Rủi ro Thanh Khoản Ngân Hàng TMCP Việt Nam: Các Yếu Tố Tác Động và Giải Pháp

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU VỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Lý do chọn đề tài

1.2. Mục tiêu của đề tài

1.2.1. Mục tiêu tổng quát

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

1.3. Câu hỏi nghiên cứu

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu

1.5. Phương pháp nghiên cứu

1.6. Đóng góp của nghiên cứu

1.7. Kết cấu khóa luận

1.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM

2.1. Tổng quan về thanh khoản và rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam

2.2. Khái niệm về thanh khoản

2.3. Khái niệm về rủi ro thanh khoản

2.4. Các nguyên nhân xảy ra rủi ro thanh khoản

2.4.1. Nguyên nhân chủ quan

2.4.2. Nguyên nhân khách quan

2.5. Phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản

2.5.1. Phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản dựa vào các chỉ số thanh khoản

2.5.2. Phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản dựa vào khe hở tài trợ

2.6. Cơ sở lý thuyết các yếu tố tác động đến rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam

2.6.1. Quy mô ngân hàng (SIZE)

2.6.2. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu bình quân (ROE)

2.6.3. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP)

2.6.4. Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (TLA)

2.6.5. Tỷ lệ nợ xấu (NPL)

2.6.6. Tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR)

2.6.7. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP)

2.7. Các nghiên cứu liên quan

2.7.1. Nghiên cứu trong nước

2.7.2. Nghiên cứu nước ngoài

2.8. Khoảng trống đề tài

2.9. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Mô hình nghiên cứu

3.2. Quy trình nghiên cứu

3.3. Khái quát mô hình nghiên cứu

3.4. Biến và các giả thuyết nghiên cứu

3.4.1. Quy mô ngân hàng (SIZE)

3.4.2. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu bình quân (ROE)

3.4.3. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP)

3.4.4. Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (TLA)

3.4.5. Tỷ lệ nợ xấu (NPL)

3.4.6. Tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR)

3.4.7. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP)

3.5. Dữ liệu và mẫu nghiên cứu

3.6. Phương pháp phân tích dữ liệu

3.7. Phương pháp nghiên cứu định tính

3.8. Phương pháp nghiên cứu định lượng

3.9. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

4.1. Phân tích thống kê mô tả

4.2. Ma trận tương quan

4.3. Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến

4.4. Kiểm định lựa chọn mô hình phù hợp

4.5. Kiểm định lựa chọn mô hình hồi quy tuyến tính (OLS) và mô hình hồi quy tác động cố định (FEM)

4.6. Kiểm định lựa chọn mô hình hồi quy tuyến tính (OLS) và mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên (REM)

4.7. Kiểm định lựa chọn mô hình hồi quy tác động cố định (FEM) và mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên (REM)

4.8. Kiểm định những khuyết tật của mô hình REM

4.9. Kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi

4.10. Kiểm định hiện tượng tự tương quan

4.11. Khắc phục mô hình bằng phương pháp bình phương nhỏ nhất tổng quát khả thi (FGLS)

4.12. Thảo luận kết quả nghiên cứu

4.12.1. Tác động của tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) đến rủi ro thanh khoản

4.12.2. Tác động của tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (CAP) đến rủi ro thanh khoản

4.12.3. Tác động của tỷ lệ dư nợ cho vay trên tổng tài sản (TLA) đến rủi ro thanh khoản

4.12.4. Tác động của tỷ lệ nợ xấu (NPL) đến rủi ro thanh khoản

4.12.5. Tác động của tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) đến rủi ro thanh khoản

4.12.6. Tác động của quy mô ngân hàng (SIZE) đến rủi ro thanh khoản

4.12.7. Tác động của tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng (LLR) đến rủi ro thanh khoản

4.13. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4

5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

5.1. Kết luận đề tài

5.2. Các hàm ý chính sách

5.2.1. Đối với việc sử dụng vốn

5.2.2. Đối với hoạt động cho vay

5.2.3. Đối với tỷ lệ nợ xấu

5.3. Các hạn chế của đề tài và định hướng nghiên cứu tiếp theo

5.3.1. Các hạn chế của đề tài

5.3.2. Định hướng nghiên cứu tiếp theo

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Rủi ro Thanh khoản Ngân hàng TMCP Tổng quan Thách thức

Trong bối cảnh hệ thống ngân hàng TMCP Việt Nam ngày càng phát triển, việc đối mặt với rủi ro thanh khoản trở thành một thách thức lớn. Hệ thống ngân hàng đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế, và rủi ro thanh khoản có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là sự phá sản. Thanh khoản không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của từng ngân hàng mà còn đe dọa sự ổn định của toàn hệ thống. Kinh nghiệm từ các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, như cuộc Đại suy thoái 1929 hay khủng hoảng 2008, cho thấy rủi ro thanh khoản là một trong những nguyên nhân chính gây ra sự sụp đổ của các ngân hàng. Việt Nam cũng không tránh khỏi những ảnh hưởng này, minh chứng là việc Ngân hàng Nhà nước phải mua lại các ngân hàng với giá 0 đồng hoặc sự sụp đổ của SCB do khủng hoảng thanh khoản. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường quản lý rủi ro và đảm bảo thanh khoản cho hệ thống Ngân hàng TMCP Việt Nam.

1.1. Khái niệm Thanh khoản Ngân hàng TMCP Việt Nam

Thanh khoản ngân hàng là khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn khi chúng đáo hạn mà không gây tổn hại đến hoạt động kinh doanh hàng ngày. Theo Trương Quang Thông (2010), thanh khoản là khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền mặt nhanh chóng với chi phí thấp. Ngân hàng có thanh khoản tốt là ngân hàng có khả năng huy động vốn hiệu quả, hoặc chuyển đổi tài sản thành tiền mặt kịp thời với chi phí hợp lý.

1.2. Rủi ro Thanh khoản Ngân hàng TMCP Định nghĩa và Hậu quả

Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không có đủ tiền mặt hoặc tài sản có thể chuyển đổi thành tiền mặt để đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn. Điều này có thể dẫn đến mất lòng tin của khách hàng, giảm sút hoạt động kinh doanh và thậm chí là phá sản. Cuộc khủng hoảng SCB năm 2022 là một ví dụ điển hình về hậu quả của rủi ro thanh khoản, khi hàng loạt khách hàng rút tiền ồ ạt, khiến ngân hàng phải nhờ đến sự can thiệp của Ngân hàng Nhà nước.

II. Cách Xác định Yếu tố Tác động Rủi ro Thanh khoản NHTMCP

Nghiên cứu về rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng TMCP Việt Nam cần xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng đến nó. Những yếu tố này có thể đến từ bên trong ngân hàng (nội sinh) hoặc từ môi trường bên ngoài (ngoại sinh). Các yếu tố nội sinh bao gồm quy mô ngân hàng, tỷ lệ lợi nhuận, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản và tỷ lệ nợ xấu. Các yếu tố ngoại sinh bao gồm tốc độ tăng trưởng kinh tế, chính sách tiền tệ và tình hình thị trường tài chính. Việc xác định và đo lường chính xác các yếu tố này là cơ sở để xây dựng mô hình nghiên cứu và đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đến rủi ro thanh khoản. Khóa luận của Nguyễn Thiều Bảo Ngọc đã xem xét các yếu tố như SIZE, ROE, CAP, TLA, và GDP.

2.1. Yếu tố Nội sinh ảnh hưởng Rủi ro Thanh khoản NHTMCP

Các yếu tố nội sinh bao gồm các chỉ số tài chính đặc trưng cho hoạt động của Ngân hàng TMCP Việt Nam. Quy mô ngân hàng (SIZE) thể hiện khả năng tiếp cận nguồn vốn. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) phản ánh hiệu quả sử dụng vốn. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP) đo lường mức độ an toàn vốn. Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (TLA) cho thấy mức độ rủi ro tín dụng. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) thể hiện chất lượng tín dụng của ngân hàng.

2.2. Yếu tố Ngoại sinh tác động Rủi ro Thanh khoản NHTMCP

Các yếu tố ngoại sinh bao gồm các biến số kinh tế vĩ mô và chính sách của nhà nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) ảnh hưởng đến nhu cầu tín dụng. Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước tác động đến lãi suất và thanh khoản hệ thống. Tình hình thị trường tài chính (ví dụ: biến động tỷ giá, lạm phát) cũng có thể ảnh hưởng đến thanh khoản của các ngân hàng.

2.3. Tỷ lệ dự phòng rủi ro LLR

Tỷ lệ dự phòng rủi ro là một yếu tố nội sinh của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Tỷ lệ dự phòng rủi ro được trích lập để bù đắp các khoản lỗ có thể phát sinh từ hoạt động tín dụng. Theo đó, LLR có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực đến rủi ro thanh khoản.

III. Hướng dẫn Đánh giá và Đo lường Rủi ro Thanh khoản Ngân hàng

Đánh giá và đo lường rủi ro thanh khoản là một bước quan trọng trong quản lý rủi ro ngân hàng. Có nhiều phương pháp để đo lường rủi ro thanh khoản, bao gồm sử dụng các chỉ số thanh khoản và phân tích khe hở tài trợ. Các chỉ số thanh khoản phổ biến bao gồm tỷ lệ LCR (Liquidity Coverage Ratio) và tỷ lệ NSFR (Net Stable Funding Ratio) theo chuẩn Basel III. Phân tích khe hở tài trợ (Funding Gap) giúp ngân hàng xác định sự khác biệt giữa tài sản và nguồn vốn có kỳ hạn khác nhau, từ đó đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Việc sử dụng kết hợp các phương pháp này giúp ngân hàng có cái nhìn toàn diện về tình hình thanh khoản của mình.

3.1. Phương pháp Đo lường Rủi ro Thanh khoản qua Chỉ số Thanh khoản

Các chỉ số thanh khoản cung cấp một cách tiếp cận định lượng để đánh giá rủi ro thanh khoản. Tỷ lệ LCR đo lường khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản trong 30 ngày tới trong điều kiện căng thẳng. Tỷ lệ NSFR đo lường mức độ ổn định của nguồn vốn trong dài hạn. Việc theo dõi và so sánh các chỉ số này với các ngưỡng quy định giúp ngân hàng đánh giá và kiểm soát rủi ro thanh khoản.

3.2. Đo lường Rủi ro Thanh khoản qua Khe hở Tài trợ Funding Gap

Khe hở tài trợ là sự khác biệt giữa tài sản và nguồn vốn có kỳ hạn khác nhau. Phân tích khe hở tài trợ giúp ngân hàng xác định các kỳ hạn có thặng dư hoặc thâm hụt thanh khoản. Việc quản lý khe hở tài trợ một cách hiệu quả giúp ngân hàng đảm bảo khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản trong mọi tình huống.

IV. Bí quyết Quản lý Rủi ro Thanh khoản Hiệu quả tại NHTMCP

Quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả đòi hỏi các Ngân hàng TMCP Việt Nam phải xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro toàn diện. Hệ thống này bao gồm việc thiết lập các chính sách và quy trình quản lý thanh khoản, sử dụng các công cụ quản lý rủi ro phù hợp, và thực hiện stress test thanh khoản định kỳ. Stress test thanh khoản giúp ngân hàng đánh giá khả năng chịu đựng của mình trước các cú sốc thanh khoản. Việc đào tạo và nâng cao nhận thức về rủi ro thanh khoản cho nhân viên cũng là một yếu tố quan trọng.

4.1. Xây dựng Chính sách Quy trình Quản lý Thanh khoản

Chính sách quản lý thanh khoản cần xác định rõ mục tiêu, phạm vi và trách nhiệm của các bộ phận liên quan. Quy trình quản lý thanh khoản cần mô tả chi tiết các bước thực hiện, từ thu thập thông tin, đánh giá rủi ro, đến xây dựng kế hoạch ứng phó. Chính sách và quy trình này cần được xem xét và cập nhật định kỳ để phù hợp với tình hình thực tế.

4.2. Ứng dụng Công cụ Quản lý Rủi ro Thanh khoản hiệu quả

Có nhiều công cụ quản lý rủi ro thanh khoản mà ngân hàng có thể sử dụng, bao gồm quản lý dòng tiền, quản lý tài sản có tính thanh khoản cao, và sử dụng các công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro lãi suất và tỷ giá. Việc lựa chọn và sử dụng các công cụ này cần phù hợp với đặc điểm hoạt động và khẩu vị rủi ro của từng ngân hàng.

4.3. Stress test thanh khoản

Stress test thanh khoản là công cụ hữu ích để đánh giá khả năng đáp ứng thanh khoản của NHTMCP trong những kịch bản khắc nghiệt, từ đó giúp nhà quản trị ngân hàng có thể đưa ra phương án phòng ngừa rủi ro hiệu quả.

V. Ảnh hưởng Chính sách Tiền tệ Kinh tế vĩ mô tới Thanh khoản NHTMCP

Chính sách tiền tệ và các yếu tố kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng đáng kể đến rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng TMCP Việt Nam. Lãi suất, tỷ giá, lạm phát và tốc độ tăng trưởng kinh tế đều có thể tác động đến khả năng huy động vốn và nhu cầu tín dụng của ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đóng vai trò quan trọng trong việc điều hành chính sách tiền tệ để ổn định thị trường tài chính và đảm bảo thanh khoản cho hệ thống ngân hàng. Các công cụ điều hành của NHNN bao gồm lãi suất tái cấp vốn, tỷ lệ dự trữ bắt buộc và nghiệp vụ thị trường mở.

5.1. Tác động của Lãi suất đến Rủi ro Thanh khoản

Lãi suất có thể ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản thông qua nhiều kênh khác nhau. Lãi suất cao có thể làm giảm nhu cầu tín dụng và tăng chi phí huy động vốn, ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và thanh khoản của ngân hàng. Ngược lại, lãi suất thấp có thể kích thích tăng trưởng tín dụng nhưng cũng có thể làm tăng rủi ro thanh khoản nếu ngân hàng không quản lý rủi ro tín dụng một cách hiệu quả.

5.2. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong Quản lý Thanh khoản

NHNN có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thanh khoản cho hệ thống ngân hàng thông qua các công cụ điều hành chính sách tiền tệ. NHNN có thể bơm thanh khoản vào thị trường thông qua nghiệp vụ thị trường mở hoặc giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc. NHNN cũng có thể can thiệp vào thị trường ngoại hối để ổn định tỷ giá và hỗ trợ thanh khoản cho các ngân hàng có nhu cầu.

VI. Giải pháp và Định hướng cho NHTMCP Việt Nam tương lai

Để giảm thiểu rủi ro thanh khoản và đảm bảo sự phát triển bền vững, các Ngân hàng TMCP Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao năng lực quản lý rủi ro, đa dạng hóa nguồn vốn và tăng cường minh bạch thông tin. Các ngân hàng cũng cần chủ động ứng dụng công nghệ trong quản lý thanh khoản và tuân thủ các quy định về an toàn vốn và thanh khoản theo chuẩn mực quốc tế. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngân hàng, NHNN và các cơ quan quản lý khác là yếu tố then chốt để xây dựng một hệ thống ngân hàng an toàn, hiệu quả và có khả năng chống chịu tốt trước các cú sốc.

6.1. Nâng cao năng lực quản lý rủi ro thanh khoản ngân hàng

Các NHTMCP nên xây dựng hệ thống quản lý rủi ro thanh khoản toàn diện, bao gồm việc xác định, đo lường, theo dõi và kiểm soát rủi ro. Cần có đội ngũ cán bộ chuyên trách và được đào tạo chuyên sâu về quản lý rủi ro thanh khoản.

6.2. Đa dạng hóa nguồn vốn cho NHTMCP

Các NHTMCP nên chủ động tìm kiếm và đa dạng hóa các nguồn vốn huy động, bao gồm cả nguồn vốn trong nước và nước ngoài. Cần chú trọng đến việc huy động các nguồn vốn ổn định và dài hạn.

6.3. Ứng dụng công nghệ để quản lý rủi ro thanh khoản

Ứng dụng công nghệ sẽ giúp ngân hàng số hóa quy trình, quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả hơn, đặc biệt là trong bối cảnh Open Banking đang được NHNN khuyến khích và các NHTMCP quan tâm.

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM