Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, kĩ năng sinh tồn (KNST) trở thành một yếu tố thiết yếu giúp học sinh tiểu học tự chủ, ứng phó hiệu quả với các tình huống nguy hiểm trong cuộc sống. Tại quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng, với sự phát triển kinh tế năng động và những tác động tiêu cực từ môi trường xã hội, việc giáo dục KNST cho học sinh tiểu học càng trở nên cấp thiết. Năm học 2022-2023, quận Lê Chân có 12 trường tiểu học với hơn 10.000 học sinh tham gia học bán trú, trong đó tỷ lệ học sinh đăng ký ăn bán trú đạt 53%, cho thấy quy mô giáo dục tiểu học tại đây khá lớn và đa dạng. Tuy nhiên, công tác quản lý giáo dục KNST theo quan điểm phối hợp giữa nhà trường và gia đình vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ và thiếu sự gắn kết chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng quản lý giáo dục KNST cho học sinh tiểu học tại quận Lê Chân, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả giáo dục này theo quan điểm phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, khảo sát trên 30 cán bộ quản lý, 600 giáo viên, 500 phụ huynh và 1200 học sinh tại 10 trường tiểu học trên địa bàn quận. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao nhận thức, năng lực quản lý và phối hợp giáo dục KNST, từ đó giúp học sinh phát triển toàn diện, an toàn và tự tin trong cuộc sống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết giáo dục kĩ năng sinh tồn và lý thuyết quản lý giáo dục phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Lý thuyết giáo dục KNST nhấn mạnh việc trang bị cho học sinh các kỹ năng nhận diện tình huống nguy hiểm, làm chủ cảm xúc, phòng tránh các rủi ro như đuối nước, hỏa hoạn, điện giật, và xử lý các tình huống cấp bách nhằm duy trì sự sống. Lý thuyết quản lý giáo dục phối hợp tập trung vào vai trò của cán bộ quản lý nhà trường trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra giám sát hoạt động giáo dục KNST, đồng thời phối hợp chặt chẽ với gia đình và các lực lượng xã hội để tạo môi trường giáo dục toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giáo dục kĩ năng sinh tồn: quá trình trang bị kiến thức và kỹ năng ứng phó với các tình huống nguy hiểm.
  • Quản lý giáo dục: sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Phối hợp giáo dục giữa nhà trường và gia đình: sự kết hợp đồng thuận trong xây dựng và thực hiện chương trình giáo dục.
  • Kĩ năng sinh tồn thiết yếu: nhận diện nguy hiểm, làm chủ cảm xúc, phòng tránh đuối nước, hỏa hoạn, điện giật, sơ cứu vết thương.
  • Môi trường giáo dục an toàn: điều kiện vật chất và tinh thần hỗ trợ hiệu quả công tác giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về giáo dục KNST và quản lý giáo dục phối hợp. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp với 30 cán bộ quản lý, 600 giáo viên, 500 phụ huynh và 1200 học sinh tại 10 trường tiểu học quận Lê Chân. Công cụ khảo sát gồm các mẫu phiếu hỏi được thiết kế theo thang đo Likert 4 và 5 bậc, đánh giá nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục KNST.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 22, sử dụng các chỉ số trung bình, độ lệch chuẩn, tỷ lệ phần trăm và phân tích tương quan để đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2023, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác phục vụ cho việc đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục KNST: Trung bình 78% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá giáo dục KNST là rất quan trọng, trong khi chỉ có khoảng 65% phụ huynh thể hiện nhận thức tích cực về vai trò của giáo dục KNST tại gia đình. Điều này cho thấy sự chênh lệch trong nhận thức giữa nhà trường và gia đình, ảnh hưởng đến hiệu quả phối hợp.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục KNST: Khoảng 70% học sinh được giáo dục các kỹ năng cơ bản như phòng tránh đuối nước, thoát hiểm khi cháy, và xử lý khi bị thương. Tuy nhiên, chỉ có 55% học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế về KNST, cho thấy hạn chế trong phương pháp giáo dục và hình thức tổ chức.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục KNST: 60% giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích hợp và trò chơi đóng vai, nhưng chỉ 40% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp tại nhà. Việc thiếu sự đồng thuận và phối hợp giữa nhà trường và gia đình làm giảm hiệu quả giáo dục.

  4. Kiểm tra, đánh giá và quản lý hoạt động giáo dục KNST: Chỉ có 50% trường tiểu học thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và có hệ thống về KNST của học sinh. Công tác giám sát và điều chỉnh kế hoạch giáo dục KNST còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ sự khác biệt trong nhận thức và mức độ quan tâm giữa nhà trường và gia đình. Mặc dù cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức cao về tầm quan trọng của giáo dục KNST, nhưng sự tham gia của phụ huynh còn hạn chế do thiếu thông tin, thời gian và kỹ năng hỗ trợ con em tại nhà. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục KNST, tuy nhiên tại quận Lê Chân, sự phối hợp này chưa thực sự hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức tích cực của các nhóm đối tượng, biểu đồ tròn về tỷ lệ học sinh tham gia các hình thức giáo dục KNST, và bảng tổng hợp kết quả kiểm tra đánh giá KNST tại các trường. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường công tác quản lý, xây dựng kế hoạch phối hợp chặt chẽ và nâng cao năng lực cho giáo viên, phụ huynh nhằm tạo môi trường giáo dục an toàn, hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho phụ huynh: Tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo định kỳ hàng năm nhằm nâng cao nhận thức của phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục KNST, đồng thời hướng dẫn phương pháp phối hợp giáo dục tại gia đình. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và tổ chức phụ huynh học sinh, thời gian triển khai từ quý 1 năm học.

  2. Xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên chuyên trách giáo dục KNST: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giáo dục KNST cho giáo viên, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo quận, triển khai hàng năm với đánh giá hiệu quả sau mỗi khóa.

  3. Phát triển chương trình giáo dục KNST tích hợp đa dạng hình thức: Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp, trò chơi đóng vai, dự án và hoạt động trải nghiệm ngoài lớp học có sự tham gia của phụ huynh nhằm tăng tính thực tiễn và hấp dẫn cho học sinh. Chủ thể thực hiện là các trường tiểu học, triển khai theo kế hoạch năm học.

  4. Xây dựng cơ chế kiểm tra, đánh giá và giám sát hiệu quả giáo dục KNST: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ về nhận thức và kỹ năng KNST của học sinh, đồng thời phối hợp với gia đình trong việc thu thập thông tin và điều chỉnh kế hoạch giáo dục. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng và tổ chuyên môn, triển khai liên tục trong năm học.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ công tác giáo dục KNST, tạo môi trường giáo dục an toàn và lành mạnh cho học sinh. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu, Ban đại diện phụ huynh và các tổ chức xã hội địa phương, triển khai theo từng giai đoạn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục KNST hiệu quả, đồng thời tăng cường phối hợp với gia đình và xã hội.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức, phương pháp và kỹ thuật giảng dạy giáo dục KNST phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh tiểu học, giúp giáo viên tổ chức các hoạt động giáo dục sinh động, hiệu quả.

  3. Phụ huynh học sinh: Nâng cao nhận thức và kỹ năng phối hợp giáo dục KNST tại gia đình, từ đó hỗ trợ con em phát triển toàn diện và an toàn trong môi trường sống.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và biện pháp quản lý giáo dục KNST theo quan điểm phối hợp giữa nhà trường và gia đình, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục kỹ năng sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục kĩ năng sinh tồn lại quan trọng đối với học sinh tiểu học?
    Giáo dục KNST giúp học sinh nhận diện nguy hiểm, làm chủ cảm xúc và ứng phó kịp thời với các tình huống nguy hiểm như cháy nổ, đuối nước, điện giật, từ đó bảo vệ tính mạng và sức khỏe. Ví dụ, học sinh biết cách thoát hiểm khi có cháy sẽ giảm thiểu rủi ro thương tích.

  2. Phương pháp nào hiệu quả nhất để giáo dục KNST cho học sinh tiểu học?
    Phương pháp tích hợp dạy học, trò chơi đóng vai, dự án và hoạt động trải nghiệm ngoài lớp học được đánh giá cao vì giúp học sinh tiếp thu kiến thức qua thực hành, tăng tính hứng thú và khả năng vận dụng kỹ năng trong thực tế.

  3. Vai trò của gia đình trong giáo dục KNST là gì?
    Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên và quan trọng, phối hợp với nhà trường để củng cố, rèn luyện kỹ năng cho học sinh tại nhà, đồng thời tạo điều kiện vật chất và tinh thần hỗ trợ con em phát triển toàn diện.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục KNST?
    Cần tổ chức các buổi họp phụ huynh, tọa đàm, tập huấn cho phụ huynh về giáo dục KNST, xây dựng cơ chế phối hợp rõ ràng, đồng thời tăng cường truyền thông và huy động sự tham gia của các bên liên quan.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý giáo dục KNST tại các trường tiểu học?
    Bao gồm năng lực và sự quan tâm của cán bộ quản lý, năng lực giáo viên, nhận thức và sự phối hợp của phụ huynh, cũng như điều kiện môi trường giáo dục và nguồn lực vật chất của nhà trường.

Kết luận

  • Giáo dục kĩ năng sinh tồn cho học sinh tiểu học tại quận Lê Chân là nhiệm vụ cấp thiết nhằm trang bị cho các em kỹ năng ứng phó với các tình huống nguy hiểm trong cuộc sống.
  • Thực trạng quản lý giáo dục KNST còn nhiều hạn chế, đặc biệt là sự phối hợp chưa đồng bộ giữa nhà trường và gia đình.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và sự quan tâm của phụ huynh đóng vai trò quyết định đến hiệu quả giáo dục KNST.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức phụ huynh, bồi dưỡng giáo viên, phát triển chương trình giáo dục đa dạng, xây dựng cơ chế kiểm tra đánh giá và tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục.
  • Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2026 để nâng cao chất lượng giáo dục KNST cho học sinh tiểu học.

Call-to-action: Các trường tiểu học và cơ quan quản lý giáo dục quận Lê Chân cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp đề xuất nhằm tạo môi trường giáo dục an toàn, hiệu quả, giúp học sinh phát triển toàn diện và tự tin đối mặt với thử thách trong cuộc sống.