Nghiên cứu tình trạng rối loạn ngôn ngữ ở bệnh nhân đột quỵ não tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2021

• Tác giả: Nguyễn Đức Việt
• Người hướng dẫn: GS. Cao Minh Châu
• Trường học: Trường Đại Học Phenikaa
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Nghiên Cứu Tình Trạng Rối Loạn Ngôn Ngữ Và Các Yếu Tố Liên Quan Ở Bệnh Nhân Đột Quỵ Não Đang Điều Trị Tại Bệnh Viện Bạch Mai Năm 2021
• Loại tài liệu: luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• TÓM TẮT
• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
• 1. Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.Đại. Đại cương về đột quỵ não
• 1. Định nghĩa đột quỵ não
• 2. Dịch tễ học đột quỵ não
• 3. Chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng đột quỵ não
• 4. Dấu hiệu và triệu chứng đột quỵ não
• 5. Đại cương về rối loạn ngôn ngữ
• 1. Định nghĩa về ngôn ngữ
• 2. Định nghĩa rối loạn ngôn ngữ
• 3. Triệu chứng của rối loạn ngôn ngữ
• 4. Phân loại rối loạn ngôn ngữ và tỷ lệ rối loạn ngôn ngữ
• 5. Hậu quả của rối loạn ngôn ngữ
• 6. Bộ công cụ đánh giá rối loạn ngôn ngữ
• 7. Chăm sóc và phục hồi chức năng cho người đột quỵ não có rối loạn ngôn ngữ
• 8. Các yếu tố ảnh hưởng đến rối loạn ngôn ngữ
• 9. Các nghiên cứu liên quan đến rối loạn ngôn ngữ trên thế giới và việt nam
• 10. Các nghiên cứu rối loạn ngôn ngữ trên bệnh nhân đột quỵ trên Thế giới
• 11. Các nghiên cứu rối loạn ngôn ngữ trên bệnh nhân đột quỵ ở Việt Nam
• 12. Địa điểm nghiên cứu
• 2. Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1. Đối tượng nghiên cứu
• 2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 1. Thời gian nghiên cứu
• 2. Địa điểm nghiên cứu
• 3. Thiết kế nghiên cứu
• 4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 1. Phương pháp chọn mẫu
• 5. Phương pháp thu thập số liệu
• 6. Các biến số nghiên cứu
• 7. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá
• 8. Phương pháp phân tích số liệu
• 9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 10. Sai số và biện pháp khắc phục
• 3. Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 2. Tình trạng rối loạn ngôn ngữ
• 3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng rối loạn ngôn ngữ
• 3. Mối liên quan giữa rối loạn ngôn ngữ và một số đặc điểm nhân khẩu học
• 4. Chương 4: BÀN LUẬN
• 1. Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng nghiên cứu
• 2. Tình trạng rối loạn ngôn ngữ ở người bệnh đột quỵ não
• 3. Các yếu tố liên quan đến rối loạn ngôn ngữ
• 4. Mức độ căng thẳng, lo âu, trầm cảm
• 5. Tình trạng nhận thức
• 6. Sự hỗ trợ
• 8. Hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: BẢN ĐỒNG THUẬN THAM GIA NGHIÊN CỨU
• Phụ lục 2: PHIẾU KHẢO SÁT
• Phụ lục 3: TEST ART PHIÊN BẢN TIẾNG VIỆT
• Phụ lục 4: THANG ĐIỂM DASS-21
• Phụ lục 5: HỖ TRỢ XÃ HỘI
• Phụ lục 6: THANG ĐÁNH GIÁ TRẠNG THÁI TÂM THẦN MMSE
• Phụ lục 7: MỘT SỐ KẾT QUẢ CỦA NGHIÊN CỨU

I. Tổng quan về nghiên cứu

Nghiên cứu "Nghiên cứu tình trạng rối loạn ngôn ngữ và các yếu tố liên quan ở bệnh nhân đột quỵ não đang điều trị tại bệnh viện Bạch Mai năm 2021" của Nguyễn Đức Việt, dưới sự hướng dẫn của GS. Cao Minh Châu và PGS. Lương Tuấn Khanh, tập trung vào vấn đề rối loạn ngôn ngữ (RLNN) ở bệnh nhân đột quỵ não. Đây là một vấn đề phổ biến và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả trên 200 bệnh nhân tại Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 01 đến tháng 09/2021. Các công cụ được sử dụng bao gồm Thang đo Aphasia Rapid Test (ART), Thang đo DASS-21, Thang đo sự hỗ trợ xã hội và MMSE. Mục tiêu của nghiên cứu là mô tả tình trạng RLNN và xác định các yếu tố liên quan. Nghiên cứu này rất có giá trị thực tiễn vì nó cung cấp cái nhìn tổng quan về tình trạng RLNN ở Việt Nam, làm cơ sở cho việc phát triển các chương trình can thiệp và hỗ trợ cho bệnh nhân đột quỵ.

II. Phương pháp và kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Phục hồi chức năng và Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai. 200 bệnh nhân đột quỵ được phỏng vấn trực tiếp bằng các bộ công cụ đã đề cập. Dữ liệu được phân tích bằng thống kê mô tả và hệ số tương quan Pearson. Kết quả cho thấy tỷ lệ RLNN ở bệnh nhân đột quỵ lên đến 89%. Độ tuổi trung bình của bệnh nhân là 60, nam giới chiếm 62.5%. RLNN có mối tương quan với trầm cảm, sự hỗ trợ xã hội và tình trạng nhận thức, nhưng không tương quan với tiền sử đột quỵ. "Tình trạng nhận thức tương quan mạnh nhất với rối loạn ngôn ngữ, tiếp đến là căng thẳng, lo âu, trầm cảm và sự hỗ trợ xã hội." (Tóm tắt). Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc đánh giá toàn diện các yếu tố này trong quá trình điều trị và phục hồi chức năng cho bệnh nhân.

III. Bàn luận và ý nghĩa

Nghiên cứu khẳng định tỷ lệ RLNN ở bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Bạch Mai là rất cao, phù hợp với các nghiên cứu trên thế giới. Việc xác định được mối liên quan giữa RLNN với các yếu tố như trầm cảm, sự hỗ trợ xã hội và đặc biệt là tình trạng nhận thức có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chiến lược can thiệp. Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của việc hỗ trợ tâm lý, xã hội và phục hồi chức năng nhận thức bên cạnh việc điều trị y tế. "Do đó phục hồi chức năng rối loạn ngôn ngữ sau đột quỵ là hết sức cần thiết, đòi hỏi một chương trình phục hồi chức năng chuyên sâu." (Đặt vấn đề). Kết quả nghiên cứu này có thể được áp dụng để cải thiện chất lượng chăm sóc và phục hồi cho bệnh nhân đột quỵ, giúp họ tái hòa nhập cộng đồng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

IV. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo

Mặc dù mang lại nhiều kết quả có giá trị, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế. Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả, chưa đi sâu vào phân tích nguyên nhân - kết quả. Kích thước mẫu 200 bệnh nhân tuy khá lớn nhưng vẫn cần mở rộng hơn nữa để tăng tính đại diện. Nghiên cứu cũng chưa đề cập đến các biện pháp can thiệp cụ thể cho từng dạng RLNN. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu can thiệp, nghiên cứu định lượng để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị và phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ có RLNN. Cần nghiên cứu sâu hơn về mối liên hệ giữa các yếu tố liên quan để có thể đưa ra các giải pháp can thiệp hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Đột quỵ não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn cầu, với khoảng 486.000 người mắc tại Việt Nam và ước tính mỗi năm có thêm khoảng 200.000 ca mới. Trong số các di chứng sau đột quỵ, rối loạn ngôn ngữ là một vấn đề phổ biến và nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khoảng 21% - 38% bệnh nhân, gây ra những hạn chế lớn trong giao tiếp và chất lượng cuộc sống. Nghiên cứu này tập trung khảo sát tình trạng rối loạn ngôn ngữ và các yếu tố liên quan ở 200 bệnh nhân đột quỵ đang điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai trong giai đoạn từ tháng 01 đến tháng 09 năm 2021.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là mô tả mức độ rối loạn ngôn ngữ và xác định các yếu tố ảnh hưởng như tình trạng nhận thức, trầm cảm, lo âu, căng thẳng và sự hỗ trợ xã hội. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện tại Trung tâm Phục hồi chức năng và Trung tâm Thần kinh của Bệnh viện Bạch Mai, với đối tượng là bệnh nhân đột quỵ não đủ tiêu chuẩn, không mắc các bệnh tâm thần và đồng ý tham gia. Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ rối loạn ngôn ngữ (chiếm tới 89%) mà còn làm rõ mối liên hệ giữa rối loạn ngôn ngữ với các yếu tố tâm lý và xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả chăm sóc và phục hồi chức năng cho người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về rối loạn ngôn ngữ sau đột quỵ, bao gồm:

• Lý thuyết về rối loạn ngôn ngữ (Aphasia): Rối loạn ngôn ngữ được định nghĩa là sự suy giảm khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ nói, viết do tổn thương não bộ. Các thể rối loạn ngôn ngữ phổ biến gồm Broca, Wernicke, rối loạn ngôn ngữ toàn bộ và rối loạn ngôn ngữ dẫn truyền.
• Mô hình phục hồi chức năng sau đột quỵ: Nhấn mạnh vai trò của phục hồi chức năng ngôn ngữ chuyên sâu, bao gồm liệu pháp ngôn ngữ, hỗ trợ xã hội và can thiệp tâm lý.
• Khái niệm về các yếu tố tâm lý xã hội: Bao gồm căng thẳng, lo âu, trầm cảm và sự hỗ trợ xã hội, được xem là các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ và khả năng phục hồi rối loạn ngôn ngữ.
• Thang đo đánh giá chuyên ngành: Sử dụng các công cụ chuẩn hóa như Aphasia Rapid Test (ART) để đánh giá mức độ rối loạn ngôn ngữ, DASS-21 để đo căng thẳng, lo âu, trầm cảm, thang đo sự hỗ trợ xã hội và Mini-Mental State Examination (MMSE) để đánh giá nhận thức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang với cỡ mẫu 200 bệnh nhân đột quỵ não, được lựa chọn theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện tại Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 01 đến tháng 09 năm 2021. Tiêu chuẩn lựa chọn bao gồm bệnh nhân trên 20 tuổi, được chẩn đoán đột quỵ não theo WHO, tỉnh táo và không mắc bệnh tâm thần.

Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp sử dụng bộ câu hỏi chuẩn hóa gồm các thang đo ART, DASS-21, thang đo hỗ trợ xã hội và MMSE. Quá trình thu thập dữ liệu được thực hiện theo quy trình nghiêm ngặt, đảm bảo tính trung thực và bảo mật thông tin. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 16 với các phép thống kê mô tả và hệ số tương quan Pearson để xác định mối liên hệ giữa các biến. Mức ý nghĩa thống kê được đặt ở P < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ rối loạn ngôn ngữ cao: Trong 200 bệnh nhân, có tới 178 người (89%) mắc rối loạn ngôn ngữ, trong đó mức độ từ nhẹ đến nặng được phân bố đa dạng. Chỉ 11% không có rối loạn ngôn ngữ.
2. Đặc điểm nhân khẩu học: Tuổi trung bình là 60,5 tuổi, nam giới chiếm 62,5%. Tỷ lệ bệnh nhân nhập viện trước 3 giờ chiếm 36,5%, trong khoảng 3-6 giờ là 27%, và sau 6 giờ là 36,5%.
3. Mối liên quan giữa rối loạn ngôn ngữ và các yếu tố tâm lý xã hội: Rối loạn ngôn ngữ có tương quan tích cực với trầm cảm (r=0,000), căng thẳng và lo âu, đồng thời có tương quan âm với sự hỗ trợ xã hội (r=-0,000). Tình trạng nhận thức được đánh giá qua MMSE có mối tương quan mạnh nhất với rối loạn ngôn ngữ (r=0,000).
4. Không có mối liên quan rõ ràng giữa rối loạn ngôn ngữ và tiền sử đột quỵ: Tỷ lệ tái đột quỵ không ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng rối loạn ngôn ngữ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy rối loạn ngôn ngữ là di chứng phổ biến và nghiêm trọng ở bệnh nhân đột quỵ, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế báo cáo tỷ lệ từ 20% đến 50%. Mối liên hệ chặt chẽ giữa rối loạn ngôn ngữ và các yếu tố tâm lý như trầm cảm, lo âu phản ánh tác động tiêu cực của rối loạn ngôn ngữ đến sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống. Sự hỗ trợ xã hội đóng vai trò bảo vệ, giúp giảm mức độ rối loạn ngôn ngữ và cải thiện khả năng phục hồi.

Tình trạng nhận thức suy giảm là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến rối loạn ngôn ngữ, cho thấy cần tập trung đánh giá và can thiệp nhận thức song song với phục hồi chức năng ngôn ngữ. Việc không tìm thấy mối liên quan với tiền sử đột quỵ có thể do ảnh hưởng của các yếu tố khác như vị trí tổn thương não và thời gian nhập viện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ rối loạn ngôn ngữ theo nhóm tuổi và giới tính, bảng tương quan giữa các biến tâm lý xã hội và điểm ART, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sàng lọc và đánh giá rối loạn ngôn ngữ sớm: Áp dụng thang đo ART cho tất cả bệnh nhân đột quỵ ngay khi nhập viện nhằm phát hiện kịp thời, giảm thiểu di chứng lâu dài. Thời gian thực hiện: trong vòng 24 giờ sau nhập viện. Chủ thể thực hiện: nhân viên y tế và chuyên gia phục hồi chức năng.
2. Phát triển chương trình phục hồi chức năng ngôn ngữ chuyên sâu: Kết hợp liệu pháp ngôn ngữ truyền thống với các phương pháp hiện đại như liệu pháp ngôn ngữ tự quản lý vi tính hóa và kích thích dòng điện một chiều xuyên sọ (tDCS) để nâng cao hiệu quả phục hồi. Thời gian triển khai: trong 6 tháng đầu sau đột quỵ. Chủ thể thực hiện: đội ngũ phục hồi chức năng và bác sĩ chuyên khoa.
3. Tăng cường hỗ trợ tâm lý và xã hội cho bệnh nhân: Xây dựng các nhóm hỗ trợ, tư vấn tâm lý và đào tạo gia đình, người chăm sóc về cách hỗ trợ giao tiếp và phục hồi ngôn ngữ. Thời gian: liên tục trong quá trình điều trị và phục hồi. Chủ thể thực hiện: nhân viên y tế, chuyên gia tâm lý và cộng đồng.
4. Nâng cao năng lực nhân lực y tế về phục hồi chức năng ngôn ngữ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên phục hồi chức năng về đánh giá và can thiệp rối loạn ngôn ngữ. Thời gian: hàng năm. Chủ thể thực hiện: các cơ sở đào tạo y tế và bệnh viện.
5. Rà soát và cải thiện quy trình nhập viện và điều trị cấp cứu đột quỵ: Đẩy mạnh tuyên truyền để giảm thời gian nhập viện sau khởi phát triệu chứng, tối ưu hóa can thiệp sớm nhằm giảm tổn thương não và rối loạn ngôn ngữ. Thời gian: liên tục. Chủ thể thực hiện: ngành y tế và các cơ quan truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và chuyên gia phục hồi chức năng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tỷ lệ và các yếu tố ảnh hưởng đến rối loạn ngôn ngữ, giúp cải thiện quy trình đánh giá và can thiệp phục hồi chức năng.
2. Điều dưỡng và nhân viên y tế tuyến đầu: Hiểu rõ vai trò trong việc phát hiện sớm và hỗ trợ bệnh nhân đột quỵ có rối loạn ngôn ngữ, từ đó nâng cao chất lượng chăm sóc và tư vấn cho người bệnh.
3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế, điều dưỡng: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, công cụ đánh giá và phân tích các yếu tố tâm lý xã hội liên quan đến rối loạn ngôn ngữ sau đột quỵ.
4. Gia đình và người chăm sóc bệnh nhân đột quỵ: Nắm bắt được tầm quan trọng của sự hỗ trợ xã hội và tâm lý trong quá trình phục hồi ngôn ngữ, từ đó có thể phối hợp hiệu quả với đội ngũ y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Rối loạn ngôn ngữ sau đột quỵ là gì?
   Rối loạn ngôn ngữ là sự suy giảm khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ nói, viết do tổn thương não bộ sau đột quỵ, ảnh hưởng đến giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.

2. Tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ bị rối loạn ngôn ngữ là bao nhiêu?
   Nghiên cứu cho thấy khoảng 89% bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Bạch Mai có rối loạn ngôn ngữ, cao hơn so với một số báo cáo quốc tế dao động từ 20% đến 50%.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến rối loạn ngôn ngữ?
   Tình trạng nhận thức suy giảm, trầm cảm, lo âu, căng thẳng và mức độ hỗ trợ xã hội là những yếu tố liên quan mật thiết đến mức độ rối loạn ngôn ngữ.

4. Phương pháp phục hồi chức năng ngôn ngữ hiệu quả hiện nay là gì?
   Liệu pháp ngôn ngữ chuyên sâu kết hợp với các phương pháp hiện đại như liệu pháp ngôn ngữ tự quản lý vi tính hóa và kích thích dòng điện một chiều xuyên sọ (tDCS) được đánh giá có hiệu quả tích cực.

5. Vai trò của gia đình trong phục hồi rối loạn ngôn ngữ như thế nào?
   Gia đình và người chăm sóc đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ giao tiếp, động viên bệnh nhân luyện tập và tạo môi trường thuận lợi giúp cải thiện khả năng ngôn ngữ và tâm lý.

Kết luận

• Rối loạn ngôn ngữ là di chứng phổ biến, chiếm tỷ lệ 89% ở bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2021.
• Tình trạng nhận thức suy giảm là yếu tố liên quan mạnh nhất đến rối loạn ngôn ngữ, tiếp theo là trầm cảm, lo âu, căng thẳng và sự hỗ trợ xã hội.
• Việc phát hiện sớm và can thiệp phục hồi chức năng ngôn ngữ chuyên sâu là cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
• Gia đình và nhân viên y tế đóng vai trò then chốt trong quá trình phục hồi, cần được đào tạo và hỗ trợ đầy đủ.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai chương trình đào tạo nhân lực, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển các phương pháp phục hồi chức năng đa dạng, hiệu quả.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện chất lượng phục hồi chức năng ngôn ngữ cho bệnh nhân đột quỵ – hãy áp dụng các giải pháp và kiến thức từ nghiên cứu này vào thực tiễn chăm sóc!