Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học cho giáo viên các trường trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam, với quy mô 22 trường THCS và gần 9.000 học sinh, môn Tin học đã được đưa vào giảng dạy bắt buộc từ năm học 2021-2022, tạo ra nhu cầu nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều giáo viên còn gặp khó khăn trong việc áp dụng phương pháp dạy học theo hướng trải nghiệm, đồng thời cơ sở vật chất và công tác quản lý bồi dưỡng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học cho giáo viên các trường THCS tại Phủ Lý theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu tập trung trong năm học 2022-2023, khảo sát 5 trường THCS tiêu biểu với 35 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng giáo viên, góp phần phát triển giáo dục bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và mô hình phát triển năng lực giáo viên. Theo Paul Hersey và Ken Blanchard, quản lý là quá trình phối hợp các nguồn lực nhằm đạt mục tiêu tổ chức, trong đó quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên là tác động có tổ chức, có hướng đích nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm. Lý thuyết phát triển năng lực dạy học theo hướng trải nghiệm nhấn mạnh vai trò của hoạt động thực tiễn, tương tác trực tiếp với môi trường học tập để hình thành kiến thức và kỹ năng cho học sinh.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: năng lực dạy học (tổ hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên trong quá trình giảng dạy), bồi dưỡng năng lực (quá trình bổ sung, cập nhật kiến thức và kỹ năng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn), và dạy học theo hướng trải nghiệm (phương pháp dạy học tạo điều kiện cho học sinh tham gia trực tiếp vào hoạt động thực tế dưới sự hướng dẫn của giáo viên).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát bằng phiếu hỏi với 35 cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường THCS thuộc cụm 2 thành phố Phủ Lý, kết hợp quan sát trực tiếp các hoạt động bồi dưỡng và phỏng vấn chuyên gia. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiêu biểu trong khu vực.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các yếu tố quản lý bồi dưỡng năng lực, đồng thời tổng hợp ý kiến chuyên gia để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học: Khoảng 85% giáo viên và cán bộ quản lý tại các trường khảo sát nhận thức rõ vai trò của bồi dưỡng năng lực trong việc nâng cao chất lượng dạy học theo hướng trải nghiệm. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung bồi dưỡng: 70% cán bộ quản lý cho biết mục tiêu bồi dưỡng được xây dựng dựa trên nhu cầu thực tế và yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018. Nội dung bồi dưỡng tập trung vào kỹ năng thiết kế bài giảng trải nghiệm, ứng dụng công nghệ thông tin và đánh giá kết quả học tập theo năng lực.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Hình thức bồi dưỡng tập trung truyền thống chiếm khoảng 65%, trong khi bồi dưỡng trực tuyến và kết hợp mới chiếm 35%. Phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề được áp dụng chưa đồng đều, chỉ khoảng 50% giáo viên đánh giá cao hiệu quả của các phương pháp này.

  4. Cơ sở vật chất và điều kiện hỗ trợ: 80% trường được trang bị phòng máy tính kết nối mạng, tuy nhiên chỉ 55% giáo viên cảm thấy cơ sở vật chất đáp ứng đủ cho hoạt động bồi dưỡng theo hướng trải nghiệm. Việc bảo trì, nâng cấp thiết bị còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý về bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm là tích cực, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia bồi dưỡng thường xuyên còn thấp, phản ánh sự hạn chế về thời gian và nguồn lực. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, việc áp dụng phương pháp bồi dưỡng tích cực và hình thức trực tuyến đang là xu hướng nhưng chưa được triển khai rộng rãi tại địa phương.

Cơ sở vật chất tuy được đầu tư nhưng chưa đồng bộ và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng. Việc quản lý mục tiêu và nội dung bồi dưỡng tương đối phù hợp với khung năng lực theo chương trình GDPT 2018, tuy nhiên cần tăng cường kiểm tra, đánh giá để đảm bảo chất lượng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tham gia bồi dưỡng theo hình thức và biểu đồ tròn về mức độ hài lòng của giáo viên với cơ sở vật chất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức: Chủ động tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng trải nghiệm. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên tham gia trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng linh hoạt, đa dạng hình thức: Phát triển các khóa bồi dưỡng kết hợp trực tiếp và trực tuyến, áp dụng phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, dự án, giải quyết vấn đề. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng trực tuyến lên 50% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường và tổ chuyên môn.

  3. Nâng cấp và bảo trì cơ sở vật chất: Đầu tư bổ sung trang thiết bị công nghệ, bảo trì phòng máy tính, đảm bảo 100% phòng học Tin học được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với UBND thành phố và các nhà tài trợ.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi: Xây dựng bộ công cụ đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực, tổ chức đánh giá định kỳ và công khai kết quả để tạo động lực cho giáo viên. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống đánh giá trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý bồi dưỡng giáo viên, xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả.

  2. Giáo viên môn Tin học THCS: Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học theo hướng trải nghiệm và các kỹ năng cần thiết để nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên Tin học phù hợp với yêu cầu thực tiễn và xu hướng chuyển đổi số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, áp dụng phương pháp dạy học tích cực, nâng cao hiệu quả giảng dạy và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề và dự án kết hợp với hình thức bồi dưỡng trực tuyến được đánh giá cao về tính linh hoạt và hiệu quả.

  3. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến bồi dưỡng năng lực?
    Cơ sở vật chất hiện đại, đầy đủ giúp giáo viên thực hành, áp dụng công nghệ trong dạy học, từ đó nâng cao chất lượng bồi dưỡng và dạy học.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý bồi dưỡng năng lực là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, kiểm tra, đánh giá và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo viên.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực?
    Thông qua đánh giá quá trình tham gia, kết quả học tập, phản hồi của giáo viên và học sinh, cũng như sự cải thiện trong chất lượng dạy học và kết quả học tập của học sinh.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Tin học theo hướng trải nghiệm là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại Phủ Lý.
  • Thực trạng cho thấy nhận thức tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về phương pháp, hình thức bồi dưỡng và cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các địa phương khác trong việc quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên Tin học.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai các giải pháp đồng bộ, theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm đạt mục tiêu đổi mới giáo dục bền vững.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng năng lực giáo viên, góp phần phát triển giáo dục hiện đại và đáp ứng yêu cầu của thời đại công nghệ số.