Giáo dục và nghề nghiệp: Sự không khớp và tác động đến thu nhập tại Việt Nam

• Tác giả: Phan Thi Thanh Thao
• Người hướng dẫn: Dr. Truong Dang Thuy
• Trường học: University of Economics Erasmus University Rotterdam
• Chuyên ngành: Development Economics
• Đề tài: Tác động của sự không khớp giữa giáo dục và nghề nghiệp đến thu nhập tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• CERTIFICATION
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• 1. INTRODUCTION
• 1.1. Problem statement
• 1.2. Research objectives
• 1.3. Main research questions
• 1.4. Organization of the study
• 2. CHAPTER 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Mismatch in major between career and schooling (horizontal education-occupation mismatch)
• 2.1.1. Definition
• 2.1.2. Determinants of horizontal education-occupation mismatch
• 3. CHAPTER 3: METHODOLOGY
• 4. CHAPTER 4: RESULTS
• 5. CHAPTER 5: CONCLUSION AND POLICY IMPLICATION
• LIST OF TABLES
• LIST OF GRAPHS
• LIST OF APPENDICES
• APPENDIX 1. t-test for determinants of horizontal mismatched education
• APPENDIX 2. Chi-squared test for determinants of horizontal mismatched education
• APPENDIX 3. t-test for determinants of vertical mismatched education
• APPENDIX 4. Chi-squared test for determinants of vertical mismatched education

I. Tổng Quan Tác Động Của Bất Tương Xứng Giáo Dục Đến Thu Nhập

Trong 15 năm qua, số lượng sinh viên có trình độ học vấn cao tại Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng. Điều này được thể hiện qua sự gia tăng tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp cao đẳng và đại học trên đầu người, gần như tăng gấp đôi từ hơn 25 sinh viên tốt nghiệp/10.000 dân năm 2005 lên gần 49 sinh viên tốt nghiệp/10.000 dân năm 2014 (GSO Vietnam, 2016). Sự thay đổi lớn này cũng được tìm thấy trong sự gia tăng nhanh chóng của số lượng thạc sĩ tốt nghiệp, từ chỉ 0,66 sinh viên tốt nghiệp/10.000 dân năm 2005 và tăng gấp năm lần lên gần 3,5 sinh viên tốt nghiệp/10.000 dân năm 2014 (GSO Vietnam, 2016). Một trong những lý do giải thích cho sự gia tăng đáng kể này có thể là mô hình sàng lọc công việc của Spence (1973). Mô hình này cho rằng trong thị trường lao động có thông tin không hoàn hảo, nhà tuyển dụng sử dụng giáo dục như một tín hiệu để nhận biết những cá nhân có khả năng và năng suất cao hơn.

1.1. Nguyên Nhân Dẫn Đến Mất Cân Đối Cung Cầu Lao Động

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là sự gia tăng đáng kể số lượng cử nhân, thạc sĩ, dẫn đến tình trạng mất cân đối cung cầu lao động. Thị trường lao động Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng dư thừa lao động có trình độ cao. Điều này khiến nhiều người chấp nhận làm những công việc không đúng chuyên môn hoặc không đòi hỏi trình độ cao để tránh thất nghiệp. Theo thống kê, số lượng sinh viên tốt nghiệp hàng năm tăng nhanh hơn so với số lượng việc làm mới được tạo ra, gây áp lực lớn lên thị trường lao động.

1.2. Chất Lượng Đào Tạo Đại Học Việt Nam và Vấn Đề Hướng Nghiệp

Bên cạnh vấn đề cung cầu, chất lượng đào tạo đại học Việt Nam cũng là một yếu tố quan trọng. Nhiều chương trình đào tạo chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường lao động, khiến sinh viên ra trường thiếu kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm cần thiết. Ngoài ra, công tác hướng nghiệp còn yếu kém, khiến nhiều học sinh chọn ngành học một cách mơ hồ, không phù hợp với năng lực và sở thích của bản thân.

II. Thách Thức Bất Tương Xứng Bằng Cấp và Lãng Phí Nguồn Lực

Sự bất tương xứng giữa bằng cấp và công việc không chỉ gây lãng phí tiền bạc và nguồn nhân lực mà còn phản ánh sự thất bại của thị trường lao động. Có nhiều nghiên cứu về sự không phù hợp trong trình độ học vấn và chuyên ngành, bao gồm Tsang và Levin (1985), Sicherman (1990), Bauer (2002), Björklund và Kjellström (2002), Büchel và Mertens (2004), Robst (2007), Dolton và Silles (2008), Nordin, Persson và Rooth (2010). Bender và Heywood (2011). Tuy nhiên, vấn đề nghiên cứu này còn khá mới ở Việt Nam.

2.1. Lãng Phí Đầu Tư Vào Giáo Dục Hậu Quả Của Over Education

Over-education, hay tình trạng làm việc dưới trình độ, gây lãng phí đáng kể đầu tư vào giáo dục. Khi một người có trình độ cao làm một công việc không đòi hỏi kiến thức và kỹ năng đã được đào tạo, tiềm năng của họ không được khai thác tối đa, ảnh hưởng đến năng suất lao động Việt Nam. Theo nghiên cứu của Dolton (2008) dựa trên dữ liệu của một trường đại học dân sự lớn ở Anh, over-education có thể làm giảm thu nhập từ 35-40%.

2.2. Tác Động Tiêu Cực Đến Thu Nhập Của Người Lao Động Việt Nam

Nghiên cứu chỉ ra rằng bất tương xứng giáo dục có tác động tiêu cực đến thu nhập của người lao động Việt Nam. Những người làm việc không đúng chuyên ngành hoặc trình độ thường có mức lương thấp hơn so với những người làm việc phù hợp. Điều này tạo ra sự bất công trong thị trường lao động và làm giảm động lực học tập và nâng cao trình độ của người dân. Kiker et al. (1997) khảo sát 50.000 cá nhân người Bồ Đào Nha và phát hiện ra rằng những người lao động được giáo dục quá mức kiếm được ít hơn khoảng 8% so với những người lao động tương tự có cùng trình độ học vấn đang làm việc trong một công việc phù hợp.

III. Giải Pháp Đẩy Mạnh Đào Tạo Nghề và Cải Thiện Hướng Nghiệp

Để giải quyết vấn đề bất tương xứng giáo dục, cần có những giải pháp đồng bộ từ cả phía nhà nước, nhà trường và người lao động. Cần đẩy mạnh công tác đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, đồng thời nâng cao chất lượng hướng nghiệp để giúp học sinh chọn ngành học phù hợp với năng lực và sở thích của bản thân. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp để đảm bảo chương trình đào tạo sát với thực tế.

3.1. Vai Trò Của Chính Sách Giáo Dục Việt Nam Trong Việc Giảm Tỷ Lệ Thất Nghiệp

Chính sách giáo dục Việt Nam cần có những điều chỉnh để giảm tỷ lệ thất nghiệp và tình trạng bất tương xứng giáo dục. Cần tăng cường đầu tư vào các ngành nghề có nhu cầu cao, đồng thời khuyến khích các trường đại học liên kết với doanh nghiệp để tạo cơ hội thực tập và việc làm cho sinh viên. Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp phát triển, tạo ra nhiều việc làm mới.

3.2. Nâng Cao Kỹ Năng Mềm và Kỹ Năng Chuyên Môn Cho Sinh Viên

Các trường đại học cần chú trọng nâng cao kỹ năng mềm và kỹ năng chuyên môn cho sinh viên. Sinh viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của công việc. Cần tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, để rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề.

IV. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Bất Tương Xứng Đến Mức Lương Khởi Điểm

Nghiên cứu này xem xét sự bất tương xứng giữa bằng cấp và công việc theo cả chiều ngang và chiều dọc, cũng như tác động của chúng đến thu nhập của người lao động Việt Nam. Bắt đầu bằng cách làm rõ định nghĩa và nguyên nhân gây ra sự không phù hợp giữa giáo dục và nghề nghiệp: về chuyên ngành và trình độ. Phân tích dữ liệu khảo sát từ 267 người lao động, nghiên cứu cho thấy sự không phù hợp giữa chuyên ngành học và lĩnh vực làm việc do không có việc làm trong lĩnh vực học (không phù hợp theo chiều ngang liên quan đến nhu cầu) có tác động tiêu cực đến thu nhập. Và sự không phù hợp giữa chuyên ngành học và lĩnh vực làm việc do các lý do còn lại (không phù hợp theo chiều ngang liên quan đến cung) không có tác động đáng kể về mặt thống kê đến thu nhập.

4.1. Khảo Sát Việc Làm Sau Tốt Nghiệp Dữ Liệu Thực Tế Về Thu Nhập

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu khảo sát việc làm sau tốt nghiệp để đánh giá tác động của bất tương xứng giáo dục đến thu nhập của người lao động. Dữ liệu này cung cấp thông tin chi tiết về mức lương, vị trí công việc, chuyên ngành đào tạo của sinh viên sau khi tốt nghiệp, từ đó giúp phân tích mối quan hệ giữa trình độ học vấn và thu nhập.

4.2. Kinh Nghiệm Làm Việc và Ảnh Hưởng Đến Thu Nhập Trong Bối Cảnh Tự Động Hóa

Nghiên cứu cũng xem xét vai trò của kinh nghiệm làm việc và kỹ năng chuyên môn trong việc bù đắp cho sự bất tương xứng giáo dục. Trong bối cảnh ảnh hưởng của tự động hóa đến việc làm, những người lao động có kinh nghiệm và kỹ năng tốt có thể dễ dàng thích nghi với những thay đổi của thị trường lao động và duy trì mức thu nhập ổn định.

V. Kết Luận Tối Ưu Cơ Hội Việc Làm Cho Sinh Viên Mới Ra Trường

Từ góc độ chính sách, nghiên cứu khuyến nghị rằng mọi người nên tránh sự không phù hợp về chuyên ngành để có thu nhập tốt nhất. Tuy nhiên, trong trường hợp các cá nhân học khoa học và làm việc trong một nghề nghiệp không phù hợp một cách tự nguyện, thu nhập của họ sẽ tốt hơn so với những người có nghề nghiệp phù hợp. Hơn nữa, sinh viên nên tránh học quá cao để giảm lãng phí nguồn lực trừ khi họ muốn học thêm cho sở thích của mình.

5.1. Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh Của Lao Động Việt Nam Giải Pháp

Để nâng cao năng lực cạnh tranh của lao động Việt Nam, cần tập trung vào việc trang bị cho người lao động những kỹ năng cần thiết cho thị trường lao động hiện đại. Điều này bao gồm kỹ năng mềm, kỹ năng chuyên môn, khả năng ngoại ngữ và kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và người lao động để đảm bảo người lao động được đào tạo đúng với nhu cầu của thị trường.

5.2. Sự Hài Lòng Trong Công Việc và Chuyển Đổi Nghề Nghiệp

Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hài lòng trong công việc và khả năng chuyển đổi nghề nghiệp trong bối cảnh thị trường lao động đang thay đổi nhanh chóng. Người lao động cần có khả năng thích nghi với những thay đổi của công việc và sẵn sàng học hỏi những kỹ năng mới để duy trì khả năng cạnh tranh. Cần có những chương trình hỗ trợ người lao động trong quá trình đào tạo lại và chuyển đổi nghề nghiệp.

Tổng quan nghiên cứu

Trong vòng 15 năm qua, Việt Nam chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng về số lượng sinh viên có trình độ cao, đặc biệt là tỷ lệ tốt nghiệp đại học và cao đẳng tăng gần gấp đôi từ hơn 25 lên gần 49 sinh viên/10.000 người dân trong giai đoạn 2005-2014. Số lượng thạc sĩ cũng tăng gấp năm lần, từ 0,66 lên gần 3,5 người/10.000 dân (GSO Việt Nam, 2016). Sự gia tăng này dẫn đến hiện tượng mất cân bằng cung-cầu trên thị trường lao động, khiến nhiều lao động có trình độ cao phải chấp nhận làm việc không đúng chuyên ngành hoặc dưới trình độ học vấn (mismatch giáo dục-nghề nghiệp). Luận văn tập trung phân tích hai loại mismatch chính: mismatch ngang (giữa chuyên ngành học và công việc) và mismatch dọc (quá trình học vượt hoặc thấp hơn yêu cầu công việc). Mục tiêu nghiên cứu là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng mismatch và đánh giá tác động của mismatch đến thu nhập của người lao động Việt Nam. Dữ liệu khảo sát từ 267 người lao động được thu thập trong năm 2015 tại TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương khác, cung cấp cơ sở thực tiễn để phân tích. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về sự bất cập trong thị trường lao động Việt Nam, từ đó đề xuất chính sách nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực và cải thiện thu nhập cho người lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính để phân tích mismatch giáo dục-nghề nghiệp. Thứ nhất, lý thuyết nhân lực (human capital theory) cho rằng thu nhập phản ánh năng suất lao động, được quyết định bởi trình độ học vấn và kinh nghiệm. Mô hình Mincer (1958, 1974) được sử dụng để ước lượng ảnh hưởng của năm học và kinh nghiệm đến thu nhập. Thứ hai, lý thuyết cạnh tranh việc làm (job competition theory) của Thurow (1975) giải thích hiện tượng over-education như một kết quả của sự cạnh tranh trong hàng đợi ứng viên và việc làm, trong đó người lao động tăng trình độ học vấn để cải thiện vị trí trong hàng đợi. Ngoài ra, các khái niệm chính bao gồm: mismatch ngang (horizontal mismatch) – sự không phù hợp giữa chuyên ngành học và công việc hiện tại; mismatch dọc (vertical mismatch) – sự chênh lệch giữa trình độ học vấn và yêu cầu công việc (over-education và under-education); các nguyên nhân supply-related (do người lao động tự nguyện chọn công việc không phù hợp) và demand-related (do thiếu việc làm phù hợp trên thị trường).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu khảo sát từ 267 người lao động có trình độ từ chứng chỉ nghề đến tiến sĩ, thu thập qua phỏng vấn trực tiếp và trực tuyến tại TP. Hồ Chí Minh và các địa phương khác trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2015. Phương pháp phân tích bao gồm:

• Mô hình hồi quy logistic bậc thang (ordinal logistic regression) để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến xác suất mismatch ngang, với biến phụ thuộc gồm ba mức độ: việc làm phù hợp, mismatch một phần và mismatch hoàn toàn.
• Mô hình Tobit để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ mismatch dọc (số năm học vượt hoặc thiếu so với yêu cầu).
• Mô hình hồi quy tuyến tính logarit thu nhập (log-wage regression) để đánh giá tác động của mismatch ngang và dọc đến thu nhập, kiểm soát các biến nhân khẩu học, đặc điểm công việc và chuyên ngành học.
• Phân tích t-test và kiểm định Chi-square để so sánh các nhóm khác nhau về đặc điểm nhân khẩu học, kinh nghiệm, lý do mismatch và mức thu nhập.

Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên, tập trung vào người lao động có trình độ học vấn từ chứng chỉ nghề trở lên, nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm lao động có trình độ cao tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mismatch ngang cao: Chỉ 48% người lao động làm việc đúng chuyên ngành học, hơn 50% còn lại làm việc trong ngành nghề không liên quan hoặc chỉ liên quan một phần. Điều này phản ánh sự mất cân bằng cung-cầu trên thị trường lao động Việt Nam.

2. Ảnh hưởng của chuyên ngành học: Nhóm học ngành Nghệ thuật tự do có tỷ lệ mismatch hoàn toàn cao nhất (25%), trong khi nhóm Kinh doanh có tỷ lệ mismatch thấp hơn. Điều này cho thấy các ngành học có kỹ năng chuyên môn cụ thể dễ bị mismatch hơn các ngành có kỹ năng tổng quát.

3. Tác động đến thu nhập: Người lao động mismatch ngang do nguyên nhân thiếu việc làm trong ngành học (demand-related) có thu nhập thấp hơn đáng kể so với nhóm làm việc đúng ngành. Ngược lại, mismatch do nguyên nhân supply-related (tự nguyện chọn công việc khác) không ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập, thậm chí nhóm học ngành Khoa học khi mismatch theo supply-related có thu nhập cao hơn nhóm làm đúng ngành.

4. Mismatch dọc và thu nhập: Người lao động bị under-education (trình độ học vấn thấp hơn yêu cầu công việc) chịu thiệt hại thu nhập khoảng 6-11%, trong khi over-education (trình độ học vấn vượt yêu cầu) không ảnh hưởng đáng kể hoặc có tác động tích cực nhẹ đến thu nhập.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mismatch giáo dục-nghề nghiệp là vấn đề phổ biến và có ảnh hưởng rõ rệt đến thu nhập của người lao động Việt Nam. Tỷ lệ mismatch ngang trên 50% phản ánh sự thiếu hiệu quả trong phân bổ nguồn nhân lực, đặc biệt trong bối cảnh số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng nhanh. Sự khác biệt về tác động thu nhập giữa mismatch do supply-related và demand-related cho thấy vai trò quan trọng của nguyên nhân mismatch trong việc đánh giá hiệu quả lao động. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, đồng thời bổ sung bằng chứng thực tiễn tại Việt Nam. Việc mismatch dọc không gây thiệt hại thu nhập lớn cho nhóm over-educated có thể do người lao động tận dụng kỹ năng bổ sung hoặc thị trường lao động chưa hoàn toàn phân biệt trình độ phù hợp. Các biểu đồ phân phối mismatch và bảng so sánh thu nhập theo nhóm mismatch sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tư vấn hướng nghiệp: Cần xây dựng hệ thống tư vấn nghề nghiệp hiệu quả cho sinh viên để giảm thiểu mismatch ngang, giúp người học lựa chọn ngành học phù hợp với nhu cầu thị trường lao động trong vòng 1-2 năm tới, do các trường đại học và cơ quan quản lý giáo dục chủ trì.

2. Phát triển thị trường lao động linh hoạt: Khuyến khích phát triển các ngành nghề mới và đa dạng hóa cơ hội việc làm phù hợp với chuyên ngành học, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ, nhằm giảm mismatch do thiếu việc làm trong 3-5 năm tới, do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các doanh nghiệp thực hiện.

3. Chính sách hỗ trợ đào tạo lại và nâng cao kỹ năng: Tổ chức các chương trình đào tạo lại, bồi dưỡng kỹ năng cho người lao động mismatch ngang và dọc, giúp họ thích nghi với yêu cầu công việc mới trong vòng 1 năm, do các trung tâm đào tạo nghề và doanh nghiệp phối hợp thực hiện.

4. Khuyến khích nghiên cứu và giám sát thị trường lao động: Thiết lập hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu về mismatch giáo dục-nghề nghiệp định kỳ hàng năm để cập nhật xu hướng và điều chỉnh chính sách kịp thời, do các viện nghiên cứu và cơ quan thống kê thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách giáo dục và lao động: Giúp hiểu rõ thực trạng mismatch, từ đó xây dựng chính sách đào tạo và phân bổ nguồn nhân lực hiệu quả hơn, ví dụ như điều chỉnh quy hoạch ngành nghề đào tạo.

2. Các trường đại học và cơ sở đào tạo: Cung cấp thông tin để cải tiến chương trình đào tạo, tăng cường liên kết với doanh nghiệp, nâng cao tính thực tiễn và phù hợp với nhu cầu thị trường.

3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng: Hiểu rõ về mismatch để thiết kế chính sách tuyển dụng, đào tạo nội bộ và phát triển nguồn nhân lực phù hợp, giảm chi phí đào tạo lại và tăng năng suất lao động.

4. Người lao động và sinh viên: Giúp nhận thức về tầm quan trọng của việc lựa chọn ngành học phù hợp và chuẩn bị kỹ năng cần thiết, từ đó nâng cao cơ hội việc làm và thu nhập trong tương lai.

Câu hỏi thường gặp

1. Mismatch giáo dục-nghề nghiệp là gì?
   Mismatch giáo dục-nghề nghiệp là sự không phù hợp giữa trình độ hoặc chuyên ngành học của người lao động với yêu cầu công việc hiện tại, bao gồm mismatch ngang (khác ngành) và mismatch dọc (trình độ cao hơn hoặc thấp hơn yêu cầu).

2. Tại sao mismatch lại phổ biến ở Việt Nam?
   Do sự gia tăng nhanh chóng số lượng sinh viên tốt nghiệp, sự thiếu cân đối cung-cầu trên thị trường lao động, cùng với việc người học chưa có thông tin đầy đủ để lựa chọn ngành học phù hợp.

3. Mismatch ảnh hưởng thế nào đến thu nhập?
   Mismatch ngang do thiếu việc làm trong ngành học làm giảm thu nhập đáng kể, trong khi mismatch do tự nguyện chọn công việc khác có thể không ảnh hưởng hoặc thậm chí tăng thu nhập. Mismatch dọc under-education làm giảm thu nhập, còn over-education tác động không lớn hoặc tích cực nhẹ.

4. Làm thế nào để giảm mismatch?
   Cần tăng cường tư vấn hướng nghiệp, phát triển thị trường lao động linh hoạt, đào tạo lại kỹ năng cho người lao động và giám sát thị trường lao động thường xuyên.

5. Mismatch có phải là dấu hiệu của thất bại trong giáo dục?
   Mismatch phản ánh sự không đồng bộ giữa đào tạo và nhu cầu thị trường lao động, không hoàn toàn là thất bại nhưng cho thấy cần cải tiến hệ thống giáo dục và chính sách lao động để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực.

Kết luận

• Tỷ lệ mismatch giáo dục-nghề nghiệp tại Việt Nam hiện nay trên 50%, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực.
• Mismatch ngang do thiếu việc làm trong ngành học làm giảm thu nhập, trong khi mismatch do nguyên nhân supply-related có thể không ảnh hưởng hoặc tăng thu nhập.
• Mismatch dọc under-education làm giảm thu nhập khoảng 6-11%, còn over-education không ảnh hưởng đáng kể hoặc có tác động tích cực nhẹ.
• Các nhân tố như chuyên ngành học, giới tính, nơi làm việc và loại hình doanh nghiệp ảnh hưởng đến khả năng mismatch.
• Nghiên cứu đề xuất các chính sách tư vấn hướng nghiệp, phát triển thị trường lao động, đào tạo lại kỹ năng và giám sát thị trường để giảm thiểu mismatch trong tương lai.

Next steps: Triển khai các chương trình tư vấn hướng nghiệp và đào tạo lại kỹ năng trong 1-2 năm tới; xây dựng hệ thống giám sát mismatch định kỳ; tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, doanh nghiệp và người lao động cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao sự phù hợp giữa đào tạo và nhu cầu thị trường, từ đó tối ưu hóa nguồn nhân lực và cải thiện thu nhập.