Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc giáo dục nếp sống văn hóa (NSVH) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi, với dân số khoảng 18.653 người, trong đó dân tộc Hrê chiếm khoảng 80%, là vùng miền núi có nhiều đặc thù văn hóa đa dạng. Từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, các trường THCS trên địa bàn huyện đã triển khai hoạt động giáo dục NSVH nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về quản lý và tổ chức thực hiện. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục NSVH cho học sinh tại 6 trường THCS huyện Minh Long, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả giai đoạn 2023-2027. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, góp phần xây dựng môi trường học tập văn minh, thân thiện, phù hợp với đặc điểm văn hóa địa phương và yêu cầu phát triển xã hội hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục nếp sống văn hóa. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục là sự điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác giáo dục theo yêu cầu phát triển xã hội. Nếp sống văn hóa là biểu hiện cụ thể của văn hóa trong hành vi, ứng xử, sinh hoạt của con người, phản ánh các chuẩn mực xã hội được chấp nhận. Giáo dục NSVH là quá trình tổ chức tác động có chủ định nhằm hình thành cho học sinh các giá trị, chuẩn mực văn hóa phù hợp với xã hội hiện đại và truyền thống dân tộc. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, nếp sống văn hóa, hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa, quản lý hoạt động giáo dục NSVH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát ý kiến 8 cán bộ quản lý, 100 giáo viên, 200 học sinh, 150 phụ huynh và 20 cán bộ địa phương tại 6 trường THCS huyện Minh Long. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm: điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát sư phạm và nghiên cứu hồ sơ, văn bản liên quan. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Dữ liệu được xử lý bằng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và phân tích so sánh mức độ nhận thức, thực hiện các hoạt động giáo dục NSVH. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, với đề xuất biện pháp quản lý giai đoạn 2023-2027.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục NSVH: Khoảng 86,8% cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh đánh giá công tác giáo dục NSVH là rất quan trọng hoặc quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 10,3% cho rằng ít quan trọng hoặc không quan trọng, chủ yếu do một số giáo viên và học sinh chưa nhận thức đầy đủ hoặc gặp khó khăn trong triển khai.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục NSVH: Mức độ thực hiện các mục tiêu giáo dục NSVH được đánh giá trung bình từ 3,0 đến 4,0 trên thang điểm 5, trong đó giáo viên xác định rõ mục tiêu đạt điểm trung bình 3,9, học sinh đánh giá mức độ thực hiện khoảng 3,0. Điều này cho thấy việc truyền đạt mục tiêu và thực hiện còn chưa đồng đều, cần tăng cường công tác truyền thông và giám sát.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục NSVH: Các trường chủ yếu sử dụng phương pháp đàm thoại, tuyên truyền, nêu gương và tổ chức hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên, mức độ áp dụng các phương pháp đa dạng và đổi mới còn hạn chế, với khoảng 40% giáo viên cho biết chưa thường xuyên sử dụng các hình thức giáo dục tích cực.

  4. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Mối quan hệ phối hợp được đánh giá ở mức trung bình khá, nhưng còn tồn tại khó khăn do nhận thức chưa đồng bộ và hạn chế về nguồn lực. Khoảng 30% phụ huynh và cán bộ địa phương cho biết chưa được tham gia đầy đủ vào các hoạt động giáo dục NSVH.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý giáo dục NSVH tại các trường THCS huyện Minh Long đã có những bước tiến tích cực, thể hiện qua nhận thức đúng đắn của đa số cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như sự quan tâm của học sinh và phụ huynh. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu giáo dục NSVH còn chưa đồng bộ, phương pháp giáo dục chưa đa dạng và đổi mới, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. Sự phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường còn hạn chế, do đó cần tăng cường công tác truyền thông, bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn với gia đình và cộng đồng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc quản lý hoạt động giáo dục NSVH cần được thực hiện một cách toàn diện, khoa học và linh hoạt, phù hợp với đặc điểm văn hóa địa phương và tâm sinh lý học sinh. Việc sử dụng đa dạng các phương pháp giáo dục tích cực, kết hợp với kiểm tra, đánh giá thường xuyên sẽ nâng cao hiệu quả công tác này. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức và thực hiện mục tiêu, bảng tổng hợp các phương pháp giáo dục được áp dụng, cũng như sơ đồ phối hợp giữa các lực lượng giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về quản lý và giáo dục NSVH, tập trung vào đổi mới phương pháp, kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục tích cực. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên sử dụng đa dạng phương pháp lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và ban hành tiêu chí cụ thể về nếp sống văn hóa cho học sinh: Phát triển bộ tiêu chí chuẩn mực NSVH phù hợp với đặc điểm văn hóa dân tộc Hrê và yêu cầu giáo dục hiện đại, làm cơ sở đánh giá và kiểm tra. Thời gian hoàn thành trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Đa dạng hóa hình thức và phương pháp giáo dục NSVH: Tăng cường tổ chức các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm thực tế, sinh hoạt chuyên đề, tư vấn tâm lý, kết hợp lồng ghép vào các môn học như Giáo dục công dân, Văn học, Lịch sử. Mục tiêu tăng số lượng hoạt động lên ít nhất 3 hoạt động/tháng. Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn.

  4. Thực hiện sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng cơ chế phối hợp, tổ chức các buổi họp, hội thảo, truyền thông nâng cao nhận thức phụ huynh và cộng đồng về vai trò giáo dục NSVH. Tăng cường giám sát, phản hồi thường xuyên về hành vi, thái độ học sinh. Mục tiêu đạt 90% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội phụ huynh học sinh, chính quyền địa phương.

  5. Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ: Đầu tư trang thiết bị dạy học, phòng tư vấn tâm lý, sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý và truyền thông giáo dục NSVH. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất thiết yếu trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục NSVH hiệu quả, phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn: Áp dụng các phương pháp giáo dục tích cực, đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục NSVH, nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục toàn diện học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, tỉnh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng, hướng dẫn các trường THCS trong công tác quản lý và giáo dục NSVH.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động giáo dục NSVH, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về giáo dục văn hóa và phát triển nhân cách học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh THCS lại quan trọng?
    Giáo dục NSVH giúp hình thành nhân cách, thái độ, hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội, góp phần phát triển toàn diện học sinh, tạo nền tảng cho sự thành công trong học tập và cuộc sống.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục NSVH ở huyện Minh Long là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên và học sinh, hạn chế về phương pháp và hình thức tổ chức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng, cũng như điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế.

  3. Phương pháp giáo dục NSVH nào được áp dụng hiệu quả nhất?
    Phương pháp đàm thoại, tuyên truyền, nêu gương kết hợp với các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm thực tế và tư vấn tâm lý được đánh giá là hiệu quả, giúp học sinh tiếp thu và thực hành tốt hơn.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục NSVH?
    Thông qua tổ chức các buổi họp phụ huynh, truyền thông nâng cao nhận thức, xây dựng cơ chế phản hồi thường xuyên và phối hợp giám sát hành vi học sinh tại nhà và trường.

  5. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp đã được khảo nghiệm với cán bộ quản lý và giáo viên, đánh giá cao về tính cấp thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Minh Long và có thể triển khai trong giai đoạn 2023-2027.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh THCS tại huyện Minh Long đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của giáo dục NSVH là cơ sở thuận lợi để nâng cao hiệu quả công tác này.
  • Việc đổi mới phương pháp, đa dạng hóa hình thức tổ chức và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng là yếu tố then chốt.
  • Cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ quản lý và giáo dục NSVH.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao chất lượng giáo dục NSVH giai đoạn 2023-2027, góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường THCS và Phòng Giáo dục cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Minh Long.