Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2008 – 2015, hoạt động tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đã phát triển mạnh mẽ với sự xuất hiện của hàng trăm công ty, vũ đoàn, nhóm nhảy lớn nhỏ. Đây là thời kỳ thị trường nghệ thuật biểu diễn tại TP.HCM trở nên sôi động, đa dạng và có phạm vi hoạt động không chỉ trong nước mà còn mở rộng ra quốc tế. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động này vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng kịp với sự phát triển nhanh chóng của thị trường. Nhiều tác phẩm nghệ thuật múa chạy theo nhu cầu thị trường mà thiếu đầu tư về chất lượng nghệ thuật, dẫn đến sự phát triển tiêu cực trong lĩnh vực biểu diễn múa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện thực trạng công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa tại TP.HCM, đặc biệt là các đơn vị tư nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2008 – 2015, thời điểm thị trường nghệ thuật múa phát triển mạnh nhất tại TP.HCM. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa nhằm phát triển hoạt động biểu diễn múa lành mạnh, chuyên nghiệp, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho sinh viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý văn hóa nghệ thuật, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động tổ chức, điều hành của bộ máy nhà nước nhằm điều chỉnh hành vi xã hội theo pháp luật, bao gồm các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Quản lý nhà nước đối với hoạt động biểu diễn nghệ thuật múa là một dạng quản lý xã hội đặc thù, đòi hỏi tính chuyên nghiệp và nghệ thuật của chủ thể quản lý.

  • Lý thuyết quản lý văn hóa nghệ thuật: Quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật múa không chỉ là sử dụng công cụ pháp luật mà còn là nghệ thuật dự báo xu hướng phát triển, điều chỉnh hoạt động phù hợp với giá trị văn hóa truyền thống và xu hướng nghệ thuật thế giới.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, quản lý hành chính nhà nước, nghệ thuật múa, hoạt động tổ chức biểu diễn nghệ thuật, phân cấp quản lý, cấp phép biểu diễn, và quản lý nội dung tác phẩm nghệ thuật múa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Phỏng vấn sâu (định tính): Thực hiện với cán bộ Sở Văn hóa, Thể thao TP.HCM và các nhà quản lý tại các công ty tư nhân chuyên tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa nhằm thu thập thông tin thực tiễn về công tác quản lý.

  • Phân tích số liệu thống kê: Tổng hợp và phân tích các số liệu về số lượng đơn vị tổ chức biểu diễn, số lượng nghệ sĩ múa, số lượng chương trình biểu diễn được cấp phép hàng năm (khoảng 850 chương trình ca - múa - nhạc mỗi năm tại TP.HCM).

  • So sánh đối chiếu: Đánh giá sự phù hợp giữa các văn bản pháp luật hiện hành và thực tiễn quản lý, so sánh các giai đoạn trước và sau năm 2012 về hệ thống văn bản pháp lý và hiệu quả quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn 2008 – 2015, giai đoạn thị trường nghệ thuật múa tại TP.HCM phát triển mạnh mẽ nhất.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm các cán bộ quản lý nhà nước và đại diện các đơn vị tổ chức biểu diễn tư nhân, lựa chọn theo phương pháp phi xác suất nhằm đảm bảo thu thập được các quan điểm đa chiều và sâu sắc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển nhanh chóng của thị trường nghệ thuật múa tại TP.HCM: Từ khoảng 50 vũ đoàn năm 2005 – 2010, đến nay TP.HCM có khoảng 100 vũ đoàn lớn nhỏ hoạt động, với hàng trăm công ty tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa tư nhân. Số lượng chương trình biểu diễn được cấp phép trung bình khoảng 850 chương trình mỗi năm.

  2. Hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện và chưa đồng bộ: Trước năm 2012, nghệ thuật múa chưa được tách riêng thành đối tượng quản lý độc lập mà gộp chung với nghệ thuật biểu diễn tổng hợp. Sau năm 2012, Nghị định 79/2012/NĐ-CP đã lần đầu tiên xác định múa là một loại hình nghệ thuật biểu diễn độc lập. Tuy nhiên, các văn bản pháp luật vẫn còn nhiều điểm chồng chéo, chưa đồng bộ, mức chế tài còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.

  3. Phân cấp quản lý còn bất cập: Mặc dù có quy định rõ ràng về phân cấp quản lý giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục Nghệ thuật biểu diễn và các Sở Văn hóa, Thể thao địa phương, nhưng thực tế việc thực thi còn nhiều hạn chế, hiện tượng “phép vua thua lệ làng” và “đá bóng trách nhiệm” vẫn phổ biến.

  4. Quản lý cấp phép và kiểm tra chưa hiệu quả: Thời gian cấp phép thường kéo dài hơn quy định 5 ngày làm việc, hồ sơ xin phép chưa được xử lý kịp thời, việc thu hồi giấy phép chưa triệt để, hội đồng thẩm định chưa thực sự chuyên nghiệp và công tâm. Một số trường hợp chương trình được cấp phép ở địa phương này nhưng bị từ chối ở địa phương khác.

  5. Quản lý đội ngũ nghệ sĩ múa còn yếu kém: Số lượng nghệ sĩ múa hoạt động tự do, không đăng ký hoặc không có hợp đồng lao động chính thức chiếm phần lớn, gây khó khăn cho công tác quản lý. Hơn 90% vi phạm hành chính trong lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật thuộc về các lĩnh vực khác như người mẫu, ca nhạc, trong khi nghệ sĩ múa ít vi phạm và chưa có trường hợp bị xử phạt hành chính trong 5 năm gần đây.

  6. Quản lý nội dung tác phẩm múa còn nhiều hạn chế: Hội đồng nghệ thuật chưa trở thành công cụ hiệu quả để thanh lọc và định hướng phát triển nghệ thuật múa. Việc kiểm tra, hậu kiểm còn lỏng lẻo, nhiều chương trình biểu diễn không đúng nội dung đã được cấp phép, đặc biệt tại các sự kiện văn hóa công cộng, nhà hàng, khách sạn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các bất cập trên xuất phát từ sự phát triển nhanh chóng của thị trường nghệ thuật múa tại TP.HCM trong khi hệ thống pháp luật và công tác quản lý chưa kịp thích ứng. Việc chưa có Luật nghệ thuật biểu diễn chính thức khiến các văn bản dưới luật thiếu tính đồng bộ và chiến lược dài hạn. Phân cấp quản lý chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu trách nhiệm trong thực thi pháp luật.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý văn hóa, kết quả nghiên cứu này phù hợp với nhận định về sự cần thiết phải hoàn thiện hệ thống pháp lý và nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn. Việc quản lý đội ngũ nghệ sĩ múa còn yếu kém cũng phản ánh thực trạng chung của các ngành nghệ thuật biểu diễn khác, tuy nhiên nghệ sĩ múa có xu hướng tuân thủ pháp luật tốt hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng vũ đoàn qua các năm, bảng tổng hợp các văn bản pháp luật và mức độ chế tài, biểu đồ thời gian cấp phép trung bình, và bảng thống kê vi phạm hành chính theo lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về nghệ thuật biểu diễn múa

    • Xây dựng và ban hành Luật nghệ thuật biểu diễn với các quy định rõ ràng, đồng bộ, có tính chiến lược dài hạn.
    • Mục tiêu: Tăng cường hiệu quả quản lý, giảm vi phạm pháp luật.
    • Thời gian: 2-3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước

    • Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý về nghệ thuật múa và kỹ năng quản lý hiện đại.
    • Thực hiện nghiêm túc phân cấp quản lý, tránh hiện tượng “đá bóng” trách nhiệm.
    • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian cấp phép, nâng cao chất lượng thẩm định.
    • Thời gian: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao TP.HCM, Cục Nghệ thuật biểu diễn.

  3. Cải tiến quy trình cấp phép và kiểm tra, giám sát hoạt động biểu diễn

    • Áp dụng công nghệ thông tin trong tiếp nhận, xử lý hồ sơ cấp phép để tăng tính minh bạch và hiệu quả.
    • Tăng cường kiểm tra, hậu kiểm, xử lý nghiêm các vi phạm, đặc biệt là thu hồi giấy phép khi cần thiết.
    • Mục tiêu: Giảm thiểu vi phạm, nâng cao chất lượng chương trình biểu diễn.
    • Thời gian: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao TP.HCM.

  4. Xây dựng cơ chế quản lý và hỗ trợ đội ngũ nghệ sĩ múa

    • Thiết lập hệ thống đăng ký, quản lý nghệ sĩ múa hoạt động tự do và tại các đơn vị tư nhân.
    • Tổ chức các chương trình đào tạo, nâng cao nhận thức pháp luật và đạo đức nghề nghiệp cho nghệ sĩ múa.
    • Mục tiêu: Tăng cường quản lý, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nghệ thuật múa.
    • Thời gian: 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Hội Nghệ sĩ múa TP.HCM, Sở Văn hóa, Thể thao.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý và các đơn vị tổ chức biểu diễn

    • Thiết lập kênh thông tin liên lạc thường xuyên, minh bạch giữa các bên để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh.
    • Khuyến khích các đơn vị tổ chức biểu diễn tuân thủ pháp luật và nâng cao chất lượng nghệ thuật.
    • Mục tiêu: Tạo môi trường biểu diễn lành mạnh, chuyên nghiệp.
    • Thời gian: Liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao TP.HCM, các công ty tổ chức biểu diễn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật múa.
    • Use case: Xây dựng chính sách, hoàn thiện quy trình quản lý.

  2. Các đơn vị tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa, đặc biệt là các công ty tư nhân và vũ đoàn

    • Lợi ích: Nhận diện các yêu cầu pháp lý, nâng cao chất lượng hoạt động và tuân thủ quy định quản lý.
    • Use case: Điều chỉnh hoạt động tổ chức biểu diễn, xây dựng thương hiệu.

  3. Nghệ sĩ múa và biên đạo múa

    • Lợi ích: Nắm bắt các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động biểu diễn, nâng cao ý thức nghề nghiệp.
    • Use case: Tham gia biểu diễn đúng quy định, phát triển sự nghiệp bền vững.

  4. Sinh viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý văn hóa, nghệ thuật

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo khoa học về quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật múa tại TP.HCM.
    • Use case: Nghiên cứu chuyên sâu, phát triển đề tài luận văn, luận án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động biểu diễn nghệ thuật múa tại TP.HCM hiện nay như thế nào?
    Công tác quản lý đang gặp nhiều khó khăn do hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, phân cấp quản lý chưa nghiêm túc, quy trình cấp phép và kiểm tra còn nhiều bất cập. Tuy nhiên, các cơ quan quản lý đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Tại sao việc cấp phép biểu diễn múa thường kéo dài hơn quy định?
    Nguyên nhân chính là do hồ sơ xin phép có yếu tố nước ngoài cần thẩm định kỹ lưỡng, số lượng chương trình lớn, nguồn nhân lực thẩm định hạn chế, và một số trường hợp cán bộ quản lý chưa thực hiện đúng quy trình.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng quản lý đội ngũ nghệ sĩ múa?
    Cần xây dựng hệ thống đăng ký nghệ sĩ, tổ chức đào tạo nâng cao nhận thức pháp luật và đạo đức nghề nghiệp, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động biểu diễn của nghệ sĩ.

  4. Các đơn vị tổ chức biểu diễn múa tư nhân cần lưu ý gì để tuân thủ pháp luật?
    Đơn vị cần thực hiện đầy đủ thủ tục cấp phép, tuân thủ nội dung chương trình đã được phê duyệt, đảm bảo quyền tác giả, và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý nhà nước để tránh vi phạm pháp luật.

  5. Vai trò của hội đồng nghệ thuật trong quản lý nội dung tác phẩm múa là gì?
    Hội đồng nghệ thuật có nhiệm vụ thẩm định nội dung chương trình biểu diễn, đảm bảo phù hợp với pháp luật và giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, hiện nay hội đồng còn nhiều hạn chế về chuyên môn và quan điểm, cần được nâng cao để trở thành công cụ hiệu quả trong quản lý.

Kết luận

  • Hoạt động tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa tại TP.HCM phát triển nhanh chóng, tạo nên thị trường nghệ thuật sôi động nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong quản lý nhà nước.
  • Hệ thống pháp luật hiện hành chưa hoàn thiện, phân cấp quản lý và quy trình cấp phép còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Đội ngũ nghệ sĩ múa hoạt động tự do chiếm phần lớn nhưng chưa được quản lý chặt chẽ, trong khi nghệ sĩ múa chuyên nghiệp tuân thủ pháp luật tốt.
  • Quản lý nội dung tác phẩm múa còn yếu kém, hội đồng nghệ thuật chưa phát huy hiệu quả trong việc định hướng và kiểm soát chất lượng nghệ thuật.
  • Cần triển khai các giải pháp đồng bộ về pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình cấp phép, quản lý nghệ sĩ và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan.

Next steps: Triển khai xây dựng Luật nghệ thuật biểu diễn, tổ chức đào tạo cán bộ quản lý, áp dụng công nghệ trong cấp phép và kiểm tra, đồng thời thiết lập hệ thống quản lý nghệ sĩ múa hiệu quả.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, đơn vị tổ chức biểu diễn và nghệ sĩ múa cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường biểu diễn nghệ thuật múa chuyên nghiệp, lành mạnh, góp phần phát triển văn hóa nghệ thuật TP.HCM bền vững.