Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2020-2022, huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh đã chứng kiến sự phát triển đáng kể của cây trà hoa vàng với tổng diện tích trồng đạt 200 ha, trong đó diện tích cho thu hoạch là khoảng 100 ha. Sản lượng thu hoạch hoa tươi bình quân đạt khoảng 20.000 kg/năm, doanh thu từ cây trà hoa vàng ước tính trên 20 tỷ đồng mỗi năm. Trà hoa vàng là cây dược liệu quý, có giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu của huyện Ba Chẽ, đồng thời là sản phẩm OCOP 4 sao cấp tỉnh, đang hướng tới 5 sao cấp Trung ương. Tuy nhiên, phát triển cây trà hoa vàng vẫn còn nhiều thách thức như chi phí đầu tư ban đầu lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, thời gian thu hoạch kéo dài trên 5 năm, thiếu nguồn giống và thị trường tiêu thụ chưa ổn định.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá thực trạng phát triển sản xuất cây trà hoa vàng tại huyện Ba Chẽ, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm không gian tại huyện Ba Chẽ, thời gian từ 2020 đến 2022 với khảo sát thực địa tháng 6/2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, người sản xuất và các tổ chức liên quan nhằm phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương, nâng cao thu nhập và bảo tồn nguồn gen cây dược liệu quý.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về phát triển kinh tế nông nghiệp, phát triển sản xuất và hiệu quả kinh tế trong sản xuất kinh doanh. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết phát triển sản xuất theo chiều rộng và chiều sâu: Phát triển theo chiều rộng là mở rộng quy mô diện tích, lao động và vốn đầu tư; phát triển theo chiều sâu là nâng cao hiệu quả thông qua ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ và cải tiến quy trình sản xuất.

  • Lý thuyết hiệu quả kinh tế: Đánh giá mối quan hệ giữa chi phí đầu vào và kết quả đầu ra, nhằm xác định mức độ tiết kiệm và tối ưu hóa nguồn lực trong sản xuất.

Các khái niệm chính bao gồm: cây trà hoa vàng (Camellia chrysantha), hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp, các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển cây trồng (đất đai, khí hậu, vốn, lao động, cơ sở hạ tầng, tập quán canh tác, thị trường tiêu thụ, chính sách hỗ trợ).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo kinh tế xã hội của huyện Ba Chẽ giai đoạn 2020-2022. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa tháng 6/2022 tại 3 xã trọng điểm: Đồn Đạc, Thanh Lâm và Thanh Sơn với mẫu điều tra ngẫu nhiên gồm 90 hộ trồng trà hoa vàng.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Mô tả đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình sản xuất trà hoa vàng.

  • Phân tích so sánh: So sánh sự biến động diện tích, sản lượng và hiệu quả sản xuất qua các năm và giữa các xã.

  • Phân tích SWOT: Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển sản xuất trà hoa vàng.

  • Phương pháp dự báo thống kê: Dự báo xu hướng phát triển sản xuất trong tương lai dựa trên số liệu hiện có và ý kiến chuyên gia.

Quy trình xử lý số liệu sử dụng phần mềm Excel để nhập liệu, tính toán và lập bảng biểu. Cỡ mẫu 90 hộ được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho vùng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Diện tích và sản lượng tăng trưởng mạnh: Diện tích trồng trà hoa vàng tăng từ 103 ha năm 2020 lên 200 ha năm 2022, tương đương mức tăng gần 94%. Diện tích cho thu hoạch đạt khoảng 100 ha, sản lượng hoa tươi bình quân đạt 20.000 kg/năm, lá tươi đạt 65 tấn/năm. Doanh thu ước tính trên 20 tỷ đồng/năm.

  2. Hiệu quả kinh tế tích cực: Chi phí sản xuất cho 1 ha trà hoa vàng trong thời kỳ kiến thiết cơ bản khoảng 49-50 triệu đồng, trong đó chi phí giống chiếm khoảng 11,7 triệu đồng, phân bón 13,3 triệu đồng, thuốc bảo vệ thực vật 4,2 triệu đồng và công lao động 11,1 triệu đồng. Hiệu quả kinh tế được đánh giá cao khi sản phẩm hoa sấy khô có giá bán khoảng 15 triệu đồng/kg, hoa tươi 0,6 triệu đồng/kg.

  3. Đặc điểm hộ trồng và lao động: Trong 90 hộ khảo sát, 91,11% chủ hộ là nam, 60% thuộc dân tộc thiểu số, trình độ văn hóa chủ yếu cấp 1 và cấp 2 (65,56%). Bình quân mỗi hộ có 3 nhân khẩu và 2,8 lao động, độ tuổi chủ hộ trung bình 45 tuổi, có kinh nghiệm sản xuất.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất: Diện tích đất, vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, tập quán canh tác, thị trường tiêu thụ và chính sách hỗ trợ đều có ảnh hưởng rõ rệt. Đặc biệt, cơ sở hạ tầng chưa phát triển và thị trường tiêu thụ chưa ổn định là những thách thức lớn.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng diện tích và sản lượng cho thấy tiềm năng phát triển cây trà hoa vàng tại Ba Chẽ rất lớn, phù hợp với điều kiện tự nhiên và khí hậu địa phương. Hiệu quả kinh tế tích cực phản ánh khả năng sinh lời cao, tạo động lực cho người dân mở rộng sản xuất. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu lớn và thời gian thu hoạch dài trên 5 năm đòi hỏi người trồng phải có vốn và kiên trì.

So sánh với các địa phương như Lục Nam (Bắc Giang) và Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Ba Chẽ còn nhiều hạn chế về cơ sở hạ tầng và trình độ lao động, nhưng có lợi thế về nguồn gen bản địa và sự hỗ trợ chính sách. Việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, quy trình VietGAP và liên kết sản xuất tiêu thụ là những bài học quan trọng để nâng cao hiệu quả sản xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng diện tích và sản lượng qua các năm, bảng phân tích chi phí và lợi nhuận, cũng như biểu đồ SWOT minh họa các yếu tố thuận lợi và khó khăn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, đào tạo kỹ thuật: Tổ chức các lớp tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, quy trình chăm sóc và bảo vệ cây trà hoa vàng theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm nâng cao trình độ lao động và hiệu quả sản xuất. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND huyện, Trung tâm Khuyến nông.

  2. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ vốn và giống: Xây dựng các chính sách ưu đãi về tín dụng, hỗ trợ giống chất lượng cao và vật tư nông nghiệp cho người dân trồng trà hoa vàng. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: Ngân hàng chính sách, Sở Nông nghiệp.

  3. Phát triển thị trường tiêu thụ và xúc tiến thương mại: Hỗ trợ xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm qua các hội chợ, sàn thương mại điện tử và mở rộng thị trường xuất khẩu. Thời gian: 2023-2028. Chủ thể: Ban Xúc tiến thương mại, doanh nghiệp địa phương.

  4. Đầu tư cơ sở hạ tầng và liên kết sản xuất: Cải thiện hệ thống giao thông, kho bãi, cơ sở chế biến và khuyến khích thành lập hợp tác xã, tổ chức liên kết sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh. Thời gian: 2023-2030. Chủ thể: UBND huyện, các tổ chức kinh tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng luận văn để xây dựng các chính sách phát triển cây dược liệu, hỗ trợ nông dân và phát triển kinh tế địa phương.

  2. Người trồng và doanh nghiệp sản xuất trà hoa vàng: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật, quản lý sản xuất và phát triển thị trường nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kinh tế nông nghiệp: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phục vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và phát triển nông nghiệp: Dựa vào kết quả nghiên cứu để triển khai các dự án bảo tồn, nhân giống và phát triển cây trà hoa vàng bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Trà hoa vàng có đặc điểm sinh trưởng như thế nào?
    Trà hoa vàng là cây gỗ nhỏ, cao 2-5m, ưa ánh sáng tán xạ, thích nghi với đất tơi xốp, pH 5-5,5 và khí hậu nhiệt đới ẩm. Cây có khả năng chịu rét tốt nhưng không chịu được nắng nóng kéo dài và ngập úng.

  2. Chi phí đầu tư ban đầu cho trồng trà hoa vàng là bao nhiêu?
    Chi phí trung bình cho 1 ha trong thời kỳ kiến thiết cơ bản khoảng 49-50 triệu đồng, bao gồm giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và công lao động.

  3. Thời gian từ khi trồng đến khi thu hoạch trà hoa vàng là bao lâu?
    Thời gian từ khi trồng đến thu hoạch đầu tiên thường trên 5 năm, do đó người trồng cần có kế hoạch đầu tư dài hạn và kiên trì.

  4. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển sản xuất trà hoa vàng?
    Bao gồm diện tích đất sản xuất, vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, tập quán canh tác, thị trường tiêu thụ và chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất trà hoa vàng?
    Áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, quản lý tốt sâu bệnh, liên kết sản xuất và tiêu thụ, đồng thời phát triển thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Kết luận

  • Diện tích trồng trà hoa vàng tại huyện Ba Chẽ tăng gần gấp đôi trong giai đoạn 2020-2022, với sản lượng và doanh thu đạt mức cao, góp phần nâng cao thu nhập người dân.
  • Hiệu quả kinh tế sản xuất trà hoa vàng được đánh giá tích cực, tuy nhiên chi phí đầu tư ban đầu lớn và thời gian thu hoạch dài là thách thức cần giải quyết.
  • Các yếu tố như vốn, cơ sở hạ tầng, trình độ lao động và thị trường tiêu thụ có ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển bền vững của cây trà hoa vàng.
  • Đề xuất các giải pháp về đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ vốn, phát triển thị trường và cơ sở hạ tầng nhằm thúc đẩy phát triển sản xuất cây trà hoa vàng đến năm 2030.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho nhà quản lý, người sản xuất, giảng viên và các tổ chức nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế nông nghiệp và phát triển cây dược liệu.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và người dân cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật để phát huy tối đa tiềm năng cây trà hoa vàng tại huyện Ba Chẽ.