Tổng Hợp Vật Liệu Zirconium (Oxide) Nitride Định Hướng Ứng Dụng Hóa Hơi Nước

• Tác giả: Lê Trần Phương Thảo
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thị Ngọc Loan
• Trường học: Trường Đại học Quy Nhơn
• Chuyên ngành: Vật lý chất rắn
• Đề tài: Nghiên Cứu Vật Liệu Zirconium Nitride Ứng Dụng Hóa Hơi Nước
• Loại tài liệu: Đề án thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Bình Định

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Cấu trúc đề án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT
• 1.1. Tổng quan về vật liệu zirconium oxide, zirconium nitride
• 1.1.1. Tính chất vật liệu zirconium oxide
• 1.1.2. Một số phương pháp chế tạo vật liệu nano ZrO2
• 1.1.3. Một số phương pháp chế tạo, tính chất đặc trưng và ứng dụng vật liệu Zr(O)N
• 1.1.3.1. Tính chất vật lý của zirconium nitride
• 1.1.3.2. Tính chất hóa học của zirconium nitride
• 1.1.4. Một số phương pháp tổng hợp vật liệu ZrN
• 1.1.4.1. Tổng hợp ZrN và Zr(O)N bằng phương pháp nitrat hóa trực tiếp kim loại Zr với Nitơ
• 1.1.4.2. Tổng hợp ZrN bằng phương pháp nghiền bi phản ứng năng lượng cao (RBM)
• 1.1.4.3. Tổng hợp ZrN bằng phương pháp plasma vi sóng
• 1.1.4.4. Tổng hợp ZrN bằng phương pháp nhiệt benzene
• 1.1.4.5. Tổng hợp ZrN bằng phương pháp nitrat hóa nhôm
• 1.1.4.6. Tổng hợp ZrN bằng quá trình khử nhiệt magie
• 1.1.5. Một số ứng dụng của vật liệu Zr(O)N
• 1.1.6. Vật liệu zirconiumoxidenitride (ZrON)
• 1.1.7. Phương pháp khảo sát vật liệu kích thước nano
• 1.1.7.1. Phương pháp nhiễu xạ tia X (XRD)
• 1.1.7.2. Phương pháp phổ hấp thụ tử ngoại – khả kiến (UV-Vis)
• 1.1.7.3. Phương pháp kính hiển vi điện tử quét (SEM)
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC NGHIỆM
• 2.1. Thiết bị và dụng cụ thí nghiệm
• 2.1.1. Thiết bị thí nghiệm
• 2.1.2. Dụng cụ thí nghiệm
• 2.1.3. Quy trình tổng hợp mẫu
• 2.1.4. Quy trình nghiên cứu vật liệu nhiệt quang
• 2.1.5. Quy trình ứng dụng hóa hơi nước
• 2.2. Xốp cắm hoa
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Kết quả tổng hợp vật liệu ZrON
• 3.1.1. Khảo sát bằng hình ảnh quang học
• 3.1.2. Khảo sát bằng phổ XRD
• 3.1.3. Khảo sát bằng hình ảnh SEM
• 3.1.4. Khảo sát bằng phổ UV-Vis
• 3.2. Kết quả hóa hơi nước
• 3.2.1. Khảo sát bằng màng polymer
• 3.2.2. Khảo sát bằng xốp cắm hoa
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI ĐỀ ÁN
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Vật Liệu Zirconium Nitride ZrN Mới

Nghiên cứu về vật liệu nitride kim loại chuyển tiếp nhóm IVB, đặc biệt là Zirconium Nitride (ZrN), đang thu hút sự quan tâm lớn. Khác với các kim loại quý, ZrN mở ra nhiều ứng dụng tiềm năng trong các lĩnh vực như viễn thông, máy tính, thu năng lượng mặt trời, cảm biến, chẩn đoán và điều trị bệnh. ZrN nổi bật nhờ khả năng chống ăn mòn tốt, nhiệt độ nóng chảy cao và đặc tính plasmonic trong vùng ánh sáng nhìn thấy và hồng ngoại gần, tương tự như vàng. Điều này làm tăng khả năng hấp thụ ánh sáng mặt trời và chuyển đổi thành nhiệt, khiến nó phù hợp cho các ứng dụng thu năng lượng mặt trời. Nghiên cứu này sẽ trình bày tổng quan về ZrN và tiềm năng ứng dụng của nó.

1.1. Giới thiệu tính chất vật lý Zirconium Nitride ZrN

Zirconium Nitride (ZrN) là hợp chất của zirconium và nitơ, có màu vàng đậm. Cấu trúc tinh thể của ZrN tương tự như cấu trúc tinh thể muối. ZrN là vật liệu chịu lửa với độ cứng cao, điểm nóng chảy cao (2980 ± 50°C), dẫn nhiệt tốt (45–50 W/mK), điện trở suất thấp, khả năng chống mài mòn và chống ăn mòn tốt. Theo tài liệu gốc, điểm nóng chảy cao và độ cứng cao của ZrN là do liên kết Zr-N cộng hóa trị mạnh.

1.2. Tìm hiểu tính chất hóa học Zirconium Nitride ZrN

Zirconium Nitride (ZrN) không tan trong nước, ít tan trong axit vô cơ và tan trong axit sunfuric đặc, axit flohydric và nước cường toan. Nhờ tiết diện bắt giữ neutron thấp và khả năng tương thích hóa học tốt với các actini, ZrN được sử dụng làm chất nền gốm của nhiên liệu ma trận trơ (IMF) để chuyển hóa các actini có tuổi thọ cao và làm lớp phủ hạt nhiên liệu tiên tiến. Nghiên cứu trích dẫn các tài liệu [7] và [8] để làm nổi bật khả năng này của ZrN.

II. Thách Thức và Tiềm Năng Ứng Dụng Hóa Hơi Nước ZrN

Mặc dù Zirconium Nitride (ZrN) có nhiều ưu điểm, việc ứng dụng ZrN trong công nghệ hóa hơi nước vẫn còn nhiều thách thức. Giá thành sản xuất cao, khó kiểm soát cấu trúc và kích thước hạt, và độ ổn định trong môi trường khắc nghiệt là những rào cản cần vượt qua. Tuy nhiên, tiềm năng ứng dụng của ZrN trong hóa hơi nước là rất lớn, đặc biệt trong các hệ thống năng lượng mặt trời tập trung, sản xuất hydro, và xử lý nước thải. Bài viết sẽ đi sâu vào các thách thức này và các hướng nghiên cứu để khai thác tối đa tiềm năng của ZrN.

2.1. Đánh giá hiệu suất hóa hơi nước của Zirconium Nitride

Việc đánh giá hiệu suất hóa hơi nước của Zirconium Nitride (ZrN) là rất quan trọng để xác định tiềm năng ứng dụng thực tế. Các yếu tố như diện tích bề mặt, khả năng hấp thụ nhiệt, và cấu trúc xốp của vật liệu ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất hóa hơi nước. Cần có các phương pháp đo lường chính xác và các mô hình mô phỏng để đánh giá và tối ưu hóa hiệu suất này. Nghiên cứu về màng polymer phủ ZrN trong tài liệu gốc cung cấp ví dụ về cách đánh giá hiệu suất hóa hơi nước.

2.2. Ảnh hưởng của độ bền nhiệt Zirconium Nitride đến hóa hơi

Độ bền nhiệt Zirconium Nitride (ZrN) là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu suất lâu dài trong các ứng dụng hóa hơi nước, đặc biệt ở nhiệt độ cao. Khả năng duy trì cấu trúc và tính chất của ZrN trong điều kiện nhiệt độ khắc nghiệt sẽ quyết định đến tuổi thọ và độ tin cậy của hệ thống. Cần có các nghiên cứu về độ bền nhiệt Zirconium Nitride và các biện pháp bảo vệ để kéo dài tuổi thọ của vật liệu.

III. Phương Pháp Tổng Hợp Vật Liệu Zirconium Nitride ZrN Tiên Tiến

Để mở rộng ứng dụng của Zirconium Nitride (ZrN), việc phát triển các phương pháp tổng hợp Zirconium Nitride hiệu quả và tiết kiệm là rất quan trọng. Các phương pháp như nitrat hóa trực tiếp kim loại Zr, nghiền bi phản ứng năng lượng cao, plasma vi sóng, nhiệt benzene, nitrat hóa nhôm và khử nhiệt magie đều có ưu nhược điểm riêng. Bài viết sẽ tập trung vào các phương pháp tổng hợp Zirconium Nitride tiên tiến, có khả năng kiểm soát tốt cấu trúc, kích thước và độ tinh khiết của vật liệu.

3.1. Phương pháp nitrat hóa để tổng hợp Zirconium Nitride ZrN

Phương pháp nitrat hóa kim loại zirconium trực tiếp với nitơ là một trong các phương pháp tổng hợp Zirconium Nitride (ZrN). Nghiên cứu đã sử dụng quy trình nổ dây trong môi trường khí nitơ để tạo ra các hạt nano ZrN. Việc kiểm soát các thông số như cường độ dòng điện và áp suất khí nitơ là rất quan trọng để đạt được kích thước hạt và độ tinh khiết mong muốn. Tài liệu gốc [1;45] cung cấp thêm chi tiết về phương pháp nitrat hóa này.

3.2. Ưu điểm của vật liệu nano Zirconium Nitride ZrN tổng hợp

Vật liệu nano Zirconium Nitride (ZrN) có diện tích bề mặt lớn hơn so với vật liệu khối, giúp tăng cường khả năng hấp thụ nhiệt và hiệu suất hóa hơi nước. Ngoài ra, vật liệu nano Zirconium Nitride (ZrN) có thể được phân tán tốt hơn trong các chất lỏng, tạo ra các hệ thống hóa hơi nước hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc tổng hợp và ổn định vật liệu nano Zirconium Nitride (ZrN) cũng đặt ra nhiều thách thức.

IV. Nghiên Cứu Ứng Dụng Zirconium Nitride Làm Lớp Phủ Bảo Vệ Nhiệt

Zirconium Nitride (ZrN) được xem là một ứng viên tiềm năng cho lớp phủ bảo vệ nhiệt nhờ vào vật liệu chịu nhiệt độ cao. Lớp phủ bảo vệ ZrN có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm công nghiệp hàng không vũ trụ, sản xuất năng lượng và công nghiệp ô tô. Khả năng chống oxy hóa, chống mài mòn và độ bền nhiệt cao của lớp phủ bảo vệ ZrN giúp bảo vệ các bộ phận khỏi bị hư hỏng do nhiệt độ cao và môi trường khắc nghiệt.

4.1. Tìm hiểu ứng dụng Zirconium Nitride màng mỏng bảo vệ

Zirconium Nitride màng mỏng có thể được sử dụng để tạo ra các lớp phủ bảo vệ mỏng và nhẹ trên các bề mặt. Zirconium Nitride màng mỏng có thể được tạo ra bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm lắng đọng hơi hóa học (CVD) và lắng đọng hơi vật lý (PVD). Các thông số của quá trình lắng đọng có thể được điều chỉnh để kiểm soát độ dày, cấu trúc và tính chất của màng ZrN. Nghiên cứu cần xem xét các phương pháp CVD và PVD được nhắc đến trong tài liệu gốc (nếu có).

4.2. So sánh Zirconium Nitride với các vật liệu lớp phủ bảo vệ khác

So với các vật liệu lớp phủ bảo vệ khác như titan nitride (TiN) và nhôm oxit (Al2O3), Zirconium Nitride (ZrN) có một số ưu điểm nhất định. ZrN có nhiệt độ nóng chảy cao hơn và khả năng chống ăn mòn tốt hơn so với TiN. Tuy nhiên, Al2O3 có khả năng chống oxy hóa tốt hơn so với ZrN ở nhiệt độ rất cao. Việc lựa chọn vật liệu lớp phủ bảo vệ phù hợp phụ thuộc vào các yêu cầu cụ thể của ứng dụng.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Ứng Dụng Công Nghiệp Zirconium Nitride Hóa Hơi

Nghiên cứu đã đạt được những kết quả ban đầu trong việc ứng dụng Zirconium Nitride (ZrN) trong công nghiệp hóa hơi nước. Các thử nghiệm đã chứng minh khả năng của ZrN trong việc tăng cường hiệu suất hóa hơi nước và giảm tiêu thụ năng lượng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết trước khi ZrN có thể được ứng dụng rộng rãi trong công nghiệp hóa hơi nước, bao gồm tối ưu hóa giá thành Zirconium Nitride, cải thiện độ ổn định và mở rộng quy mô sản xuất.

5.1. Đánh giá ứng dụng Zirconium Nitride trong năng lượng

Zirconium Nitride (ZrN) có tiềm năng lớn trong ứng dụng Zirconium Nitride trong năng lượng, đặc biệt trong các hệ thống năng lượng mặt trời tập trung và sản xuất hydro. ZrN có thể được sử dụng làm vật liệu hấp thụ nhiệt trong các bộ thu năng lượng mặt trời, giúp tăng cường hiệu suất chuyển đổi năng lượng mặt trời thành nhiệt. Ngoài ra, ZrN cũng có thể được sử dụng làm chất xúc tác trong quá trình điện phân nước để sản xuất hydro.

5.2. Ảnh hưởng của cấu trúc Zirconium Nitride đến khả năng hóa hơi

Cấu trúc Zirconium Nitride (ZrN), bao gồm kích thước hạt, hình dạng hạt, độ xốp và diện tích bề mặt, có ảnh hưởng lớn đến khả năng hóa hơi nước. ZrN có cấu trúc xốp và diện tích bề mặt lớn sẽ có khả năng hấp thụ và bay hơi nước tốt hơn. Việc kiểm soát cấu trúc Zirconium Nitride trong quá trình tổng hợp là rất quan trọng để tối ưu hóa khả năng hóa hơi nước.

VI. Vật Liệu Mới Zirconium Nitride Kết Luận và Hướng Phát Triển

Zirconium Nitride (ZrN) là một vật liệu mới đầy hứa hẹn với nhiều tiềm năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đặc biệt là hóa hơi nước. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của ZrN, cần có các nghiên cứu sâu hơn về tính chất vật lý, tính chất hóa học, phương pháp tổng hợp Zirconium Nitride và an toàn khi sử dụng Zirconium Nitride. Nghiên cứu cần tập trung vào việc tối ưu hóa giá thành Zirconium Nitride, cải thiện độ ổn định và mở rộng quy mô sản xuất.

6.1. So sánh Zirconium Nitride với các vật liệu khác trong hóa hơi

Việc so sánh Zirconium Nitride (ZrN) với các vật liệu khác như graphite, silicon carbide (SiC) và các kim loại khác trong các ứng dụng hóa hơi nước sẽ giúp xác định ưu nhược điểm của ZrN so với các đối thủ cạnh tranh. ZrN có thể có những ưu điểm vượt trội về khả năng chịu nhiệt, chống ăn mòn hoặc hiệu suất hóa hơi nước, nhưng cũng có thể có những nhược điểm về giá thành hoặc độ phức tạp trong quá trình sản xuất. Tài liệu gốc có thể cung cấp thêm thông tin về việc so sánh này.

6.2. Đảm bảo an toàn khi sử dụng Zirconium Nitride trong thực tế

Việc đảm bảo an toàn khi sử dụng Zirconium Nitride (ZrN) là rất quan trọng, đặc biệt khi ZrN được ứng dụng trong các sản phẩm tiêu dùng hoặc các quy trình công nghiệp. Cần có các nghiên cứu về độc tính của ZrN và các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe con người và môi trường. Các tiêu chuẩn an toàn khi sử dụng Zirconium Nitride cần được thiết lập và tuân thủ nghiêm ngặt.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển vật liệu nano và ứng dụng công nghệ năng lượng tái tạo, zirconium nitride (ZrN) và zirconium oxynitride (Zr(O)N) đã thu hút sự quan tâm lớn nhờ các tính chất vật lý và hóa học ưu việt. Với điểm nóng chảy cao khoảng 2952°C, độ cứng lên đến 22,7 GPa, khả năng chống ăn mòn và tính chất plasmonic trong vùng ánh sáng nhìn thấy và hồng ngoại gần, các vật liệu này được xem là ứng viên tiềm năng cho các ứng dụng thu nhận và chuyển đổi năng lượng mặt trời. Nghiên cứu tập trung vào tổng hợp vật liệu Zr(O)N từ ZrO2 nung trong môi trường khí NH3 ở nhiệt độ 1100°C đến 1300°C, đồng thời khảo sát ứng dụng hóa hơi nước nhằm khai thác hiệu ứng plasmonic để tăng hiệu suất chuyển đổi năng lượng.

Phạm vi nghiên cứu được thực hiện tại Trường Đại học Quy Nhơn và Đại học Phenikaa trong năm 2023, với mục tiêu tổng hợp thành công vật liệu nano Zr(O)N và đánh giá đặc tính quang học, cấu trúc tinh thể, cũng như hiệu quả ứng dụng trong hóa hơi nước. Việc nghiên cứu này không chỉ góp phần nâng cao giá trị kinh tế từ nguồn khoáng sản titan-zircon tại miền Trung Việt Nam mà còn mở ra hướng phát triển vật liệu mới cho các công nghệ năng lượng sạch, cảm biến và thiết bị điện tử. Các chỉ số hiệu suất như kích thước hạt nano trung bình từ 137 nm đến 239 nm, năng lượng vùng cấm từ 2,3 eV đến 5,7 eV, và tốc độ hóa hơi nước tăng lên đến 30% so với mẫu không phủ vật liệu cho thấy tiềm năng ứng dụng thực tiễn của vật liệu tổng hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình vật lý chất rắn liên quan đến cấu trúc tinh thể và tính chất quang học của vật liệu nano. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết cấu trúc tinh thể và nhiễu xạ tia X (XRD): Dựa trên định luật Bragg, xác định cấu trúc mạng tinh thể, pha tinh thể và kích thước hạt nano thông qua giản đồ nhiễu xạ tia X. Phương trình Bragg được sử dụng là $$2d_{hkl} \sin \theta = n \lambda$$, trong đó $d_{hkl}$ là khoảng cách mặt phẳng tinh thể, $\theta$ là góc nhiễu xạ, $\lambda$ là bước sóng tia X.

• Lý thuyết hấp thụ quang học và hiệu ứng plasmonic: Phân tích phổ hấp thụ UV-Vis để xác định năng lượng vùng cấm và hiệu ứng cộng hưởng plasmon bề mặt (LSPR) của các hạt nano ZrN và Zr(O)N. Hiệu ứng plasmonic giúp tăng cường hấp thụ ánh sáng và sinh nhiệt, hỗ trợ ứng dụng trong hóa hơi nước.

Các khái niệm chính bao gồm: zirconium oxide (ZrO2) với các pha tinh thể monoclinic, tetragonal và cubic; zirconium nitride (ZrN) với cấu trúc lập phương tâm mặt (FCC); zirconium oxynitride (Zr(O)N) là vật liệu oxynitride kim loại chuyển tiếp với tính chất điện môi và kim loại biến đổi theo hàm lượng oxy; hiệu ứng plasmonic và chuyển đổi năng lượng ánh sáng thành nhiệt.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm bột nano ZrO2 và ZrN thương mại, cùng các mẫu Zr(O)N tổng hợp trong phòng thí nghiệm. Phương pháp tổng hợp vật liệu Zr(O)N là nitrat hóa trực tiếp ZrO2 trong môi trường khí NH3 sử dụng lò ống (Tube Furnace) với nhiệt độ nung từ 1050°C đến 1150°C, tốc độ dòng khí NH3 400 sccm, thời gian phản ứng 1 giờ. Các biến đổi về nhiệt độ, thời gian và lượng mẫu được khảo sát để tối ưu hóa chất lượng vật liệu.

Phân tích đặc trưng vật liệu được thực hiện bằng:

• Nhiễu xạ tia X (XRD): Xác định pha tinh thể, cấu trúc mạng và kích thước hạt nano.

• Kính hiển vi điện tử quét (SEM): Quan sát hình thái, kích thước và phân bố hạt nano.

• Phổ hấp thụ tử ngoại – khả kiến (UV-Vis): Đánh giá đặc tính quang học, năng lượng vùng cấm và hiệu ứng plasmonic.

• Thí nghiệm hóa hơi nước: Đánh giá hiệu quả ứng dụng vật liệu trong việc tăng tốc độ hóa hơi nước qua màng polymer và xốp cắm hoa phủ vật liệu.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các mẫu bột nano ZrO2 thương mại, ZrN thương mại và các mẫu Zr(O)N tổng hợp với kích thước hạt trung bình từ 137 nm đến 239 nm. Phương pháp chọn mẫu là lựa chọn có chủ đích dựa trên điều kiện tổng hợp và biến đổi nhiệt độ. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Digital Micrograph cho SEM và phần mềm chuyên dụng cho XRD, UV-Vis. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 2 năm, từ tổng hợp, khảo sát đến ứng dụng thực nghiệm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chuyển pha và cấu trúc tinh thể: Qua phổ XRD, mẫu ZrO2 thương mại có pha monoclinic và tetragonal đặc trưng. Sau xử lý nhiệt trong NH3 ở 1050°C, pha monoclinic gần như biến mất, pha tetragonal còn lại chiếm ưu thế. Ở 1150°C, xuất hiện các đỉnh đặc trưng của pha ZrN lập phương tâm mặt (FCC) tại các góc 2θ = 33,9°, 39,4°, 56,9°, 67,9°, chứng tỏ sự hình thành pha ZrN mới. Ngoài ra, xuất hiện pha ZrOxNy với các đỉnh đặc trưng ở 43,1° và 63,2°. Đây là bằng chứng cho sự chuyển đổi pha thành công từ ZrO2 sang Zr(O)N.

2. Kích thước hạt và hình thái: Hình ảnh SEM cho thấy kích thước hạt nano ZrO2 thương mại trung bình khoảng 137,3 nm. Sau xử lý NH3 ở 1050°C, kích thước tăng lên 206,9 nm (tăng gần 15%), và tiếp tục tăng lên 238,7 nm (tăng thêm 30%) ở 1150°C. Màu sắc bột chuyển từ trắng sang xám đậm và đen, phù hợp với sự hình thành ZrN và Zr(O)N.

3. Tính chất quang học: Phổ UV-Vis của ZrO2 TM có đỉnh hấp thụ tại 277 nm, năng lượng vùng cấm khoảng 3,7 eV. Mẫu ZrO2 1050 có đỉnh hấp thụ tại 391 nm, năng lượng vùng cấm giảm còn 2,3 eV, kèm theo dải hấp thụ rộng từ vùng nhìn thấy đến hồng ngoại gần. Ở 1150°C, phổ hấp thụ mở rộng hơn, đỉnh plasmonic xuất hiện tại 530 nm, cho thấy hiệu ứng plasmonic mạnh mẽ của ZrN/Zr(O)N, hỗ trợ ứng dụng thu ánh sáng mặt trời.

4. Hiệu quả hóa hơi nước: Thí nghiệm với màng polymer phủ vật liệu Zr(O)N và ZrN thương mại cho thấy tốc độ hóa hơi nước tăng rõ rệt so với màng không phủ. Màng phủ 60 mg ZrN thương mại có hiệu suất hóa hơi cao nhất, vượt trội hơn màng phủ Zr(O)N tổng hợp. Tương tự, sử dụng xốp cắm hoa phủ Zr(O)N làm tăng tốc độ hóa hơi nước so với xốp không phủ và cốc nước không có xốp, nhờ hiệu ứng plasmonic sinh nhiệt tại bề mặt.

Thảo luận kết quả

Sự chuyển pha từ ZrO2 sang ZrN và Zr(O)N được xác nhận qua phổ XRD và thay đổi màu sắc, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vật liệu nitride kim loại chuyển tiếp. Kích thước hạt tăng theo nhiệt độ nung do sự kết tụ hạt trong quá trình nitrat hóa, ảnh hưởng đến đặc tính quang học và plasmonic. Phổ UV-Vis cho thấy sự giảm năng lượng vùng cấm và mở rộng dải hấp thụ ánh sáng, điều này là cơ sở cho hiệu quả sinh nhiệt và ứng dụng trong hóa hơi nước.

Hiệu ứng plasmonic của ZrN và Zr(O)N làm tăng hấp thụ ánh sáng và chuyển đổi thành nhiệt, giúp tăng tốc độ hóa hơi nước, phù hợp với mục tiêu ứng dụng năng lượng mặt trời. So sánh với các vật liệu plasmonic truyền thống như vàng và titan nitride, ZrN có ưu điểm về độ bền nhiệt và khả năng chống ăn mòn, mở rộng phạm vi ứng dụng trong môi trường khắc nghiệt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phổ XRD minh họa sự xuất hiện các pha mới, hình ảnh SEM thể hiện sự thay đổi kích thước hạt, phổ UV-Vis biểu diễn đỉnh hấp thụ và hiệu ứng plasmonic, cùng đồ thị hóa hơi nước so sánh hiệu suất các mẫu phủ và không phủ vật liệu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa quy trình tổng hợp: Điều chỉnh nhiệt độ nung và thời gian phản ứng trong môi trường NH3 để kiểm soát kích thước hạt và tỷ lệ pha ZrN/Zr(O)N, nhằm nâng cao hiệu suất plasmonic và ổn định vật liệu. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: nhóm nghiên cứu vật lý chất rắn.

2. Phát triển màng phủ và cấu trúc vật liệu: Nghiên cứu phối hợp Zr(O)N với các polymer hoặc vật liệu hỗ trợ khác để tăng cường độ bền cơ học và khả năng hấp thụ ánh sáng, hướng tới ứng dụng trong thiết bị thu nhiệt mặt trời. Thời gian: 1 năm, chủ thể: phòng thí nghiệm vật liệu và công nghệ polymer.

3. Mở rộng ứng dụng hóa hơi nước: Thiết kế và thử nghiệm các hệ thống hóa hơi nước quy mô nhỏ sử dụng vật liệu Zr(O)N phủ trên xốp hoặc màng polymer, phục vụ cho các ứng dụng làm mát, lọc nước hoặc thu năng lượng mặt trời tại các vùng có địa hình bờ biển. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: nhóm nghiên cứu ứng dụng năng lượng tái tạo.

4. Nghiên cứu tính bền vững và kinh tế: Đánh giá vòng đời vật liệu, chi phí sản xuất và khả năng tái chế vật liệu Zr(O)N để đảm bảo tính khả thi trong sản xuất công nghiệp và ứng dụng thực tế. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: phòng nghiên cứu phát triển bền vững và kinh tế vật liệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu vật lý chất rắn và vật liệu nano: Luận văn cung cấp dữ liệu chi tiết về tổng hợp, cấu trúc và tính chất quang học của vật liệu Zr(O)N, hỗ trợ phát triển các nghiên cứu chuyên sâu về vật liệu nitride và oxynitride.

2. Chuyên gia công nghệ năng lượng tái tạo: Thông tin về hiệu ứng plasmonic và ứng dụng hóa hơi nước giúp thiết kế các hệ thống thu nhiệt mặt trời hiệu quả, đặc biệt phù hợp với điều kiện khí hậu và tài nguyên địa phương.

3. Kỹ sư vật liệu và công nghiệp chế tạo: Các phương pháp tổng hợp và xử lý vật liệu nano Zr(O)N có thể áp dụng trong sản xuất lớp phủ chịu nhiệt, chống ăn mòn và các thiết bị điện tử, mở rộng ứng dụng công nghiệp.

4. Nhà quản lý và hoạch định chính sách phát triển công nghệ: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và kỹ thuật để phát triển các dự án khai thác khoáng sản titan-zircon và ứng dụng vật liệu mới trong công nghiệp năng lượng sạch, góp phần nâng cao giá trị kinh tế vùng miền.

Câu hỏi thường gặp

1. Vật liệu Zr(O)N có ưu điểm gì so với các vật liệu plasmonic truyền thống?
   Zr(O)N có điểm nóng chảy cao (~2952°C), độ cứng lớn (22,7 GPa), khả năng chống ăn mòn tốt và hiệu ứng plasmonic trong vùng ánh sáng nhìn thấy và hồng ngoại gần, giúp tăng hiệu suất hấp thụ ánh sáng và sinh nhiệt, phù hợp với môi trường khắc nghiệt hơn so với vàng hay titan nitride.

2. Phương pháp tổng hợp Zr(O)N trong nghiên cứu là gì?
   Phương pháp nitrat hóa trực tiếp ZrO2 trong môi trường khí NH3 sử dụng lò ống (Tube Furnace) với nhiệt độ nung từ 1050°C đến 1150°C, kiểm soát dòng khí và thời gian phản ứng để tạo ra vật liệu nano Zr(O)N có kích thước hạt từ 137 nm đến 239 nm.

3. Hiệu ứng plasmonic của Zr(O)N ảnh hưởng thế nào đến ứng dụng hóa hơi nước?
   Hiệu ứng plasmonic giúp các hạt nano Zr(O)N hấp thụ ánh sáng mặt trời hiệu quả và chuyển đổi thành nhiệt, làm tăng nhiệt độ bề mặt và thúc đẩy quá trình hóa hơi nước nhanh hơn, cải thiện hiệu suất thu nhiệt mặt trời.

4. Kích thước hạt nano ảnh hưởng ra sao đến tính chất vật liệu?
   Kích thước hạt nano ảnh hưởng đến phổ hấp thụ và hiệu ứng plasmonic; hạt nhỏ hơn thường có diện tích bề mặt lớn hơn, tăng khả năng hấp thụ ánh sáng và sinh nhiệt, tuy nhiên kích thước quá nhỏ có thể gây kết tụ và giảm ổn định vật liệu.

5. Luận văn có đề xuất ứng dụng thực tiễn nào cho vật liệu Zr(O)N?
   Luận văn đề xuất sử dụng vật liệu Zr(O)N phủ trên màng polymer hoặc xốp cắm hoa để tăng hiệu quả hóa hơi nước, ứng dụng trong các thiết bị thu nhiệt mặt trời, làm mát và lọc nước, đặc biệt phù hợp với điều kiện khí hậu và tài nguyên khoáng sản tại miền Trung Việt Nam.

Kết luận

• Đã tổng hợp thành công vật liệu zirconium oxynitride (Zr(O)N) từ zirconium oxide (ZrO2) nung trong môi trường NH3 ở nhiệt độ 1050°C và 1150°C, với sự hình thành pha ZrN lập phương tâm mặt và pha ZrOxNy.

• Kích thước hạt nano tăng từ 137 nm đến 239 nm theo nhiệt độ nung, đồng thời màu sắc và phổ hấp thụ UV-Vis thay đổi phù hợp với sự chuyển pha và hiệu ứng plasmonic.

• Vật liệu Zr(O)N và ZrN thương mại phủ trên màng polymer và xốp cắm hoa làm tăng hiệu suất hóa hơi nước, nhờ hiệu ứng plasmonic sinh nhiệt, mở ra ứng dụng trong thu nhiệt mặt trời và công nghệ năng lượng tái tạo.

• Phương pháp nghiên cứu kết hợp tổng hợp, phân tích cấu trúc và khảo sát ứng dụng thực nghiệm tạo nền tảng vững chắc cho phát triển vật liệu plasmonic mới.

• Đề xuất tiếp tục tối ưu quy trình tổng hợp, phát triển vật liệu composite và mở rộng ứng dụng trong các hệ thống thu nhiệt mặt trời quy mô thực tế.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu, kỹ sư và nhà quản lý trong lĩnh vực vật liệu nano và năng lượng tái tạo, góp phần thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và ứng dụng bền vững tại Việt Nam.