Phân Tích Một Số Vấn Đề Liên Quan Đến Sử Dụng Insulin Trên Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên

• Tác giả: Bùi Thị Phúc
• Người hướng dẫn: DSCKII. Nguyễn Thị Thảo
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý và Dược lâm sàng
• Đề tài: Phân Tích Một Số Vấn Đề Liên Quan Đến Sử Dụng Insulin Trên Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên
• Loại tài liệu: Luận văn dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về insulin
• 1.2. Vai trò của insulin trong điều trị đái tháo đường
• 1.3. Thời điểm tiêm insulin
• 1.4. Bảo quản insulin
• 1.5. Tác dụng không mong muốn của insulin
• 1.6. Thực hành sử dụng insulin
• 1.7. Cấu tạo chung và kỹ thuật sử dụng insulin dạng lọ và bơm tiêm
• 1.8. Lựa chọn kim tiêm
• 1.9. Lựa chọn vị trí tiêm
• 1.10. Véo da và góc đâm kim. Vệ sinh vùng tiêm
• 1.11. Một số vấn đề thường gặp khi sử dụng insulin ghi nhận qua các nghiên cứu
• 1.11.1. Không đồng nhất insulin dạng hỗn dịch trước khi tiêm
• 1.11.2. Chọn sai liều tiêm. Bảo quản insulin không đúng cách
• 1.11.3. Không/thiếu xoay vòng vị trí tiêm
• 1.11.4. Tái sử dụng kim tiêm
• 1.11.5. Tiêm qua quần áo
• 1.12. Tổng quan về mô hình chăm sóc/quản lý bệnh nhân Đái tháo đường tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu. Thuốc nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu. Quy trình nghiên cứu
• 2.4. Các tiêu chuẩn và quy ước sử dụng trong nghiên cứu
• 2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phân tích đặc điểm tuân thủ sử dụng insulin và kỹ thuật sử dụng insulin
• 3.2. Đặc điểm chung
• 3.3. Đặc điểm về bệnh của bệnh nhân
• 3.4. Đặc điểm kiểm soát đường huyết của bệnh nhân
• 3.5. Đặc điểm insulin được sử dụng trên bệnh nhân. Phân tích tuân thủ dùng insulin. Phân tích kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin
• 3.6. Phân tích các vấn đề khác liên quan đến sử dụng insulin
• 3.6.1. Bảo quản insulin
• 3.6.2. Thời điểm tiêm insulin
• 3.6.3. Lựa chọn và thay đổi vị trí tiêm. Tái sử dụng kim tiêm
• 3.6.4. ADR hạ đường huyết
• 3.6.5. ADR tại vị trí tiêm
• 3.6.6. ADR phì đại mô mỡ
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Phân tích đặc điểm tuân thủ sử dụng insulin và kỹ thuật sử dụng insulin
• 4.2. Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 4.3. Đặc điểm insulin được sử dụng trên bệnh nhân
• 4.4. Phân tích đặc điểm tuân thủ dùng insulin của bệnh nhân
• 4.5. Phân tích kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin
• 4.6. Phân tích các vấn đề khác liên quan đến sử dụng insulin
• 4.6.1. Bảo quản insulin
• 4.6.2. Thời điểm tiêm insulin
• 4.6.3. Lựa chọn và thay đổi vị trí tiêm. Tái sử dụng kim tiêm
• 4.6.4. ADR của insulin
• 4.7. Hạn chế của nghiên cứu
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Sử Dụng Insulin Cho Bệnh Nhân Đái Tháo Đường

Bệnh đái tháo đường là một rối loạn chuyển hóa phức tạp, đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose huyết do thiếu hụt insulin hoặc do đề kháng insulin. Việc sử dụng insulin đóng vai trò then chốt trong điều trị, đặc biệt đối với bệnh nhân đái tháo đường typ 1 và những bệnh nhân typ 2 không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Tuy nhiên, việc sử dụng không đúng cách có thể làm giảm hiệu quả điều trị và gây ra các tác dụng phụ không mong muốn. Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên, việc quản lý và theo dõi bệnh nhân đái tháo đường điều trị ngoại trú, đặc biệt là những người sử dụng insulin, là một nhiệm vụ quan trọng. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích các vấn đề liên quan đến sử dụng insulin nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Theo Bùi Thị Phúc năm 2023, việc đánh giá kiến thức và kỹ năng sử dụng insulin ở bệnh nhân điều trị ngoại trú có ý nghĩa rất quan trọng.

1.1. Vai Trò Của Insulin Trong Kiểm Soát Đường Huyết

Insulin là hormone thiết yếu giúp vận chuyển glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Ở bệnh nhân đái tháo đường, cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tăng đường huyết. Việc sử dụng insulin giúp bù đắp sự thiếu hụt này, duy trì mức đường huyết ổn định, và ngăn ngừa các biến chứng đái tháo đường. Việc lựa chọn loại insulin, liều lượng và thời điểm tiêm cần được cá nhân hóa dựa trên tình trạng bệnh, chế độ ăn uống và mức độ hoạt động thể lực của từng bệnh nhân. Theo ADA năm 2022, bệnh nhân Đái Tháo Đường type 1 nên được điều trị bằng chế độ tiêm nhiều mũi trong ngày, insulin nền - insulin trước bữa ăn (basal-bolus) hoặc insulin tiêm liên tục dưới da.

1.2. Phân Loại Insulin Và Đặc Điểm Dược Lực Học Quan Trọng

Insulin được phân loại dựa trên nguồn gốc, cấu trúc và thời gian tác dụng. Các loại insulin bao gồm insulin người (tác dụng ngắn và trung gian) và insulin analogs (tác dụng nhanh, kéo dài và hỗn hợp). Mỗi loại insulin có đặc điểm dược lực học riêng, ảnh hưởng đến thời gian khởi phát, đỉnh tác dụng và thời gian kéo dài tác dụng. Việc hiểu rõ các đặc điểm này giúp bác sĩ lựa chọn loại insulin phù hợp và hướng dẫn bệnh nhân sử dụng đúng cách. Insulin tác dụng nhanh thường được sử dụng trước bữa ăn để kiểm soát đường huyết sau ăn, trong khi insulin tác dụng kéo dài được sử dụng để duy trì mức đường huyết nền ổn định. Theo Bùi Thị Phúc năm 2023, có 2 loại insulin được sử dụng tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên là lọ tiêm và bút tiêm.

II. Thực Trạng Sử Dụng Insulin Thách Thức Tại Hưng Nguyên

Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên, việc quản lý bệnh nhân đái tháo đường điều trị ngoại trú gặp nhiều thách thức. Tỷ lệ bệnh nhân đái tháo đường được chỉ định tiêm insulin dạng lọ và bơm tiêm chiếm một phần đáng kể. Tuy nhiên, sự hướng dẫn sử dụng insulin thường chỉ được thực hiện trong những lần kê đơn đầu tiên, gây khó khăn cho bệnh nhân trong việc tuân thủ điều trị lâu dài. Bên cạnh đó, chưa có nghiên cứu nào được thực hiện để đánh giá mức độ tuân thủ, kiến thức và kỹ năng sử dụng insulin của bệnh nhân tại nhà, dẫn đến khó khăn trong việc đưa ra các biện pháp can thiệp hiệu quả. Do đó, việc nghiên cứu và phân tích thực trạng sử dụng insulin là vô cùng cần thiết.

2.1. Hạn Chế Trong Hướng Dẫn Sử Dụng Insulin Cho Bệnh Nhân

Việc hướng dẫn sử dụng insulin thường chỉ tập trung vào những lần đầu kê đơn, bỏ qua việc củng cố kiến thức và kỹ năng cho bệnh nhân trong những lần tái khám sau. Điều này dẫn đến tình trạng bệnh nhân thiếu thông tin về cách sử dụng insulin đúng cách, cách xử lý các tác dụng phụ, và cách điều chỉnh liều lượng khi cần thiết. Ngoài ra, thời gian tư vấn hạn chế trong mỗi lần khám bệnh cũng là một rào cản, khiến bác sĩ và điều dưỡng không có đủ thời gian để giải đáp thắc mắc và hướng dẫn chi tiết cho bệnh nhân. Theo Bùi Thị Phúc năm 2023, bệnh nhân chỉ nhận được sự hướng dẫn sử dụng insulin từ bác sỹ, điều dưỡng ở những lần kê đơn đầu tiên, chưa nhận được sự hướng dẫn thường quy tại các lần tái khám sau.

2.2. Thiếu Nghiên Cứu Về Tuân Thủ Điều Trị Insulin Tại Địa Phương

Việc thiếu các nghiên cứu về tuân thủ điều trị insulin tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên gây khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp hiện tại. Không có dữ liệu cụ thể về mức độ tuân thủ, các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ, và các vấn đề thường gặp trong quá trình sử dụng insulin của bệnh nhân. Điều này làm giảm khả năng đưa ra các giải pháp phù hợp để cải thiện tuân thủ điều trị và nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết. Nghiên cứu của Bùi Thị Phúc năm 2023 chỉ ra rằng, tại bệnh viện chưa có các nghiên cứu khảo sát tuân thủ dùng insulin cũng như các vấn đề trong việc sử dụng insulin tại nhà của bệnh nhân.

III. Phương Pháp Phân Tích Tuân Thủ Kỹ Thuật Tiêm Insulin

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng để đánh giá tuân thủ điều trị insulin và kỹ thuật tiêm của bệnh nhân đái tháo đường tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên. Các phương pháp bao gồm phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân, quan sát thực tế kỹ thuật tiêm, và thu thập thông tin từ hồ sơ bệnh án. Các chỉ số đánh giá bao gồm mức độ tuân thủ dùng thuốc, kỹ thuật tiêm insulin, kiến thức về bảo quản và xử lý insulin, và các tác dụng phụ gặp phải. Dữ liệu thu thập được sẽ được phân tích thống kê để xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị và kỹ thuật tiêm đúng cách.

3.1. Đánh Giá Tuân Thủ Điều Trị Insulin Bằng Phỏng Vấn Bệnh Nhân

Phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân là phương pháp quan trọng để thu thập thông tin về thói quen sử dụng insulin, mức độ hiểu biết về bệnh và thuốc, và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị. Các câu hỏi tập trung vào thời điểm tiêm, liều lượng, cách bảo quản insulin, và lý do không tuân thủ (nếu có). Thông tin thu thập được từ phỏng vấn giúp xác định các vấn đề cụ thể mà bệnh nhân gặp phải và đưa ra các giải pháp hỗ trợ phù hợp.

3.2. Quan Sát Kỹ Thuật Tiêm Insulin Để Xác Định Sai Sót

Quan sát trực tiếp kỹ thuật tiêm insulin là phương pháp khách quan để đánh giá cách bệnh nhân thực hiện các bước tiêm, từ chuẩn bị thuốc đến tiêm và xử lý kim tiêm. Các sai sót thường gặp bao gồm không xoay vòng vị trí tiêm, không véo da đúng cách, tái sử dụng kim tiêm, và không bảo quản insulin đúng cách. Việc xác định các sai sót này giúp điều chỉnh kỹ thuật tiêm cho bệnh nhân và giảm nguy cơ tác dụng phụ.

3.3 Thu Thập Dữ Liệu Bằng Cách Sử Dụng Hồ Sơ Bệnh Án

Thu thập thông tin từ hồ sơ bệnh án là phương pháp hữu hiệu để thu thập thông tin khách quan, giúp đánh giá một cách toàn diện về tình hình sức khỏe của bệnh nhân. Các thông tin như: Chỉ số HbA1c, kết quả xét nghiệm đường huyết lúc đói, đường huyết sau ăn, các loại thuốc đang sử dụng của bệnh nhân, sẽ được sử dụng để đối chiếu với các thông tin thu thập được từ phỏng vấn và quan sát. Từ đó, nhóm nghiên cứu sẽ đánh giá được khách quan và chính xác hơn về tuân thủ điều trị của bệnh nhân.

IV. Kết Quả Phân Tích Chi Tiết Về Tuân Thủ Insulin Tại Hưng Nguyên

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ tuân thủ điều trị insulin của bệnh nhân đái tháo đường tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên còn hạn chế. Nhiều bệnh nhân gặp khó khăn trong việc tuân thủ thời điểm tiêm, liều lượng, và chế độ ăn uống. Kỹ thuật tiêm insulin cũng có nhiều sai sót, đặc biệt là về xoay vòng vị trí tiêm và tái sử dụng kim tiêm. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm hạ đường huyết và các vấn đề tại vị trí tiêm. Các yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị bao gồm trình độ học vấn, kiến thức về bệnh, và sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng.

4.1. Tỷ Lệ Tuân Thủ Thời Điểm Tiêm Insulin Thực Tế

Nghiên cứu sẽ chỉ ra tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ đúng thời điểm tiêm insulin theo hướng dẫn của bác sĩ. So sánh giữa các loại insulin khác nhau (tác dụng nhanh, trung gian, kéo dài) để xác định loại nào có tỷ lệ tuân thủ cao hơn. Phân tích các lý do khiến bệnh nhân không tuân thủ thời điểm tiêm, ví dụ như quên, bận rộn, hoặc không thoải mái khi tiêm ở nơi công cộng.

4.2. Các Sai Sót Thường Gặp Trong Kỹ Thuật Tiêm Insulin

Liệt kê các sai sót thường gặp trong kỹ thuật tiêm insulin, ví dụ như không xoay vòng vị trí tiêm, không véo da đúng cách, tiêm quá nông hoặc quá sâu, tái sử dụng kim tiêm, và không sát trùng vị trí tiêm. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các sai sót này đến hiệu quả điều trị và nguy cơ tác dụng phụ.

4.3. Mối Liên Hệ Giữa Trình Độ Học Vấn Tuân Thủ Insulin

Phân tích mối liên hệ giữa trình độ học vấn của bệnh nhân và mức độ tuân thủ điều trị insulin. Giả thuyết rằng bệnh nhân có trình độ học vấn cao hơn có xu hướng tuân thủ tốt hơn do có khả năng hiểu và áp dụng các hướng dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên, nghiên cứu cần kiểm chứng giả thuyết này bằng dữ liệu thực tế.

V. Giải Pháp Cải Thiện Tuân Thủ Tiêm Insulin Cho Bệnh Nhân

Để cải thiện tuân thủ điều trị insulin và nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết cho bệnh nhân đái tháo đường tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên, cần triển khai các giải pháp toàn diện. Các giải pháp bao gồm tăng cường giáo dục bệnh nhân về bệnh và thuốc, cung cấp hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật tiêm insulin, thiết lập hệ thống theo dõi và hỗ trợ bệnh nhân tại nhà, và tăng cường sự phối hợp giữa bác sĩ, điều dưỡng, và dược sĩ. Ngoài ra, cần chú trọng đến việc cá nhân hóa kế hoạch điều trị, phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh của từng bệnh nhân. Các biện pháp can thiệp dược lý cũng có thể được sử dụng để cải thiện tuân thủ, ví dụ như sử dụng các loại insulin có thời gian tác dụng kéo dài hoặc bút tiêm insulin tiện lợi.

5.1. Tăng Cường Giáo Dục Bệnh Nhân Về Sử Dụng Insulin

Xây dựng chương trình giáo dục bệnh nhân toàn diện về bệnh đái tháo đường và insulin, bao gồm thông tin về cơ chế tác dụng, cách sử dụng đúng cách, tác dụng phụ có thể xảy ra, và cách xử lý khi gặp tác dụng phụ. Sử dụng các phương tiện truyền thông đa dạng như tờ rơi, video, và ứng dụng di động để truyền tải thông tin một cách sinh động và dễ hiểu.

5.2. Thiết Lập Hệ Thống Theo Dõi Hỗ Trợ Bệnh Nhân Tại Nhà

Xây dựng hệ thống theo dõi và hỗ trợ bệnh nhân tại nhà thông qua các cuộc gọi điện thoại, tin nhắn, hoặc thăm khám tại nhà. Cung cấp cho bệnh nhân các công cụ theo dõi đường huyết tại nhà và hướng dẫn cách sử dụng. Thành lập các nhóm hỗ trợ bệnh nhân để chia sẻ kinh nghiệm và động viên lẫn nhau.

5.3. Cá Nhân Hóa Kế Hoạch Điều Trị Đái Tháo Đường

Cá nhân hóa kế hoạch điều trị đái tháo đường dựa trên nhu cầu và hoàn cảnh của từng bệnh nhân. Xem xét các yếu tố như chế độ ăn uống, mức độ hoạt động thể lực, công việc, và khả năng tài chính khi lựa chọn loại insulin, liều lượng, và thời điểm tiêm. Đảm bảo rằng bệnh nhân hiểu rõ và đồng ý với kế hoạch điều trị.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Sử Dụng Insulin

Nghiên cứu đã chỉ ra những vấn đề quan trọng liên quan đến tuân thủ điều trị insulin và kỹ thuật tiêm của bệnh nhân đái tháo đường tại Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên. Kết quả này là cơ sở để triển khai các biện pháp can thiệp nhằm cải thiện tuân thủ điều trị và nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp, xác định các yếu tố dự báo tuân thủ điều trị, và phát triển các mô hình chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường hiệu quả hơn.

6.1. Đề Xuất Các Biện Pháp Can Thiệp Cụ Thể Dựa Trên Kết Quả

Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất các biện pháp can thiệp cụ thể để cải thiện tuân thủ điều trị insulin, ví dụ như tăng cường giáo dục bệnh nhân về kỹ thuật tiêm đúng cách, cung cấp các dụng cụ tiêm insulin tiện lợi, và thiết lập hệ thống theo dõi và hỗ trợ bệnh nhân tại nhà.

6.2. Nghiên Cứu Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Can Thiệp

Thực hiện các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp trong việc cải thiện tuân thủ điều trị insulin và nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết. Sử dụng các chỉ số khách quan như HbA1c và đường huyết trung bình để đánh giá hiệu quả của can thiệp.

6.3. Phát Triển Mô Hình Chăm Sóc Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Hiệu Quả

Phát triển mô hình chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường hiệu quả, kết hợp các yếu tố như giáo dục bệnh nhân, theo dõi tại nhà, hỗ trợ từ cộng đồng, và sự phối hợp giữa các chuyên gia y tế. Mô hình này cần được thiết kế phù hợp với điều kiện thực tế của Trung Tâm Y Tế Huyện Hưng Nguyên và có khả năng nhân rộng.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính với đặc điểm tăng glucose huyết do khiếm khuyết về tiết insulin hoặc tác động của insulin. Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân ĐTĐ ngày càng gia tăng, trong đó việc sử dụng insulin là phương pháp điều trị quan trọng, đặc biệt với bệnh nhân ĐTĐ typ 1 và ĐTĐ typ 2 không đáp ứng với thuốc đường uống. Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên tiếp nhận khoảng 300 lượt khám ngoại trú mỗi ngày, trong đó 20-30% bệnh nhân ĐTĐ được chỉ định tiêm insulin dạng lọ và bơm tiêm. Tuy nhiên, việc hướng dẫn sử dụng insulin chưa được thực hiện thường quy, dẫn đến nhiều vấn đề trong tuân thủ và kỹ thuật tiêm insulin tại nhà.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích đặc điểm tuân thủ sử dụng insulin và kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin của bệnh nhân ĐTĐ ngoại trú tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên, đồng thời đánh giá các vấn đề liên quan như bảo quản, vị trí tiêm, thời điểm tiêm và tác dụng không mong muốn. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2022 đến tháng 3/2023, với 94 bệnh nhân tham gia. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng điều trị, giảm thiểu tác dụng phụ và cải thiện hiệu quả kiểm soát đường huyết cho bệnh nhân ĐTĐ tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tuân thủ điều trị: Đánh giá mức độ tuân thủ sử dụng insulin qua bộ câu hỏi MARS-5, tập trung vào các hành vi như quên dùng thuốc, thay đổi liều, bỏ liều, ngừng thuốc và dùng thuốc ít hơn đơn kê.
• Mô hình kỹ thuật tiêm insulin: Áp dụng hướng dẫn kỹ thuật tiêm insulin chuẩn, bao gồm các bước chuẩn bị, lấy thuốc, tiêm và xử lý sau tiêm, cùng với các yếu tố ảnh hưởng như lựa chọn kim tiêm, vị trí tiêm, góc đâm kim và vệ sinh vùng tiêm.
• Khái niệm chính:
  • Insulin trộn ngắn (regular/NPH) và các đặc tính dược lý của insulin.
  • Tuân thủ dùng thuốc và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ.
  • Tác dụng không mong muốn (ADR) của insulin, đặc biệt là hạ đường huyết và phì đại mô mỡ.
  • Bảo quản insulin theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
  • Kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin và các sai sót thường gặp.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.
• Đối tượng nghiên cứu: 94 bệnh nhân ĐTĐ typ 2 điều trị ngoại trú tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên, đã sử dụng insulin dạng lọ và bơm tiêm ít nhất 1 tháng, có khả năng tự tiêm và giao tiếp.
• Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin qua phỏng vấn trực tiếp, bảng câu hỏi MARS-5 đánh giá tuân thủ, bảng kiểm kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin, và hồ sơ bệnh án về các chỉ số cận lâm sàng như HbA1c, glucose huyết đói.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả với phần mềm chuyên dụng và Microsoft Excel 2018. Các số liệu được trình bày dưới dạng trung bình ± SD hoặc trung vị (IQR) tùy theo phân phối.
• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 12/2022 đến tháng 3/2023, bao gồm giai đoạn thiết kế phiếu thu thập, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm chung của bệnh nhân:
   • Tuổi trung bình 68,3 ± 11,9, trong đó 61,7% trên 65 tuổi.
   • Tỷ lệ nam chiếm 52,1%.
   • 66% bệnh nhân thuộc nhóm thừa cân (BMI ≥ 23).
2. Đặc điểm bệnh và điều trị:
   • 100% bệnh nhân ĐTĐ typ 2, thời gian mắc bệnh trung bình 12,1 ± 4,1 năm.
   • 53,2% có tăng huyết áp, 34% rối loạn lipid máu.
   • 71,2% sử dụng phác đồ insulin kết hợp metformin và sulfonylure.
3. Kiểm soát đường huyết:
   • 64,9% bệnh nhân có HbA1c < 7,0%, 12,8% có HbA1c ≥ 8,0%.
   • 26,6% có glucose huyết đói > 9,9 mmol/L.
4. Tuân thủ sử dụng insulin:
   • Trung vị điểm MARS-5 là 22 (IQR: 20,25 - 24,75).
   • 61,7% bệnh nhân tuân thủ tốt.
   • Lý do không tuân thủ chủ yếu là quên dùng thuốc (52,8%) và tự điều chỉnh liều (47,2%).
5. Kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin:
   • 17% bệnh nhân thực hiện đúng toàn bộ 17 bước kỹ thuật.
   • Các bước như lăn thuốc, đâm kim, bơm thuốc được thực hiện đúng trên 85%.
   • Các bước sát khuẩn nắp lọ thuốc, hút không khí đúng liều, giữ kim dưới da ≥ 5 giây có tỷ lệ thực hiện thấp hơn 60%.
6. Bảo quản và thực hành tiêm insulin:
   • 100% bảo quản insulin chưa sử dụng trong tủ lạnh.
   • 87,2% bảo quản insulin đang sử dụng trong tủ lạnh, trong đó 81,7% lấy ra đợi hết lạnh trước khi tiêm.
   • 95,7% tiêm insulin đúng thời điểm (30 phút trước ăn).
   • 100% bệnh nhân thay đổi vị trí tiêm, chủ yếu tiêm ở vùng bụng (100%), vùng đùi (58,5%) và cánh tay (43,6%).
   • Không có bệnh nhân tiêm qua quần áo.
7. Tác dụng không mong muốn:
   • Tỷ lệ hạ đường huyết và phì đại mô mỡ được ghi nhận nhưng không chi tiết trong phần kết quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đa số bệnh nhân ĐTĐ typ 2 tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên có mức độ tuân thủ sử dụng insulin tương đối tốt với 61,7% tuân thủ theo bộ câu hỏi MARS-5. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 38,3% bệnh nhân không tuân thủ, chủ yếu do quên dùng thuốc và tự ý điều chỉnh liều, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kiểm soát đường huyết. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ tuân thủ này tương đương hoặc cao hơn một số báo cáo, phản ánh hiệu quả bước đầu của công tác giáo dục bệnh nhân tại trung tâm.

Kỹ thuật sử dụng bơm tiêm insulin được thực hiện đúng ở mức độ khá, nhưng vẫn còn nhiều bệnh nhân chưa thực hiện đầy đủ các bước quan trọng như sát khuẩn nắp lọ thuốc và giữ kim dưới da đủ thời gian, có thể làm giảm hiệu quả hấp thu insulin và tăng nguy cơ tác dụng phụ. Việc bảo quản insulin chưa sử dụng được thực hiện đúng 100%, nhưng insulin đang sử dụng vẫn còn 12,8% bệnh nhân bảo quản không đúng, có thể ảnh hưởng đến chất lượng thuốc.

Thời điểm tiêm insulin và thay đổi vị trí tiêm được thực hiện tốt, giúp giảm nguy cơ phì đại mô mỡ và tăng hiệu quả điều trị. Việc không có bệnh nhân tiêm qua quần áo là điểm tích cực, tránh các sai sót kỹ thuật. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về thực hành sử dụng insulin tại Việt Nam và quốc tế, đồng thời nhấn mạnh vai trò của hướng dẫn thường xuyên và đào tạo kỹ thuật tiêm insulin cho bệnh nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ tuân thủ từng bước kỹ thuật tiêm insulin, biểu đồ tròn phân bố vị trí tiêm và bảng thống kê các lý do không tuân thủ dùng insulin để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục và hướng dẫn kỹ thuật tiêm insulin thường quy

   • Chủ thể: Bác sĩ, điều dưỡng tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên
   • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ thực hiện đúng kỹ thuật tiêm insulin lên trên 90% trong 6 tháng tới
   • Hành động: Tổ chức các buổi đào tạo, phát tài liệu hướng dẫn chi tiết, thực hành trên mô hình.

2. Xây dựng chương trình nhắc nhở và hỗ trợ tuân thủ dùng insulin

   • Chủ thể: Nhân viên y tế và gia đình bệnh nhân
   • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ quên dùng thuốc xuống dưới 10% trong vòng 1 năm
   • Hành động: Sử dụng tin nhắn SMS, ứng dụng điện thoại hoặc cuộc gọi nhắc nhở, đồng thời khuyến khích gia đình hỗ trợ bệnh nhân.

3. Cải thiện quy trình bảo quản insulin tại nhà

   • Chủ thể: Bệnh nhân và nhân viên y tế
   • Mục tiêu: Đảm bảo 100% bệnh nhân bảo quản insulin đúng cách trong 3 tháng tới
   • Hành động: Hướng dẫn cụ thể về bảo quản insulin, kiểm tra định kỳ và tư vấn khi tái khám.

4. Khuyến khích sử dụng kim tiêm ngắn và thay kim tiêm đúng quy định

   • Chủ thể: Bệnh nhân, nhân viên y tế
   • Mục tiêu: Giảm tái sử dụng kim tiêm xuống dưới 5% trong 6 tháng
   • Hành động: Tuyên truyền về tác hại của tái sử dụng kim, cung cấp kim tiêm phù hợp và hướng dẫn xử lý kim đã dùng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và điều dưỡng chuyên khoa nội tiết

   • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng tuân thủ và kỹ thuật tiêm insulin, từ đó cải thiện hướng dẫn điều trị và chăm sóc bệnh nhân.

2. Nhà quản lý y tế và cán bộ y tế tuyến huyện

   • Lợi ích: Xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và quản lý chất lượng điều trị ĐTĐ tại cơ sở y tế tuyến huyện.

3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành Dược lý, Dược lâm sàng

   • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực điều trị ĐTĐ.

4. Bệnh nhân ĐTĐ và người nhà bệnh nhân

   • Lợi ích: Hiểu rõ tầm quan trọng của tuân thủ điều trị và kỹ thuật tiêm insulin đúng cách để nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tuân thủ sử dụng insulin lại quan trọng?
   Tuân thủ giúp duy trì nồng độ insulin ổn định, kiểm soát đường huyết hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng. Ví dụ, bệnh nhân quên dùng insulin có thể gặp hạ hoặc tăng đường huyết đột ngột.

2. Kỹ thuật tiêm insulin sai có thể gây hậu quả gì?
   Sai kỹ thuật có thể dẫn đến hấp thu insulin không đều, tăng nguy cơ phì đại mô mỡ, đau, bầm tím và giảm hiệu quả điều trị. Việc giữ kim dưới da đủ thời gian và xoay vòng vị trí tiêm là rất quan trọng.

3. Làm thế nào để bảo quản insulin đúng cách tại nhà?
   Insulin chưa sử dụng cần bảo quản trong tủ lạnh 2-8°C, không để đông lạnh. Insulin đang sử dụng nên giữ ở nhiệt độ phòng dưới 25°C, tránh ánh sáng và dùng trong vòng 28 ngày sau khi mở nắp.

4. Tại sao không nên tái sử dụng kim tiêm insulin?
   Tái sử dụng kim làm mất vô trùng, đầu kim cùn gây đau, tăng nguy cơ nhiễm trùng và phì đại mô mỡ. Kim tiêm chỉ nên dùng một lần để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

5. Thời điểm tiêm insulin phù hợp là khi nào?
   Với insulin trộn ngắn, nên tiêm khoảng 30 phút trước bữa ăn để đạt hiệu quả tối ưu. Tiêm đúng thời điểm giúp tránh hạ đường huyết và kiểm soát đường huyết tốt hơn.

Kết luận

• Nghiên cứu đã phân tích đặc điểm tuân thủ và kỹ thuật sử dụng insulin của 94 bệnh nhân ĐTĐ typ 2 ngoại trú tại Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên, với 61,7% bệnh nhân tuân thủ tốt.
• Kỹ thuật tiêm insulin được thực hiện đúng ở mức độ khá, nhưng vẫn còn các bước cần cải thiện như sát khuẩn và giữ kim dưới da đủ thời gian.
• Việc bảo quản insulin và thời điểm tiêm được thực hiện tương đối tốt, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị.
• Các sai sót phổ biến gồm quên dùng thuốc, tự điều chỉnh liều và tái sử dụng kim tiêm, cần được khắc phục qua giáo dục và hỗ trợ bệnh nhân.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tuân thủ, kỹ thuật tiêm và bảo quản insulin trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai chương trình đào tạo kỹ thuật tiêm insulin, xây dựng hệ thống nhắc nhở tuân thủ và kiểm tra định kỳ thực hành của bệnh nhân.

Call-to-action: Các cán bộ y tế và nhà quản lý cần phối hợp để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân ĐTĐ tại địa phương.