## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế mạnh mẽ, nhu cầu sử dụng năng lượng tại Việt Nam tăng khoảng 17% mỗi năm, dẫn đến tình trạng thiếu hụt điện năng nghiêm trọng. Năm 2008, nước ta thiếu hụt khoảng 8,6 tỉ Kwh điện, buộc phải nhập khẩu điện từ Trung Quốc. Dự báo đến năm 2010, nhu cầu phụ tải điện toàn quốc đạt khoảng 88,5 – 93 tỉ Kwh/năm. Để giải quyết vấn đề này, dự án thủy điện Đăkre được xây dựng trên sông Trà Khúc, tỉnh Quảng Ngãi, với công suất 60 MW và sản lượng điện trung bình hàng năm 222,2 triệu Kwh, nhằm bổ sung nguồn điện cho hệ thống lưới điện quốc gia.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích lợi ích và chi phí của dự án thủy điện Đăkre, đánh giá tính khả thi tài chính và hiệu quả kinh tế xã hội của dự án. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích tài chính, kinh tế, xã hội và rủi ro dự án trong vòng đời 40 năm, từ năm 2010 đến 2052, tập trung tại khu vực hai tỉnh Kon Tum và Quảng Ngãi. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan trong việc quyết định đầu tư và vận hành dự án, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển kinh tế địa phương.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình sau:

- **Chu trình phát triển dự án**: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, đầu tư xây dựng và vận hành quản lý dự án.
- **Quan điểm phân tích dự án**: Phân tích theo các quan điểm tổng mức đầu tư (ngân hàng), chủ đầu tư, cơ quan ngân sách và nền kinh tế quốc gia.
- **Phân tích chi phí - lợi ích (Cost-Benefit Analysis)**: Đánh giá hiệu quả tài chính và kinh tế dựa trên các chỉ tiêu NPV (Net Present Value), IRR (Internal Rate of Return), và B/C (Benefit-Cost ratio).
- **Phân tích rủi ro**: Sử dụng phân tích độ nhạy, phân tích tình huống và mô phỏng Monte Carlo để đánh giá các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến dự án.
- **Phân tích xã hội**: Đánh giá tác động xã hội, xác định ai được lợi, ai chịu thiệt hại từ dự án.

Các khái niệm chính bao gồm: NPV, IRR, B/C, DSCR (Debt-Service Coverage Ratio), hệ số chuyển đổi giá tài chính sang giá kinh tế, ngoại tác tích cực và tiêu cực.

### Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo sơ bộ dự án của Công ty cổ phần tư vấn xây dựng Điện 3, số liệu kỹ thuật, địa chất, tài chính và các quy định pháp luật liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu dự án trong vòng đời 40 năm, từ năm 2010 đến 2052.

Phương pháp phân tích bao gồm:

- Phân tích tài chính theo dòng tiền chiết giảm với suất chiết khấu WACC 14,39%, tính toán NPV, IRR, B/C theo quan điểm tổng đầu tư và chủ đầu tư.
- Phân tích kinh tế sử dụng hệ số chuyển đổi giá tài chính sang giá kinh tế, áp dụng suất chiết khấu kinh tế 8%.
- Phân tích xã hội dựa trên phân tích phân phối lợi ích và chi phí giữa các nhóm đối tượng liên quan.
- Phân tích rủi ro qua các phương pháp độ nhạy, tình huống và mô phỏng Monte Carlo nhằm đánh giá tác động của biến động giá điện, sản lượng điện, lạm phát và vốn đầu tư.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2010 (bắt đầu xây dựng) đến năm 2052 (kết thúc vòng đời dự án).

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Tính khả thi tài chính**: Theo quan điểm tổng đầu tư, dự án có NPV = 133,654 tỉ đồng, IRR thực = 6,95%, B/C = 1,10; theo quan điểm chủ đầu tư, NPV = 130,960 tỉ đồng, IRR thực = 8,18%, B/C = 1,30. Các chỉ tiêu đều vượt ngưỡng khả thi, chứng tỏ dự án có hiệu quả tài chính rõ rệt.
- **Hiệu quả kinh tế**: Phân tích kinh tế cho thấy NPV = 735,160 tỉ đồng, IRR thực = 13,79%, B/C = 1,56, khẳng định dự án mang lại lợi ích kinh tế cao cho nền kinh tế quốc gia.
- **Phân phối lợi ích và chi phí xã hội**: Chính phủ hưởng lợi 127,772 tỉ đồng từ thuế và phí, đơn vị mua điện hưởng lợi 694,333 tỉ đồng do giá điện thấp hơn mức sẵn lòng chi trả, đơn vị xây dựng và vận hành hưởng lợi 41,353 tỉ đồng. Tuy nhiên, người dân trong vùng dự án chịu thiệt hại 15,643 tỉ đồng do chi phí đền bù thấp hơn thiệt hại thực tế.
- **Phân tích rủi ro**: Dự án nhạy cảm với biến động lạm phát USD và giá bán điện. Lạm phát USD tăng 1% làm giảm NPV dự án từ 580,042 tỉ đồng xuống còn 133,654 tỉ đồng khi lạm phát tăng lên 3%. Sản lượng điện và vốn đầu tư biến động ±10% cũng ảnh hưởng đáng kể đến các chỉ tiêu tài chính.

### Thảo luận kết quả

Kết quả tài chính và kinh tế cho thấy dự án thủy điện Đăkre có tính khả thi cao, phù hợp với chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và nhu cầu điện ngày càng tăng. Sự khác biệt giữa NPV tài chính và kinh tế phản ánh các yếu tố ngoại tác và chi phí xã hội chưa được bù đắp đầy đủ, đặc biệt là thiệt hại của người dân địa phương. So sánh với các nghiên cứu tương tự về dự án thủy điện nhỏ tại miền Trung, kết quả này đồng nhất với xu hướng đầu tư thủy điện mang lại lợi ích kinh tế nhưng cần chú trọng đến các tác động xã hội và môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ dòng tiền theo các quan điểm đầu tư, bảng phân phối lợi ích và chi phí xã hội, cũng như biểu đồ độ nhạy thể hiện tác động của các biến rủi ro đến NPV và IRR.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Bù đắp thiệt hại cho người dân**: Chính phủ và chủ đầu tư cần thiết lập quỹ bồi thường bổ sung khoảng 15,643 tỉ đồng nhằm đảm bảo công bằng xã hội và ổn định đời sống người dân vùng dự án.
- **Điều chỉnh cơ cấu vốn và thời gian trả nợ**: Chủ đầu tư nên tăng vốn chủ sở hữu lên 35% và kéo dài thời gian trả nợ vay lên 12 năm để nâng cao hệ số an toàn trả nợ (DSCR ≥ 1,2), giảm rủi ro tài chính.
- **Tăng cường quản lý môi trường và xã hội**: Áp dụng các biện pháp bảo vệ rừng, quản lý khai thác tài nguyên, đồng thời hỗ trợ tái định cư và phát triển sinh kế cho người dân bị ảnh hưởng.
- **Theo dõi và điều chỉnh giá bán điện**: Chính phủ cần xây dựng chính sách giá điện linh hoạt, phù hợp với biến động thị trường và chi phí đầu tư, đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư và người tiêu dùng.
- **Phát triển hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ**: Đầu tư xây dựng đường giao thông, phát triển du lịch và nuôi trồng thủy sản quanh khu vực dự án nhằm tăng giá trị kinh tế và tạo việc làm cho địa phương.

Các giải pháp nên được thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị và vận hành dự án, với sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Chủ đầu tư và doanh nghiệp năng lượng**: Đánh giá tính khả thi tài chính và kinh tế của dự án, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả.
- **Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương**: Sử dụng kết quả phân tích để xây dựng chính sách hỗ trợ, quản lý rủi ro và bảo vệ quyền lợi người dân.
- **Các tổ chức tài chính và ngân hàng**: Đánh giá rủi ro tín dụng, khả năng trả nợ của dự án để quyết định cấp vốn vay.
- **Nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực chính sách công và phát triển năng lượng**: Tham khảo phương pháp luận và kết quả nghiên cứu để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về dự án năng lượng tái tạo và tác động xã hội.

Mỗi nhóm đối tượng có thể áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn quản lý, đầu tư và hoạch định chính sách nhằm tối ưu hóa lợi ích kinh tế và xã hội.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dự án thủy điện Đăkre có khả thi về mặt tài chính không?**  
   Có, dự án có NPV tài chính là 133,654 tỉ đồng và IRR thực 6,95% theo quan điểm tổng đầu tư, vượt mức chi phí vốn, chứng tỏ khả thi tài chính.

2. **Lợi ích kinh tế của dự án đối với nền kinh tế quốc gia là gì?**  
   Dự án mang lại NPV kinh tế 735,160 tỉ đồng và IRR 13,79%, góp phần cung cấp nguồn điện ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và quốc gia.

3. **Ai là nhóm chịu thiệt hại lớn nhất từ dự án?**  
   Người dân trong vùng dự án chịu thiệt hại khoảng 15,643 tỉ đồng do chi phí đền bù thấp hơn thiệt hại thực tế.

4. **Các rủi ro chính ảnh hưởng đến dự án là gì?**  
   Rủi ro lớn nhất là biến động lạm phát USD, giá bán điện và sản lượng điện, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và hiệu quả dự án.

5. **Chính sách nào cần thiết để hỗ trợ dự án?**  
   Cần bù đắp thiệt hại cho người dân, điều chỉnh cơ cấu vốn và thời gian trả nợ, quản lý môi trường và xã hội, đồng thời xây dựng chính sách giá điện linh hoạt.

## Kết luận

- Dự án thủy điện Đăkre có tính khả thi cao về mặt tài chính và kinh tế với NPV tài chính 133,654 tỉ đồng và NPV kinh tế 735,160 tỉ đồng.  
- Dự án góp phần quan trọng vào việc cung cấp điện năng, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội vùng miền Trung và Tây Nguyên.  
- Người dân trong vùng dự án chịu thiệt hại đáng kể, cần có chính sách bù đắp hợp lý để đảm bảo công bằng xã hội.  
- Phân tích rủi ro cho thấy dự án nhạy cảm với biến động lạm phát USD và giá điện, đòi hỏi quản lý chặt chẽ và điều chỉnh chính sách phù hợp.  
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý và chủ đầu tư phối hợp thực hiện các giải pháp tài chính, xã hội và môi trường nhằm tối ưu hóa hiệu quả dự án trong vòng đời 40 năm.

**Hành động tiếp theo:** Các bên liên quan cần triển khai các khuyến nghị chính sách, hoàn thiện cơ cấu vốn và xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro để đảm bảo dự án vận hành hiệu quả và bền vững.