Đối Chiếu Ngôn Ngữ Đánh Giá Tình Cảm Nhân Vật Chính Trong Truyện Ngắn Tiếng Anh Và Tiếng Việt

Ngôn ngữ đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và truyền tải tình cảm nhân vật. Từ việc sử dụng từ ngữ cụ thể đến cấu trúc câu phức tạp, mỗi yếu tố ngôn ngữ đều góp phần vào việc khắc họa bức tranh cảm xúc đa chiều. Việc lựa chọn từ ngữ mang sắc thái tích cực hay tiêu cực, cách sử dụng ẩn dụ, so sánh, và các biện pháp tu từ khác đều ảnh hưởng đến cách người đọc cảm nhận về nhân vật. Phân tích ngữ nghĩa và phân tích diễn ngôn là những công cụ quan trọng để giải mã những thông điệp cảm xúc này. “Luận văn đã sử dụng phương pháp thu thập ngữ liệu gồm 279 nguồn NNĐGTC trong sáu truyện ngắn tiếng Anh và 278 nguồn NNĐGTC trong sáu truyện ngắn tiếng Việt.” (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Lý thuyết ngôn ngữ đánh giá (Appraisal Theory) của Martin & White (2005) là một khung phân tích mạnh mẽ để khám phá cách ngôn ngữ thể hiện thái độ, đánh giá, và cảm xúc. Lý thuyết này chia đánh giá thành ba lĩnh vực chính: Tình cảm (Affect), Đạo đức (Judgement), và Thẩm mỹ (Appreciation). Trong đó, Tình cảm tập trung vào việc phân tích các biểu hiện cảm xúc của nhân vật, bao gồm hạnh phúc, hài lòng, an tâm, và mong muốn. Việc áp dụng lý thuyết này giúp làm rõ những phương thức biểu đạt tình cảm đa dạng trong văn học. "Luận văn đã vận dụng phương pháp miêu tả đặc điểm ngôn ngữ dựa trên phân tích văn bản truyện ngắn để phân tích và thống kê việc sử dụng bốn bình diện ngữ nghĩa đánh giá tình cảm là Hạnh phúc, Hài lòng, An tâm, Mong muốn;" (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Văn hóa là một yếu tố quan trọng định hình cách tình cảm được biểu đạt. Trong văn hóa phương Tây, việc thể hiện cảm xúc một cách trực tiếp và cởi mở thường được khuyến khích. Ngược lại, trong văn hóa phương Đông, việc kiềm chế và kiểm soát cảm xúc có thể được coi trọng hơn. Điều này ảnh hưởng đến cách các tác giả xây dựng nhân vật và diễn tả những diễn biến tâm lý. So sánh văn phong và phân tích nhân vật trong bối cảnh văn hóa cụ thể là cần thiết để hiểu rõ những sắc thái tinh tế. "Tuy nhiên, sự phân bố bốn bình diện ngữ nghĩa, các phương thức và phương tiện TV-NP đánh giá cũng được sử dụng khác nhau." (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Ngôn ngữ không chỉ là công cụ để giao tiếp mà còn là phương tiện để truyền tải cảm xúc. Tuy nhiên, sự khác biệt về cấu trúc ngữ pháp, từ vựng, và ngữ nghĩa giữa tiếng Anh và tiếng Việt có thể tạo ra những rào cản trong việc hiểu đúng cảm xúc nhân vật. Một từ ngữ hoặc cụm từ có thể mang những ý nghĩa khác nhau trong hai ngôn ngữ, hoặc không có một từ tương đương hoàn toàn. Phân tích ngôn ngữ đối chiếu giúp làm sáng tỏ những điểm khác biệt này và đưa ra những diễn giải chính xác hơn. "Việc tìm hiểu, phân tích những phương thức và phương tiện ngôn ngữ đánh giá được các tác giả sử dụng trong truyện ngắn chắc chắn sẽ giúp cho người đọc và người học ngoại ngữ có thể hiểu được những điểm tương đồng và dị biệt giữa hai ngôn ngữ..." (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Phân tích ngữ nghĩa là một công cụ quan trọng để giải mã những thông điệp cảm xúc ẩn sau từ ngữ. Việc xác định từ loại, sắc thái tích cực hay tiêu cực, và các liên kết ngữ nghĩa giúp làm rõ ý nghĩa mà tác giả muốn truyền tải. Ví dụ, việc sử dụng tính từ mang ý nghĩa hạnh phúc, buồn bã, hay giận dữ trực tiếp ảnh hưởng đến cách người đọc cảm nhận về nhân vật. Việc phân loại và thống kê các từ ngữ liên quan đến tình cảm giúp tạo ra một bức tranh tổng quan về diễn biến tâm lý của nhân vật. "Sau khi đã miêu tả, luận văn đã vận dụng phương pháp đối chiếu ngôn ngữ qua phương thức đối chiếu song song để tìm ra những tương đồng và dị biệt về mặt chức năng ngữ nghĩa đánh giá trong việc sử dụng nguồn NNĐG trong sáu truyện ngắn tiếng Anh và tiếng Việt..."(Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Phân tích diễn ngôn đi xa hơn việc phân tích từng từ ngữ riêng lẻ, mà tập trung vào cách ngôn ngữ được sử dụng trong bối cảnh cụ thể của truyện ngắn. Giọng điệu, văn phong, và cấu trúc câu đều góp phần vào việc tạo ra một hiệu ứng cảm xúc nhất định. Một câu văn ngắn gọn, súc tích có thể tạo ra cảm giác căng thẳng, trong khi một câu văn dài dòng, phức tạp có thể diễn tả sự suy tư, trăn trở. Việc phân tích các biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, và nhân hóa cũng giúp làm sáng tỏ những lớp ý nghĩa sâu xa. Phân tích diễn ngôn giúp hiểu cách tác giả sử dụng ngôn ngữ để điều khiển cảm xúc của người đọc. Do đó, việc tìm hiểu đặc thù của việc sử dụng các nguồn ngôn ngữ đánh giá trong truyện ngắn tiếng Anh và tiếng Việt cũng chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Mặc dù có những khác biệt về văn hóa và ngôn ngữ, vẫn có những điểm tương đồng trong cách biểu đạt các cảm xúc cơ bản như hạnh phúc, buồn bã, giận dữ, và sợ hãi. Những cảm xúc này là phổ quát và được thể hiện qua những hành động, lời nói, và biểu cảm chung. Tuy nhiên, ngay cả trong những cảm xúc cơ bản này, vẫn có những sắc thái văn hóa riêng biệt. Ví dụ, cách hạnh phúc được thể hiện trong một gia đình truyền thống Việt Nam có thể khác với cách nó được thể hiện trong một gia đình hiện đại phương Tây. Đề tài được thực hiện nhằm giúp hiểu được bản chất của ngôn ngữ đánh giá (NNĐG) nói chung và ngôn ngữ đánh giá tình cảm (NNĐGTC) nói riêng khi được sử dụng vào đánh giá các nhân vật trong truyện ngắn (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018)

Những dị biệt trong cách biểu hiện tình cảm thường phản ánh những sắc thái văn hóa riêng biệt. Một số cảm xúc có thể được coi là cấm kỵ hoặc không phù hợp để thể hiện công khai trong một văn hóa, trong khi lại được chấp nhận trong văn hóa khác. Ví dụ, việc thể hiện sự yếu đuối có thể bị coi là không nam tính trong một số văn hóa, trong khi lại được coi là một dấu hiệu của sự chân thành và cởi mở trong văn hóa khác. Việc phân tích những dị biệt này giúp hiểu sâu sắc hơn về những giá trị và chuẩn mực văn hóa khác nhau. “Luận văn chỉ nghiên cứu nguồn ngôn ngữ đánh giá tình cảm (NNNĐGTC) nhân vật chính trong từng truyện ngắn mà không nghiên cứu những nhân vật khác.” (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Việc áp dụng các phương pháp phân tích ngôn ngữ giúp nâng cao kỹ năng phân tích văn học một cách đáng kể. Thay vì chỉ tập trung vào nội dung câu chuyện, người đọc có thể đi sâu vào cấu trúc ngôn ngữ, văn phong, và cách tác giả sử dụng từ ngữ để tạo ra hiệu ứng cảm xúc. Phân tích diễn ngôn giúp hiểu rõ cách ngôn ngữ được sử dụng để xây dựng nhân vật, tạo ra bầu không khí, và truyền tải thông điệp. Việc rèn luyện kỹ năng phân tích giúp người đọc trở nên nhạy bén hơn với những sắc thái tinh tế trong văn chương. "Vì vậy, việc tìm hiểu, phân tích những phương thức và phương tiện ngôn ngữ đánh giá được các tác giả sử dụng trong truyện ngắn chắc chắn sẽ giúp cho người đọc và người học ngoại ngữ có thể hiểu được những điểm tương đồng và dị biệt giữa hai ngôn ngữ..." (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Việc hiểu rõ cách tình cảm được thể hiện trong văn chương không chỉ giúp phân tích tác phẩm hiện có mà còn là nguồn cảm hứng để sáng tạo những câu chuyện mới. Người viết có thể học hỏi cách các tác giả sử dụng ngôn ngữ để xây dựng nhân vật, tạo ra bầu không khí, và truyền tải thông điệp. Việc thử nghiệm với các phương tiện từ vựng-ngữ pháp khác nhau giúp người viết tìm ra những cách biểu đạt độc đáo và hiệu quả. Sáng tạo văn chương là một quá trình khám phá ngôn ngữ và cảm xúc, và kết quả nghiên cứu có thể là một công cụ hữu ích trong quá trình này. “Từ những lí do cơ bản nêu trên chúng tôi đã thực hiện đề tài với tựa đề “Đối chiếu nguồn ngôn ngữ đánh giá tình cảm nhân vật chính trong truyện ngắn tiếng Anh và tiếng Việt” (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018)

Bài viết đã trình bày những điểm chính trong việc phân tích đối chiếu ngôn ngữ đánh giá tình cảm nhân vật trong truyện ngắn tiếng Anh và truyện ngắn tiếng Việt. Việc phân tích ngữ nghĩa và phân tích diễn ngôn đối chiếu giúp làm sáng tỏ những điểm tương đồng và khác biệt trong cách cảm xúc được thể hiện. Ứng dụng kết quả nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng phân tích văn học và sáng tạo văn chương. Nghiên cứu đã sử dụng phương pháp thu thập ngữ liệu gồm 279 affective language resources in six English short stories and 278 ones in six Vietnamese short stories (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).

Nghiên cứu này có thể được mở rộng để khám phá các thể loại văn học khác nhau, như tiểu thuyết, thơ, kịch, và các loại hình văn bản khác. Việc so sánh ngôn ngữ đánh giá trong các thể loại khác nhau giúp hiểu rõ hơn về cách cảm xúc được thể hiện trong các bối cảnh khác nhau. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu ngôn ngữ đánh giá trong các văn bản phi văn học, như tin tức, quảng cáo, và các văn bản chính trị, cũng là một hướng đi tiềm năng. Luận văn chỉ nghiên cứu nguồn ngôn ngữ đánh giá tình cảm (NNNĐGTC), một trong ba bình diện của đánh giá thái độ (attitude) là đánh giá tình cảm (ĐGTC) (gọi tắt là tình cảm (TC)) (affect) đánh giá đạo đức (ĐGĐĐ) (gọi tắt là đạo đức (ĐĐ) (judgement), đánh giá thẩm mỹ (ĐGTM) (gọi tắt là thẩm mỹ (TM))(appreciation) (Nguyễn Ngọc Bảo, 2018).