Tổng quan nghiên cứu

Theo Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam năm 2023, quy mô ngành thương mại điện tử đã đạt trên 25 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng trên 25%, trong đó bán lẻ hàng hóa trực tuyến chiếm khoảng 8,8% tổng mức bán lẻ hàng hóa cả nước. Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội đã tạo ra một môi trường mua sắm mới, trong đó livestream và người có ảnh hưởng (influencers) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi tiêu dùng. TikTok Shop, nền tảng thương mại điện tử tích hợp tính năng livestream, nổi lên như một kênh bán hàng hiệu quả, thu hút lượng lớn người dùng tại Thành phố Hồ Chí Minh (Tp. HCM).

Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của người có ảnh hưởng trên livestream đến ý định mua lại và truyền miệng của khách hàng trên nền tảng TikTok Shop tại Tp. HCM trong khoảng thời gian 6 tháng gần đây. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố của người có ảnh hưởng ảnh hưởng đến hành vi mua lại và truyền miệng, đo lường mức độ tác động và đề xuất các giải pháp quản trị nhằm tối ưu hóa chiến lược tiếp thị trên nền tảng này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của thương mại điện tử, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả tiếp cận khách hàng và duy trì thị trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

  1. Mô hình Kích thích-Chủ thể-Phản ứng (SOR): Giải thích cách các kích thích từ người có ảnh hưởng (chuyên môn, sự thu hút, độ tin cậy, sự bộc lộ bản thân) tác động đến trạng thái tâm lý bên trong (tương tác xã hội một chiều, mối quan hệ xã hội một chiều) và dẫn đến phản ứng hành vi (sự tín nhiệm thương hiệu, ý định mua lại, truyền miệng).

  2. Lý thuyết tương tác xã hội một chiều: Mô tả mối quan hệ một chiều giữa người xem và người có ảnh hưởng, tạo cảm giác thân mật và tin tưởng, từ đó hình thành mối quan hệ xã hội một chiều và ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.

  3. Thuyết hành vi dự định (TPB): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi, áp dụng để hiểu cách người xem hình thành ý định mua lại và truyền miệng qua ảnh hưởng của người có ảnh hưởng trên livestream.

Các khái niệm chính bao gồm: chuyên môn, sự thu hút, độ tin cậy, sự bộc lộ bản thân của người có ảnh hưởng; tương tác xã hội một chiều, mối quan hệ xã hội một chiều; sự tín nhiệm thương hiệu; ý định mua lại; truyền miệng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu khoảng 400 người tiêu dùng đã từng mua sắm trên TikTok Shop tại Tp. HCM trong 6 tháng gần đây. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm khách hàng mục tiêu.

Dữ liệu được thu thập qua bảng khảo sát trực tuyến, sử dụng thang đo Likert 5 điểm đã được điều chỉnh từ các nghiên cứu trước. Phần mềm SPSS 26 và SmartPLS 4.6 được sử dụng để kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khẳng định (CFA), và mô hình cấu trúc tuyến tính phương pháp bình phương nhỏ nhất một phần (PLS-SEM) nhằm kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2023 đến tháng 8/2024, bao gồm giai đoạn nghiên cứu định tính sơ bộ để điều chỉnh thang đo và nghiên cứu định lượng chính thức để phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyên môn của người có ảnh hưởng tác động tích cực đến tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều: Kết quả phân tích cho thấy chuyên môn có hệ số tác động lần lượt là 0,42 và 0,38 với mức ý nghĩa p < 0,01, chứng tỏ người xem đánh giá cao kiến thức và kinh nghiệm của người có ảnh hưởng, từ đó tăng cường tương tác và xây dựng mối quan hệ xã hội một chiều.

  2. Sự thu hút ảnh hưởng mạnh mẽ đến tương tác xã hội một chiều (β = 0,47) và mối quan hệ xã hội một chiều (β = 0,44): Người có ảnh hưởng có sức hút về ngoại hình, phong cách và cách giao tiếp tạo sự hấp dẫn, thu hút người xem tương tác nhiều hơn và hình thành mối quan hệ bền vững.

  3. Độ tin cậy của người có ảnh hưởng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tương tác xã hội một chiều (β = 0,39) và mối quan hệ xã hội một chiều (β = 0,41): Người xem tin tưởng vào lời khẳng định và hành động của người có ảnh hưởng, từ đó tăng sự gắn bó và ảnh hưởng đến hành vi mua sắm.

  4. Sự bộc lộ bản thân của người có ảnh hưởng có tác động tích cực đến tương tác xã hội một chiều (β = 0,35) và mối quan hệ xã hội một chiều (β = 0,33): Việc chia sẻ thông tin cá nhân, cảm xúc và trải nghiệm giúp thu hẹp khoảng cách tâm lý, tạo sự gần gũi và tăng cường sự tương tác.

  5. Tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều đều tác động tích cực đến sự tín nhiệm thương hiệu: Hệ số tác động lần lượt là 0,45 và 0,50, cho thấy mối quan hệ xã hội một chiều có ảnh hưởng mạnh hơn trong việc xây dựng lòng tin vào thương hiệu.

  6. Sự tín nhiệm thương hiệu ảnh hưởng tích cực đến ý định mua lại (β = 0,52) và truyền miệng (β = 0,48): Khách hàng có lòng tin cao vào thương hiệu có xu hướng mua lại sản phẩm và chia sẻ trải nghiệm tích cực với người khác.

Thảo luận kết quả

Các kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của người có ảnh hưởng trong việc tạo ra các kích thích tâm lý xã hội một chiều, từ đó thúc đẩy hành vi mua sắm và truyền miệng. Ví dụ, chuyên môn và độ tin cậy của người có ảnh hưởng là những yếu tố then chốt giúp người tiêu dùng tin tưởng và tương tác nhiều hơn, tương tự như kết quả nghiên cứu của Liu và Zheng (2024) tại Trung Quốc.

Sự bộc lộ bản thân được chứng minh là một yếu tố mới mẻ nhưng rất hiệu quả trong việc thu hẹp khoảng cách tâm lý giữa người xem và người có ảnh hưởng, tạo nên sự thân mật và tăng cường mối quan hệ xã hội một chiều, điều này phù hợp với lý thuyết tương tác xã hội một chiều.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố đến các biến trung gian và biến kết quả, cũng như bảng hệ số β và mức ý nghĩa p để minh họa sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển chuyên môn cho người có ảnh hưởng: Do chuyên môn là yếu tố quan trọng thúc đẩy tương tác và mối quan hệ xã hội một chiều, doanh nghiệp nên hợp tác với những người có ảnh hưởng có kiến thức sâu rộng về sản phẩm, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nâng cao chuyên môn trong lĩnh vực kinh doanh. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Bộ phận Marketing và Đào tạo.

  2. Chọn lựa người có ảnh hưởng có sức thu hút phù hợp với đối tượng khách hàng mục tiêu: Sự thu hút về ngoại hình, phong cách và cách giao tiếp cần được cân nhắc kỹ lưỡng để phù hợp với thị hiếu khách hàng tại Tp. HCM, nhằm tối đa hóa sự tương tác và xây dựng mối quan hệ bền vững. Thời gian thực hiện: 3 tháng; Chủ thể: Bộ phận Tuyển chọn người có ảnh hưởng.

  3. Xây dựng chiến lược tăng cường độ tin cậy thông qua minh bạch và chân thực trong nội dung livestream: Người có ảnh hưởng cần duy trì sự trung thực, minh bạch trong việc giới thiệu sản phẩm, đồng thời phản hồi tích cực các câu hỏi và phản hồi của khách hàng để nâng cao độ tin cậy. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Người có ảnh hưởng và đội ngũ quản lý nội dung.

  4. Khuyến khích người có ảnh hưởng bộc lộ bản thân một cách chân thật và gần gũi: Việc chia sẻ trải nghiệm cá nhân, cảm xúc và câu chuyện liên quan đến sản phẩm giúp thu hẹp khoảng cách tâm lý, tăng cường sự tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Người có ảnh hưởng.

  5. Tăng cường tương tác thời gian thực trong livestream: Sử dụng các công cụ tương tác như trả lời bình luận, đặt câu hỏi trực tiếp để củng cố mối quan hệ xã hội một chiều và nâng cao sự tín nhiệm thương hiệu. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Người có ảnh hưởng và đội ngũ hỗ trợ kỹ thuật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp và nhà quản lý Marketing: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và tối ưu hóa chiến lược tiếp thị người có ảnh hưởng trên nền tảng TikTok Shop, giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi và duy trì khách hàng trung thành.

  2. Người có ảnh hưởng và nhà sáng tạo nội dung: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến hành vi người tiêu dùng giúp họ phát triển nội dung phù hợp, tăng tương tác và xây dựng mối quan hệ bền vững với người theo dõi.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Quản trị kinh doanh, Marketing: Luận văn cung cấp mô hình nghiên cứu ứng dụng thực tiễn, phương pháp phân tích dữ liệu hiện đại, góp phần mở rộng kiến thức về tiếp thị người có ảnh hưởng và thương mại điện tử.

  4. Các nền tảng thương mại điện tử và phát triển ứng dụng: Thông tin về hành vi người tiêu dùng và tác động của livestream giúp các nền tảng cải tiến tính năng, nâng cao trải nghiệm người dùng và phát triển các công cụ hỗ trợ người bán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Người có ảnh hưởng trên livestream tác động như thế nào đến ý định mua lại của khách hàng?
    Người có ảnh hưởng với chuyên môn, sự thu hút và độ tin cậy cao tạo ra sự tín nhiệm thương hiệu, từ đó thúc đẩy khách hàng có ý định mua lại sản phẩm. Ví dụ, người xem cảm thấy tin tưởng khi người có ảnh hưởng chia sẻ trải nghiệm thực tế và kiến thức chuyên sâu về sản phẩm.

  2. Tại sao sự bộc lộ bản thân của người có ảnh hưởng lại quan trọng trong livestream?
    Sự bộc lộ bản thân giúp thu hẹp khoảng cách tâm lý giữa người xem và người có ảnh hưởng, tạo cảm giác thân mật và gần gũi, từ đó tăng cường tương tác và xây dựng mối quan hệ xã hội một chiều, làm tăng khả năng khách hàng mua hàng và truyền miệng tích cực.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp lựa chọn người có ảnh hưởng phù hợp trên TikTok Shop?
    Doanh nghiệp nên đánh giá chuyên môn, sự thu hút, độ tin cậy và khả năng tương tác của người có ảnh hưởng với nhóm khách hàng mục tiêu. Việc lựa chọn phù hợp giúp tối ưu hóa hiệu quả chiến dịch tiếp thị và tăng tỷ lệ chuyển đổi.

  4. Tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều khác nhau như thế nào?
    Tương tác xã hội một chiều là các hành động tương tác tức thời, như trả lời bình luận, phản hồi trong livestream; còn mối quan hệ xã hội một chiều là sự gắn kết tâm lý lâu dài giữa người xem và người có ảnh hưởng, dựa trên sự tin tưởng và cảm giác thân mật được xây dựng qua thời gian.

  5. Truyền miệng có vai trò gì trong việc phát triển thương hiệu trên TikTok Shop?
    Truyền miệng tích cực giúp lan tỏa thương hiệu một cách tự nhiên và hiệu quả, tăng khả năng tiếp cận khách hàng mới và giữ chân khách hàng hiện tại. Sự tín nhiệm thương hiệu do người có ảnh hưởng tạo ra là nền tảng để khách hàng chia sẻ trải nghiệm tích cực với người khác.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định chuyên môn, sự thu hút, độ tin cậy và sự bộc lộ bản thân của người có ảnh hưởng trên livestream là các yếu tố kích thích quan trọng tác động đến tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều với người xem.
  • Tương tác xã hội một chiều và mối quan hệ xã hội một chiều đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc xây dựng sự tín nhiệm thương hiệu.
  • Sự tín nhiệm thương hiệu ảnh hưởng tích cực đến ý định mua lại và truyền miệng của khách hàng trên nền tảng TikTok Shop tại Tp. HCM.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và người có ảnh hưởng trong việc phát triển chiến lược tiếp thị hiệu quả trên nền tảng thương mại điện tử tích hợp livestream.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản trị đề xuất, mở rộng nghiên cứu ra các địa phương khác và các nền tảng thương mại điện tử khác để tăng tính khái quát và ứng dụng thực tiễn.

Hành động ngay hôm nay: Doanh nghiệp và người có ảnh hưởng nên áp dụng các kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa chiến lược livestream, nâng cao trải nghiệm khách hàng và gia tăng doanh thu trên TikTok Shop.