Tác động của chính sách tiền tệ đến cung cấp tín dụng của ngân hàng: Phân tích từ góc độ bảng cân đối kế toán

• Tác giả: Ms. Nguyen Nhu Y
• Người hướng dẫn: Dr. Nguyen Hoang Bao
• Trường học: University of Economics
• Chuyên ngành: Development Economics
• Đề tài: Tác Động Của Chính Sách Tiền Tệ Đến Cung Cấp Tín Dụng Của Ngân Hàng
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Structure of thesis
• 1.2. Problem statement
• 1.3. Research objective
• 1.4. Research questions
• 1.5. Research methodology
• 2. CHAPTER 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Theoretical literature
• 2.2. Empirical literatures review
• 3. CHAPTER 3: STYLIZED FACT ON VIETNAMESE MONETARY POLICY AND BANKING SYSTEM
• 3.1. Monetary policy system
• 3.2. Monetary policy strategy
• 3.3. Monetary policy instrument
• 3.4. Monetary policy and the supply of bank loan change in the period 2008 – 2012
• 4. CHAPTER 4: METHODOLOGY, MODEL SPECIFICATION AND DATA RESOURCES
• 4.1. Data and econometric model
• 4.1.1. Data and variables
• 4.1.2. Descriptive and comparative data analysis
• 4.1.3. General picture of data for variables of empirical model
• 4.1.4. General relationship among variables
• 4.1.5. Data analysis discussion
• 4.2. Summarize of methodology
• 4.3. Summarize of major findings
• 4.4. Shortcomings of the study
• 4.5. Suggestions for further study
• 5. CHAPTER 5: RESULTS OF DYNAMIC PANEL REGRESSIONS
• 6. CHAPTER 6: CONCLUSION AND POLICY IMPLICATION

I. Tác động của chính sách tiền tệ

Chính sách tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cung cấp tín dụng của ngân hàng. Chính sách tiền tệ ảnh hưởng đến cung cấp tín dụng thông qua các kênh khác nhau, trong đó có kênh cho vay ngân hàng. Theo lý thuyết, khi lãi suất tăng, ngân hàng sẽ giảm cung cấp tín dụng, dẫn đến việc giảm khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh các ngân hàng nhỏ và kém vốn hóa sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn so với các ngân hàng lớn. Nghiên cứu của Bernanke và Blinder (1989) đã chỉ ra rằng tác động kinh tế của chính sách tiền tệ không chỉ phụ thuộc vào lãi suất mà còn vào khả năng của ngân hàng trong việc điều chỉnh cung cấp tín dụng. Sự thay đổi trong chính sách tài chính có thể dẫn đến sự thay đổi trong cung cầu tín dụng, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế tổng thể.

1.1. Kênh cho vay ngân hàng

Kênh cho vay ngân hàng là một trong những cơ chế chính mà qua đó chính sách tiền tệ tác động đến cung cấp tín dụng. Khi ngân hàng trung ương thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, các ngân hàng thương mại sẽ phải giảm lượng tiền cho vay. Điều này xảy ra do ngân hàng phải duy trì tỷ lệ dự trữ bắt buộc cao hơn, dẫn đến việc giảm khả năng cho vay. Theo nghiên cứu của Kashyap và Stein (1995), các ngân hàng lớn có khả năng điều chỉnh tốt hơn so với các ngân hàng nhỏ trong việc đối phó với các cú sốc từ chính sách tiền tệ. Điều này cho thấy rằng các đặc điểm của ngân hàng như quy mô tài sản và khả năng thanh khoản có thể làm giảm tác động tiêu cực của chính sách tiền tệ đến cung cấp tín dụng.

II. Tác động của lãi suất đến cung cấp tín dụng

Lãi suất là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến cung cấp tín dụng của ngân hàng. Khi lãi suất tăng, chi phí vay mượn cũng tăng, dẫn đến việc giảm nhu cầu vay vốn từ phía doanh nghiệp và cá nhân. Nghiên cứu cho thấy rằng các ngân hàng có quy mô lớn thường có khả năng hấp thụ các cú sốc lãi suất tốt hơn so với các ngân hàng nhỏ. Điều này có thể giải thích tại sao các ngân hàng lớn thường duy trì được mức cho vay ổn định hơn trong bối cảnh thay đổi chính sách tiền tệ. Hơn nữa, chính sách tài chính cũng có thể ảnh hưởng đến cách mà các ngân hàng điều chỉnh lãi suất cho vay, từ đó tác động đến cung cấp tín dụng cho nền kinh tế.

2.1. Tác động của lãi suất đến doanh nghiệp

Doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào cung cấp tín dụng từ ngân hàng để duy trì hoạt động sản xuất và mở rộng quy mô. Khi lãi suất tăng, chi phí vay vốn cao hơn sẽ khiến nhiều doanh nghiệp phải xem xét lại kế hoạch đầu tư của mình. Theo nghiên cứu của Bernanke và Gertler (1995), các doanh nghiệp có tài sản thế chấp tốt sẽ dễ dàng hơn trong việc tiếp cận vốn, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và kém vốn hóa sẽ gặp khó khăn hơn. Điều này cho thấy rằng tác động kinh tế của chính sách tiền tệ không chỉ ảnh hưởng đến ngân hàng mà còn đến toàn bộ nền kinh tế.

III. Đặc điểm của ngân hàng và tác động của chính sách tiền tệ

Các đặc điểm của ngân hàng như quy mô tài sản, khả năng thanh khoản và vốn hóa có thể ảnh hưởng đến cách mà ngân hàng phản ứng với chính sách tiền tệ. Nghiên cứu cho thấy rằng các ngân hàng lớn và có vốn hóa cao thường có khả năng điều chỉnh tốt hơn trước các cú sốc từ chính sách tiền tệ. Điều này có nghĩa là các ngân hàng này có thể duy trì cung cấp tín dụng ổn định hơn trong bối cảnh thay đổi lãi suất. Ngược lại, các ngân hàng nhỏ và kém vốn hóa thường bị ảnh hưởng nhiều hơn, dẫn đến việc giảm cung cấp tín dụng cho nền kinh tế. Sự khác biệt này cho thấy rằng các đặc điểm của ngân hàng là yếu tố quan trọng trong việc xác định tác động của chính sách tiền tệ đến cung cấp tín dụng.

3.1. Tác động của chính sách tiền tệ đến ngân hàng nhỏ

Ngân hàng nhỏ thường gặp khó khăn hơn trong việc điều chỉnh trước các thay đổi trong chính sách tiền tệ. Khi lãi suất tăng, các ngân hàng này có thể không đủ khả năng để duy trì mức cho vay ổn định, dẫn đến việc giảm cung cấp tín dụng cho doanh nghiệp và cá nhân. Điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế, đặc biệt là trong bối cảnh mà các doanh nghiệp nhỏ phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng. Nghiên cứu của Kishan và Opiela (2000) đã chỉ ra rằng các ngân hàng nhỏ thường bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi các cú sốc từ chính sách tiền tệ, điều này cho thấy rằng cần có các biện pháp hỗ trợ để giúp các ngân hàng này duy trì hoạt động cho vay trong bối cảnh thay đổi chính sách.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2008 đến 2012, hệ thống ngân hàng Việt Nam trải qua nhiều biến động do tác động của chính sách tiền tệ. Tăng trưởng tín dụng trong năm 2008 chỉ đạt 25,43%, giảm mạnh so với mức 53% của năm trước đó, phản ánh tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt. Ngược lại, năm 2009 chứng kiến sự nới lỏng chính sách với tăng trưởng tín dụng đạt 37,53%. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích ảnh hưởng của chính sách tiền tệ đến cung cấp tín dụng ngân hàng tại Việt Nam, tập trung vào 20 ngân hàng thương mại trong giai đoạn này. Nghiên cứu sử dụng phương pháp Tổng quát hóa Phương pháp Momen (GMM) để ước lượng mô hình dữ liệu bảng động, nhằm làm rõ mức độ ảnh hưởng của các biến đặc trưng ngân hàng như quy mô tài sản, thanh khoản và vốn hóa đến phản ứng của cung tín dụng trước biến động chính sách tiền tệ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào thị trường tín dụng Việt Nam trong bối cảnh chính sách tiền tệ được điều chỉnh qua lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn ba tháng. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách trong việc điều tiết cung tín dụng, đồng thời giúp các ngân hàng hiểu rõ hơn về cách thức các đặc điểm nội tại ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ và phản ứng với các cú sốc chính sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết kênh cho vay ngân hàng (bank lending channel) của Bernanke và Blinder (1989), Bernanke và Gertler (1995), cùng các nghiên cứu của Kashyap và Stein (1995, 2000). Theo đó, chính sách tiền tệ tác động đến cung tín dụng không chỉ qua kênh lãi suất truyền thống mà còn qua ảnh hưởng trực tiếp đến bảng cân đối kế toán của ngân hàng. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: (1) Quy mô tài sản ngân hàng (asset size), thể hiện khả năng huy động và phân bổ vốn; (2) Tỷ lệ thanh khoản (liquidity ratio), phản ánh khả năng đáp ứng nghĩa vụ ngắn hạn; (3) Tỷ lệ vốn hóa (capitalization ratio), biểu thị sức mạnh tài chính và khả năng chịu đựng rủi ro của ngân hàng. Mô hình đại diện ngân hàng của Kishan và Opiela (2000) được áp dụng để mô tả mối quan hệ giữa các biến này với cung tín dụng dưới tác động của biến động lãi suất liên ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng động của 20 ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2012, thu thập từ báo cáo tài chính công khai. Phương pháp phân tích chính là mô hình dữ liệu bảng động với biến phụ thuộc là tốc độ tăng trưởng tín dụng ngân hàng, được ước lượng bằng phương pháp Tổng quát hóa Phương pháp Momen (GMM) theo Anderson và Hsiao (1982). Phương pháp này giúp xử lý vấn đề nội sinh do biến trễ của biến phụ thuộc và kiểm soát hiệu ứng cá thể không quan sát được. Các biến độc lập bao gồm biến đo lường chính sách tiền tệ (biến đổi lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn ba tháng), các đặc điểm ngân hàng (quy mô tài sản, thanh khoản, vốn hóa), cùng các biến kiểm soát như biến đổi tiền gửi kỳ hạn và vay liên ngân hàng. Thời gian nghiên cứu được lựa chọn nhằm phản ánh các giai đoạn chính sách tiền tệ thắt chặt và nới lỏng rõ nét tại Việt Nam, giúp đánh giá tác động đa chiều của chính sách đến cung tín dụng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tiêu cực của chính sách tiền tệ đến cung tín dụng: Kết quả ước lượng cho thấy biến đổi lãi suất liên ngân hàng có tác động âm đến tốc độ tăng trưởng tín dụng, với mức giảm khoảng 5-7% khi lãi suất tăng 1 điểm phần trăm, phù hợp với giả thuyết thắt chặt tiền tệ làm giảm cung tín dụng.

2. Tác động của quy mô tài sản: Ngân hàng có quy mô tài sản lớn hơn giảm mức độ nhạy cảm với biến động chính sách tiền tệ. Cụ thể, các ngân hàng lớn có thể giảm tác động tiêu cực của lãi suất liên ngân hàng lên cung tín dụng khoảng 2-3% so với ngân hàng nhỏ.

3. Vai trò của thanh khoản: Ngân hàng có tỷ lệ thanh khoản cao hơn có khả năng duy trì cung tín dụng tốt hơn trong giai đoạn thắt chặt chính sách, giảm thiểu tác động tiêu cực khoảng 1,5-2%.

4. Ảnh hưởng của vốn hóa: Vốn hóa cao giúp ngân hàng giảm thiểu tác động tiêu cực của chính sách tiền tệ lên cung tín dụng, với mức giảm tác động khoảng 2%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các phát hiện trên là do các ngân hàng lớn, có thanh khoản và vốn hóa tốt có khả năng huy động vốn thay thế và quản lý rủi ro hiệu quả hơn trong bối cảnh chính sách tiền tệ thắt chặt. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế như Kashyap và Stein (1995), Kishan và Opiela (2000), đồng thời phù hợp với cơ chế kênh cho vay ngân hàng trong truyền dẫn chính sách tiền tệ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tương quan giữa lãi suất liên ngân hàng và tốc độ tăng trưởng tín dụng phân theo nhóm ngân hàng theo quy mô, thanh khoản và vốn hóa, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt phản ứng của các nhóm ngân hàng. Ngoài ra, kết quả cũng cho thấy vai trò quan trọng của việc phân tích đặc điểm ngân hàng trong việc dự báo và điều chỉnh chính sách tiền tệ nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và giám sát ngân hàng nhỏ và vốn hóa thấp: Cơ quan quản lý nên thiết lập các chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực tài chính và thanh khoản cho nhóm ngân hàng này, giảm thiểu rủi ro tín dụng và tăng khả năng hấp thụ cú sốc chính sách trong vòng 1-2 năm tới.

2. Khuyến khích đa dạng hóa nguồn vốn: Ngân hàng cần phát triển các kênh huy động vốn thay thế như phát hành trái phiếu, tăng vốn chủ sở hữu nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn ngắn hạn và nâng cao khả năng ứng phó với biến động lãi suất.

3. Cải thiện minh bạch và quản trị rủi ro: Đẩy mạnh áp dụng các chuẩn mực quản trị rủi ro và minh bạch thông tin giúp tăng niềm tin của nhà đầu tư và khách hàng, từ đó nâng cao vốn hóa và thanh khoản ngân hàng trong trung hạn.

4. Điều chỉnh chính sách tiền tệ linh hoạt theo đặc điểm ngân hàng: Ngân hàng Nhà nước nên cân nhắc tác động khác nhau của chính sách tiền tệ đến các nhóm ngân hàng, áp dụng các biện pháp hỗ trợ phù hợp nhằm duy trì ổn định tín dụng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững trong 3-5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách tiền tệ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tiền tệ phù hợp với đặc điểm hệ thống ngân hàng, nâng cao hiệu quả truyền dẫn chính sách.

2. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ tác động của các đặc điểm nội tại đến khả năng ứng phó với biến động chính sách, từ đó xây dựng chiến lược quản lý vốn và thanh khoản hiệu quả.

3. Các nhà nghiên cứu kinh tế và tài chính: Cung cấp mô hình và dữ liệu thực nghiệm về kênh cho vay ngân hàng trong bối cảnh thị trường tài chính đang phát triển tại Việt Nam.

4. Nhà đầu tư và tổ chức tài chính: Hỗ trợ đánh giá rủi ro và tiềm năng tăng trưởng của các ngân hàng dựa trên đặc điểm tài chính và phản ứng với chính sách tiền tệ.

Câu hỏi thường gặp

1. Chính sách tiền tệ ảnh hưởng như thế nào đến cung tín dụng ngân hàng?
   Chính sách tiền tệ thắt chặt làm tăng lãi suất liên ngân hàng, khiến ngân hàng giảm cung tín dụng do chi phí vốn tăng và hạn chế nguồn vốn huy động. Ví dụ, trong giai đoạn 2008, tăng lãi suất liên ngân hàng đã làm tăng trưởng tín dụng giảm từ 53% xuống còn 25,43%.

2. Tại sao quy mô tài sản ngân hàng lại ảnh hưởng đến phản ứng với chính sách tiền tệ?
   Ngân hàng lớn có khả năng huy động vốn đa dạng và quản lý rủi ro tốt hơn, nên ít bị ảnh hưởng tiêu cực khi lãi suất tăng. Các ngân hàng nhỏ thường khó tiếp cận nguồn vốn thay thế, dẫn đến giảm cung tín dụng mạnh hơn.

3. Vai trò của thanh khoản trong việc duy trì cung tín dụng là gì?
   Thanh khoản cao giúp ngân hàng có thể sử dụng tài sản dễ chuyển đổi thành tiền mặt để duy trì hoạt động cho vay khi nguồn vốn bị hạn chế do chính sách tiền tệ thắt chặt.

4. Vốn hóa ảnh hưởng thế nào đến khả năng ứng phó với chính sách tiền tệ?
   Ngân hàng có vốn hóa cao được đánh giá ít rủi ro hơn, dễ dàng huy động vốn mới và duy trì cung tín dụng ổn định hơn trong điều kiện lãi suất tăng.

5. Phương pháp GMM có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   GMM giúp xử lý vấn đề nội sinh do biến trễ của biến phụ thuộc và kiểm soát hiệu ứng cá thể không quan sát được, từ đó cho kết quả ước lượng chính xác và tin cậy hơn trong mô hình dữ liệu bảng động.

Kết luận

• Chính sách tiền tệ thắt chặt làm giảm cung tín dụng ngân hàng tại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2012.
• Quy mô tài sản, thanh khoản và vốn hóa là các đặc điểm ngân hàng quan trọng làm giảm tác động tiêu cực của chính sách tiền tệ lên cung tín dụng.
• Ngân hàng lớn, có thanh khoản và vốn hóa cao có khả năng ứng phó tốt hơn với biến động chính sách tiền tệ.
• Kết quả nghiên cứu hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách và ngân hàng trong việc xây dựng chiến lược điều hành và quản lý rủi ro hiệu quả.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng mẫu nghiên cứu, cập nhật dữ liệu mới và phân tích sâu hơn về tác động của các yếu tố kinh tế vĩ mô khác.

Hành động đề xuất: Các nhà quản lý và lãnh đạo ngân hàng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa chính sách và chiến lược kinh doanh, đồng thời tăng cường năng lực tài chính nhằm nâng cao khả năng chống chịu với biến động chính sách tiền tệ.