc duy trì một lượng thanh khoản vừa đủ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời tối đa hóa lợi nhuận, đòi hỏi sự cân bằng tinh tế. Những biến động trên thị trường liên ngân hàng, cũng như các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng tín dụng, lãi suất, và nợ xấu, đều có thể gây áp lực lên quản lý thanh khoản ngâ hàng. Nếu không được quản lý hiệu quả, rủi ro thanh khoản có thể dẫn đến giảm lợi nhuận ngân hàng và thậm chí gây ra khủng hoảng tài chính.

2.1. Rủi ro thanh khoản và tác động tiêu cực đến ngân hàng

Rủi ro thanh khoản là nguy cơ ngân hàng không đủ khả năng đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn. Điều này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng, bao gồm giảm lợi nhuận ngân hàng, mất uy tín, và thậm chí phá sản. Việc đánh giá và quản lý rủi ro thanh khoản ngân hàng một cách hiệu quả là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Các quy định về thanh khoản ngân hàng như Basel III cũng góp phần hạn chế rủi ro thanh khoản.

2.2. Các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến thanh khoản ngân hàng

Nhiều yếu tố vĩ mô có thể ảnh hưởng đến thanh khoản của các ngân hàng. Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước, tăng trưởng tín dụng, lãi suất, và tỷ lệ lạm phát đều có thể tác động đến khả năng huy động vốn và tạo thanh khoản của các ngân hàng. Sự biến động của thị trường liên ngân hàng cũng là một yếu tố quan trọng cần được theo dõi. Các yếu tố này thường xuyên được các mô hình đo lường thanh khoản sử dụng để dự báo thanh khoản hệ thống ngân hàng.

2.3. Ảnh hưởng của nợ xấu đến khả năng tạo thanh khoản

Nợ xấu là một trong những yếu tố gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tạo thanh khoản của ngân hàng. Khi tỷ lệ nợ xấu tăng cao, ngân hàng phải trích lập dự phòng rủi ro, làm giảm vốn chủ sở hữu ngân hàng và khả năng cho vay. Điều này không chỉ làm giảm lợi nhuận mà còn hạn chế khả năng tạo thanh khoản của ngân hàng. Việc quản lý nợ xấu hiệu quả là một trong những biện pháp quan trọng để duy trì khả năng thanh toán và lợi nhuận ngân hàng.

III. Cách Tạo Thanh Khoản Tối Ưu Giải Pháp Tăng Lợi Nhuận Ngân Hàng

Để tối ưu hóa tạo thanh khoản và nâng cao lợi nhuận, các ngân hàng Việt Nam cần áp dụng các phương pháp quản lý thanh khoản ngân hàng hiệu quả. Điều này bao gồm đa dạng hóa nguồn vốn, cải thiện cấu trúc nguồn vốn, và tăng cường vòng quay vốn. Bên cạnh đó, việc sử dụng các công cụ phái sinh để quản lý rủi ro lãi suất và tỷ giá cũng có thể giúp cải thiện khả năng thanh khoản và lợi nhuận ngân hàng. Ngoài ra, cần chú trọng tới việc tuân thủ các quy định về thanh khoản ngân hàng.

3.1. Đa dạng hóa nguồn vốn huy động của ngân hàng

Việc tập trung quá mức vào một nguồn vốn duy nhất có thể làm tăng rủi ro thanh khoản cho ngân hàng. Do đó, cần đa dạng hóa các kênh huy động vốn, bao gồm huy động tiền gửi từ khách hàng cá nhân và doanh nghiệp, phát hành trái phiếu, và vay vốn từ các tổ chức tài chính khác. Đa dạng hóa nguồn vốn giúp ngân hàng giảm sự phụ thuộc vào một nguồn vốn duy nhất và tăng cường khả năng thanh toán.

3.2. Cải thiện cấu trúc nguồn vốn và quản lý tài sản hiệu quả

Cấu trúc nguồn vốn hợp lý là yếu tố quan trọng để đảm bảo khả năng thanh khoản và lợi nhuận ngân hàng. Ngân hàng cần cân đối giữa các loại tài sản có tính thanh khoản cao và tài sản có tính thanh khoản thấp để tối ưu hóa vòng quay vốn và giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Việc quản lý tài sản hiệu quả cũng giúp tăng cường lợi nhuận ngân hàng và cải thiện khả năng tạo thanh khoản.

3.3. Sử dụng công cụ phái sinh để quản lý rủi ro lãi suất

Sử dụng các công cụ phái sinh như hợp đồng hoán đổi lãi suất (interest rate swaps) và hợp đồng tương lai lãi suất (interest rate futures) có thể giúp ngân hàng quản lý rủi ro lãi suất một cách hiệu quả. Điều này giúp ổn định lợi nhuận và cải thiện khả năng thanh khoản, đặc biệt trong bối cảnh lãi suất thị trường biến động.

IV. Nghiên Cứu Thực Tiễn Tác Động Tạo Thanh Khoản Lên Lợi Nhuận

Nghiên cứu thực nghiệm sử dụng dữ liệu từ 23 ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2009-2020 cho thấy tạo thanh khoản có tác động tiêu cực đến lợi nhuận ngân hàng, thể hiện qua cả chỉ số ROA và ROE. Các yếu tố khác như quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn, tỷ lệ nợ, tỷ lệ tiền gửi, tỷ lệ chi phí, tỷ lệ dự phòng, tăng trưởng GDP và lãi suất tín phiếu kho bạc cũng được xem xét trong mô hình. Nghiên cứu sử dụng các phương pháp Pooled OLS, FEM và REM để phân tích dữ liệu.

4.1. Kết quả nghiên cứu về tác động của tạo thanh khoản

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, trong giai đoạn 2009-2020, tạo thanh khoản có tác động tiêu cực đến lợi nhuận của các ngân hàng Việt Nam. Điều này có thể do chi phí tạo thanh khoản vượt quá lợi ích thu được, hoặc do các ngân hàng chưa quản lý hiệu quả các rủi ro liên quan đến tạo thanh khoản. Nghiên cứu của Nguyễn Ngọc Thanh Trúc (2022) sử dụng dữ liệu của 23 ngân hàng thương mại Việt Nam.

4.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng

Nghiên cứu cũng phân tích các yếu tố khác ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng, bao gồm quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn, tỷ lệ nợ, tỷ lệ tiền gửi, tỷ lệ chi phí, tỷ lệ dự phòng, tăng trưởng GDP và lãi suất tín phiếu kho bạc. Kết quả cho thấy một số yếu tố có tác động tích cực, trong khi một số yếu tố khác có tác động tiêu cực đến lợi nhuận ngân hàng. Sáu trên chín biến độc lập có ảnh hưởng đáng kể đến mô hình hồi quy ROA và ROE, trong khi ba biến còn lại không có ảnh hưởng đáng kể.

4.3. So sánh với các nghiên cứu trước đây về vấn đề này

Nghiên cứu này bổ sung vào các nghiên cứu trước đây về tác động của thanh khoản đến ngân hàng tại Việt Nam. So với các nghiên cứu tập trung vào rủi ro thanh khoản, nghiên cứu này tập trung vào tạo thanh khoản và tác động của nó đến lợi nhuận ngân hàng. Kết quả của nghiên cứu này có thể khác biệt so với các nghiên cứu trước đây do sự khác biệt về dữ liệu, phương pháp nghiên cứu, và bối cảnh kinh tế.

V. Giải Pháp Tăng Cường Thanh Khoản Lợi Nhuận Ngân Hàng

Từ kết quả nghiên cứu, các ngân hàng có thể điều chỉnh chiến lược quản lý thanh khoản và tăng cường các biện pháp quản lý rủi ro. Việc tăng cường quản lý vốn chủ sở hữu ngâ hàng, cải thiện hiệu quả hoạt động, và tối ưu hóa cấu trúc nguồn vốn cũng là những giải pháp quan trọng để nâng cao lợi nhuận ngân hàng. Các ngân hàng nên chú trọng đến việc áp dụng các mô hình đo lường thanh khoản hiện đại.

5.1. Đề xuất chính sách để cải thiện thanh khoản ngân hàng

Các cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về quản lý thanh khoản ngân hàng, đảm bảo tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như Basel III. Việc tăng cường giám sát hoạt động của các ngân hàng, đặc biệt là các hoạt động có liên quan đến tạo thanh khoản, cũng là vô cùng quan trọng.

5.2. Các biện pháp tăng cường quản lý rủi ro thanh khoản

Các ngân hàng cần xây dựng hệ thống quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả, bao gồm việc xác định, đo lường, và kiểm soát các rủi ro liên quan đến thanh khoản. Việc sử dụng các công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro lãi suất và tỷ giá cũng là một giải pháp hữu hiệu.

5.3. Nâng cao hiệu quả hoạt động và tối ưu hóa nguồn vốn

Việc nâng cao hiệu quả hoạt động, bao gồm giảm chi phí hoạt động, tăng doanh thu, và cải thiện chất lượng tài sản, là yếu tố quan trọng để tăng lợi nhuận ngân hàng. Tối ưu hóa cấu trúc nguồn vốn cũng giúp ngân hàng giảm chi phí vốn và cải thiện khả năng thanh toán.

VI. Kết Luận Về Tác Động Thanh Khoản và Triển Vọng Ngân Hàng

Nghiên cứu này đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về tác động của thanh khoản đến lợi nhuận ngân hàng tại Việt Nam. Kết quả cho thấy, việc tạo thanh khoản không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích cho các ngân hàng. Các ngân hàng cần phải quản lý thanh khoản một cách thận trọng, đồng thời chú trọng đến các yếu tố khác ảnh hưởng đến lợi nhuận. Trong tương lai, các nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này là cần thiết để giúp các ngân hàng Việt Nam hoạt động hiệu quả hơn và đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

6.1. Tóm tắt những phát hiện chính của nghiên cứu

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tạo thanh khoản có thể có tác động tiêu cực đến lợi nhuận ngân hàng trong một số trường hợp. Các yếu tố khác như quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn, và tình hình kinh tế vĩ mô cũng ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng. Việc quản lý thanh khoản ngân hàng hiệu quả là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định và phát triển của hệ thống ngân hàng.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo về tác động của thanh khoản

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích chi tiết hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến tác động của thanh khoản đến ngân hàng. Nghiên cứu cũng có thể sử dụng các phương pháp phân tích hiện đại hơn để đánh giá mối quan hệ giữa tạo thanh khoản và lợi nhuận ngân hàng. Cần nghiên cứu thêm về ảnh hưởng của dịch bệnh đến thanh khoản, và ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế đến thanh khoản.

6.3. Tầm quan trọng của quản lý thanh khoản trong tương lai

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc quản lý thanh khoản hiệu quả sẽ trở nên ngày càng quan trọng đối với các ngân hàng Việt Nam. Các ngân hàng cần phải không ngừng đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2009-2020, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế trong nước. Theo báo cáo tài chính của 23 ngân hàng thương mại được nghiên cứu, tỷ lệ tạo thanh khoản (liquidity creation) trung bình chiếm khoảng 20% tổng tài sản, trong khi lợi nhuận đo bằng ROA và ROE có xu hướng biến động qua các năm. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của việc tạo thanh khoản đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam, nhằm xác định mức độ tác động và các yếu tố liên quan ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh ngân hàng. Mục tiêu cụ thể là xây dựng mô hình hồi quy đa biến để đánh giá tác động của biến tạo thanh khoản theo phương pháp “cat fat” cùng các biến đặc trưng ngân hàng và biến vĩ mô như quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn, tỷ lệ nợ, tỷ lệ tiền gửi, chi phí hoạt động, dự phòng rủi ro, tăng trưởng GDP thực tế và lãi suất trái phiếu kho bạc. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 23 ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2009-2020, sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính công khai. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các ngân hàng và cơ quan quản lý đánh giá, quản trị hiệu quả hơn hoạt động tạo thanh khoản và nâng cao lợi nhuận, đồng thời đóng góp vào kho tàng nghiên cứu về tài chính ngân hàng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết trung gian tài chính hiện đại, trong đó Berger và Bouwman (2009, 2015) nhấn mạnh vai trò tạo thanh khoản của ngân hàng thông qua việc chuyển đổi tài sản kém thanh khoản thành các khoản nợ có tính thanh khoản cao. Khái niệm tạo thanh khoản được đo lường bằng chỉ số “cat fat”, phân loại tài sản và nợ trên bảng cân đối kế toán thành các nhóm thanh khoản, bán thanh khoản và kém thanh khoản, với trọng số tương ứng để tính toán tổng lượng thanh khoản tạo ra. Ba thành phần chính của tạo thanh khoản gồm: tạo thanh khoản trên tài sản (LCA), trên nợ phải trả (LCL) và ngoài bảng cân đối (LCOBS). Ngoài ra, các khái niệm về lợi nhuận ngân hàng được đo bằng ROA (lợi nhuận trên tổng tài sản) và ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) được sử dụng làm biến phụ thuộc. Các yếu tố đặc trưng ngân hàng như quy mô (SIZE), tỷ lệ vốn (CAP), tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (LOANS), tỷ lệ tiền gửi (DEP), chi phí trên thu nhập (COST), dự phòng rủi ro tín dụng (LLP) cùng các biến vĩ mô như tăng trưởng GDP thực tế (GDP) và lãi suất trái phiếu kho bạc (TB) được đưa vào mô hình để kiểm soát ảnh hưởng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là bộ dữ liệu bảng (panel data) thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất hàng năm của 23 ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2009-2020, cùng dữ liệu kinh tế vĩ mô từ Ngân hàng Thế giới. Cỡ mẫu gồm 23 ngân hàng với 12 năm quan sát, tổng cộng khoảng 276 quan sát. Phương pháp phân tích sử dụng hồi quy đa biến với các mô hình Pooled Ordinary Least Squares (POLS), Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM) và cuối cùng là Feasible Generalized Least Squares (FGLS) để khắc phục hiện tượng phương sai không đồng nhất và tự tương quan. Các bước phân tích bao gồm kiểm định đa cộng tuyến (VIF), lựa chọn mô hình phù hợp qua F-test và Hausman test, kiểm định hiện tượng tự tương quan và phương sai không đồng nhất. Mô hình hồi quy được xây dựng với biến phụ thuộc là ROA và ROE, biến độc lập chính là tạo thanh khoản (LC) và các thành phần LCA, LCL, LCOBS cùng các biến kiểm soát đặc trưng ngân hàng và biến vĩ mô.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tổng thể của tạo thanh khoản (LC) đến lợi nhuận ngân hàng: Kết quả hồi quy FGLS cho thấy tạo thanh khoản có tác động tiêu cực đáng kể đến cả ROA và ROE. Cụ thể, hệ số hồi quy của LC đối với ROA là khoảng -0.15 (p<0.05), đối với ROE là -0.12 (p<0.05), cho thấy khi ngân hàng tăng tạo thanh khoản, lợi nhuận trên tài sản và vốn chủ sở hữu giảm tương ứng.

2. Tác động của các thành phần tạo thanh khoản: Trong mô hình phân tích riêng biệt, tạo thanh khoản trên tài sản (LCA) có ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt đến lợi nhuận (hệ số khoảng -0.18 với ROA, p<0.01), trong khi tạo thanh khoản trên nợ (LCL) và ngoài bảng cân đối (LCOBS) không có tác động đáng kể về mặt thống kê. Điều này cho thấy phần tài sản kém thanh khoản ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sinh lời.

3. Ảnh hưởng của các biến đặc trưng ngân hàng: Quy mô ngân hàng (SIZE) có tác động tích cực đến ROA (hệ số 0.05, p<0.05) nhưng không rõ ràng với ROE. Tỷ lệ vốn (CAP) có tác động tích cực đến ROA (0.07, p<0.01) nhưng tác động tiêu cực đến ROE (-0.04, p<0.1). Tỷ lệ cho vay (LOANS) và tỷ lệ tiền gửi (DEP) đều có ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận, với LOANS tác động mạnh hơn (khoảng 0.12 với ROA, p<0.01). Chi phí hoạt động (COST) và dự phòng rủi ro (LLP) đều có tác động tiêu cực rõ rệt đến lợi nhuận (COST khoảng -0.20 với ROA, p<0.01; LLP khoảng -0.15, p<0.05).

4. Ảnh hưởng của biến vĩ mô: Tăng trưởng GDP thực tế (GDP) có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến lợi nhuận ngân hàng (khoảng 0.10 với ROA, p<0.05). Lãi suất trái phiếu kho bạc (TB) có tác động không đồng nhất, với tác động tiêu cực nhẹ đến ROA nhưng không có ý nghĩa rõ ràng với ROE.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tạo thanh khoản, đặc biệt là trên tài sản, làm giảm lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu. Nguyên nhân có thể do việc tạo thanh khoản đòi hỏi ngân hàng phải duy trì nhiều tài sản kém thanh khoản, làm tăng chi phí vốn và rủi ro thanh khoản, từ đó giảm hiệu quả sinh lời. Kết quả này phù hợp với giả thuyết chi phí phá sản, theo đó tăng tạo thanh khoản làm tăng rủi ro thanh khoản và chi phí quản lý, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Sahyouni và Wang (2018) tại các thị trường mới nổi, trong khi khác biệt với nghiên cứu tại Mỹ của Duan và Niu (2020) cho thấy tác động tích cực của tạo thanh khoản đến lợi nhuận. Điều này phản ánh đặc thù thị trường Việt Nam với hệ thống ngân hàng còn non trẻ, chi phí quản lý cao và rủi ro thanh khoản lớn. Các biến đặc trưng ngân hàng như quy mô, vốn, cho vay và tiền gửi đều có ảnh hưởng phù hợp với lý thuyết và các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của quản trị nội bộ và điều kiện kinh tế vĩ mô trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng ROA, ROE và tỷ lệ tạo thanh khoản qua các năm, cùng bảng hệ số hồi quy chi tiết các biến trong mô hình.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý tài sản kém thanh khoản: Ngân hàng cần kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ tài sản kém thanh khoản, đặc biệt là các khoản cho vay dài hạn, nhằm giảm chi phí vốn và rủi ro thanh khoản, từ đó nâng cao lợi nhuận. Mục tiêu giảm tỷ lệ LCA xuống dưới mức trung bình ngành trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban điều hành và phòng quản lý rủi ro.

2. Tối ưu hóa cấu trúc vốn: Tăng tỷ lệ vốn chủ sở hữu hợp lý để nâng cao khả năng chịu đựng rủi ro, đồng thời cân đối giữa vốn và nợ để tối ưu hóa chi phí vốn. Mục tiêu duy trì tỷ lệ vốn trên tổng tài sản tối thiểu 12% theo chuẩn Basel III trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý vốn và tài chính.

3. Nâng cao hiệu quả hoạt động và kiểm soát chi phí: Giảm tỷ lệ chi phí trên thu nhập (COST) thông qua cải tiến quy trình, ứng dụng công nghệ và đào tạo nhân sự. Mục tiêu giảm COST xuống dưới 40% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý vận hành và công nghệ thông tin.

4. Đẩy mạnh huy động vốn và cho vay hiệu quả: Tăng tỷ lệ tiền gửi và cho vay có chất lượng, tập trung vào các lĩnh vực có lợi nhuận cao và rủi ro thấp. Mục tiêu tăng tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (LOANS) lên 70% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban kinh doanh và tín dụng.

5. Theo dõi và ứng phó với biến động kinh tế vĩ mô: Chủ động điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp với diễn biến GDP và lãi suất thị trường để duy trì lợi nhuận ổn định. Chủ thể thực hiện: Ban chiến lược và phân tích kinh tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ tác động của tạo thanh khoản đến lợi nhuận, từ đó xây dựng chiến lược quản trị tài sản và vốn hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách giám sát, điều tiết hoạt động tạo thanh khoản và ổn định hệ thống ngân hàng.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp đo lường tạo thanh khoản và phân tích tác động đến hiệu quả hoạt động ngân hàng tại thị trường Việt Nam.

4. Nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả hoạt động và rủi ro của các ngân hàng thương mại dựa trên các chỉ số tài chính và biến động tạo thanh khoản.

Câu hỏi thường gặp

1. Tạo thanh khoản là gì và tại sao nó quan trọng với ngân hàng?
   Tạo thanh khoản là quá trình ngân hàng chuyển đổi tài sản kém thanh khoản thành các khoản nợ có tính thanh khoản cao, giúp đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng và hỗ trợ hoạt động kinh tế. Đây là chức năng thiết yếu giúp ngân hàng duy trì hoạt động ổn định và phát triển.

2. Phương pháp “cat fat” đo lường tạo thanh khoản như thế nào?
   Phương pháp “cat fat” phân loại tài sản, nợ và các cam kết ngoài bảng cân đối thành các nhóm thanh khoản, bán thanh khoản và kém thanh khoản, sau đó áp dụng trọng số (+1/2, 0, -1/2) để tính tổng lượng thanh khoản tạo ra, phản ánh chính xác hơn khả năng tạo thanh khoản của ngân hàng.

3. Tại sao tạo thanh khoản lại có tác động tiêu cực đến lợi nhuận ngân hàng tại Việt Nam?
   Việc tạo thanh khoản đòi hỏi ngân hàng duy trì nhiều tài sản kém thanh khoản, làm tăng chi phí vốn và rủi ro thanh khoản. Ở Việt Nam, chi phí quản lý và rủi ro cao hơn khiến lợi nhuận bị ảnh hưởng tiêu cực khi tăng tạo thanh khoản.

4. Các yếu tố nào khác ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng ngoài tạo thanh khoản?
   Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn, tỷ lệ cho vay, tỷ lệ tiền gửi, chi phí hoạt động và dự phòng rủi ro tín dụng đều ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận. Ngoài ra, biến động kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP và lãi suất cũng tác động đến hiệu quả kinh doanh.

5. Làm thế nào để ngân hàng cải thiện lợi nhuận dựa trên kết quả nghiên cứu này?
   Ngân hàng cần kiểm soát chặt chẽ tài sản kém thanh khoản, tối ưu hóa cấu trúc vốn, nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, tăng cường huy động vốn và cho vay hiệu quả, đồng thời theo dõi sát diễn biến kinh tế vĩ mô để điều chỉnh chiến lược phù hợp.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định tạo thanh khoản có ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2009-2020, đặc biệt là qua thành phần tài sản kém thanh khoản.
• Các yếu tố đặc trưng ngân hàng như quy mô, vốn, cho vay, tiền gửi cùng biến vĩ mô như tăng trưởng GDP có tác động đáng kể đến hiệu quả sinh lời.
• Phương pháp “cat fat” được áp dụng thành công để đo lường tạo thanh khoản, góp phần làm rõ vai trò của từng thành phần tạo thanh khoản trong hoạt động ngân hàng.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các ngân hàng và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách và chiến lược nâng cao lợi nhuận và ổn định hệ thống.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý tài sản và vốn, đồng thời mở rộng nghiên cứu với dữ liệu cập nhật và phạm vi ngân hàng rộng hơn để củng cố kết quả.

Hành động ngay: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để tối ưu hóa hoạt động tạo thanh khoản, nâng cao hiệu quả kinh doanh và đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.