Nghiên Cứu Tình Trạng Nhiễm HBV và Đáp Ứng Miễn Dịch Sau Tiêm Vắc Xin Viêm Gan B Ở Trẻ Sinh Ra Từ Mẹ Nhiễm HBV

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. Tình hình nhiễm HBV

1.2. Tình hình nhiễm HBV trên thế giới và Việt Nam

1.3. Nhiễm HBV ở phụ nữ mang thai

1.4. Vi rút viêm gan B

1.5. Chu kỳ sao chép của HBV

1.6. Các dấu ấn huyết thanh của nhiễm HBV

1.7. Lây truyền HBV ở người trưởng thành

1.8. Lây truyền HBV từ mẹ sang con

1.9. Các đặc điểm lâm sàng và diễn tiến tự nhiên của nhiễm HBV

1.10. Diễn tiến tự nhiên của nhiễm HBV

1.11. Các biến chứng của nhiễm HBV

1.12. Chẩn đoán và điều trị viêm gan mạn

1.13. Các biện pháp phòng ngừa HBV

1.14. Hạn chế bệnh không được hiệu quả

1.15. Vai trò của các biện pháp dự phòng lây truyền HBV từ mẹ sang con

1.16. Những thách thức trong việc sử dụng vắc xin giai đoạn sơ sinh

1.17. Tình hình miễn dịch

1.18. Đáp ứng miễn dịch đối với vắc xin viêm gan B ở trẻ sơ sinh

1.19. Đáp ứng miễn dịch đối với vắc xin viêm gan B ở trẻ nhũ nhi

1.20. Đáp ứng miễn dịch ở trẻ sinh non

1.21. Đáp ứng miễn dịch ở trẻ có bệnh đặc biệt

1.22. Hướng dẫn phòng ngừa lây truyền HBV từ mẹ sang con

1.22.1. Hướng dẫn của WHO

1.22.2. Hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam

2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Thiết kế nghiên cứu

2.2. Đối tượng nghiên cứu

2.3. Dân số mục tiêu

2.4. Dân số nghiên cứu

2.5. Tiêu chuẩn lựa chọn

2.6. Thời gian và địa điểm triển khai

2.7. Địa điểm triển khai

2.8. Cỡ mẫu mô tả

2.9. Cỡ mẫu so sánh

2.10. Xác định các biến số

2.11. Phương pháp thu thập số liệu và công cụ đo lường

2.11.1. Phương pháp thu thập số liệu

2.11.2. Công cụ đo lường

2.12. Quy trình nghiên cứu

2.13. Tư vấn và hướng dẫn ký phiếu đồng thuận tham gia nghiên cứu

2.14. Sàng lọc, thu tuyển đối tượng nghiên cứu

2.15. Phương pháp phân tích dữ liệu. Nhập số liệu và xử lý số liệu

2.16. Các sai lệch tiềm ẩn và phương pháp hạn chế sai lệch

2.17. Phân tích dữ liệu. Đạo đức trong nghiên cứu

3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Đặc điểm của dân số tham gia nghiên cứu

3.2. Đặc điểm của thai phụ tham gia nghiên cứu

3.3. Các đặc điểm của nhóm thai phụ tham gia nghiên cứu

3.4. Đặc điểm của bà mẹ có con tái khám

3.5. Đặc điểm của trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HBV

3.6. Tình trạng lây nhiễm HBV của trẻ

3.7. Tỷ lệ trẻ bị lây nhiễm HBV sinh ra từ mẹ nhiễm HBV

3.8. Tỷ lệ trẻ bị lây nhiễm HBV sinh ra từ mẹ nhiễm HBV có điều trị dự phòng kháng vi rút trong ba tháng cuối của thai kỳ

3.9. Tỷ lệ trẻ nhiễm HBV sinh ra từ mẹ nhiễm HBV không điều trị dự phòng kháng vi rút trong ba tháng cuối của thai kỳ

3.10. Tỷ lệ trẻ nhiễm HBV sinh ra từ mẹ nhiễm HBV không cần điều trị kháng vi rút trong ba tháng cuối của thai kỳ

3.11. Đáp ứng miễn dịch một năm sau các liều tiêm cơ bản vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV

3.11.1. Đáp ứng miễn dịch một năm sau các liều tiêm cơ bản vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV có điều trị dự phòng với kháng vi rút trong thai kỳ

3.11.2. Đáp ứng miễn dịch một năm sau các liều tiêm cơ bản vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV không điều trị dự phòng với kháng vi rút trong thai kỳ

3.11.3. Đáp ứng miễn dịch một năm sau các liều tiêm cơ bản vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV không cần điều trị dự phòng với thuốc kháng vi rút trong thai kỳ

3.11.4. Đáp ứng miễn dịch một năm sau các liều tiêm cơ bản vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh non sinh ra từ mẹ nhiễm HBV

3.12. Phân tích đơn biến các yếu tố của mẹ ảnh hưởng đến lây truyền HBV từ mẹ sang con

3.13. Phân tích đa biến một số yếu tố của mẹ ảnh hưởng đến lây truyền HBV từ mẹ sang con

3.14. Độ nhạy và độ đặc hiệu của HBsAg và qHBsAg so với mức HBV DNA

3.15. Các yếu tố liên quan đến mức HBV DNA của thai phụ

3.16. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan đến mức HBV DNA

3.17. Đồ nghiên cứu chung

3.18. Đồ thu tuyển đối tượng nghiên cứu

4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

4.1. Kết luận

4.2. Kiến nghị

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Nhiễm HBV ở Trẻ Sơ Sinh từ Mẹ

Nghiên cứu về tình trạng nhiễm HBV và đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin viêm gan B ở trẻ sơ sinh từ mẹ nhiễm HBV là vô cùng quan trọng. Viêm gan B là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu, và lây truyền từ mẹ sang con là một trong những con đường lây nhiễm chính. Việc hiểu rõ tình trạng nhiễm HBV ở trẻ và khả năng đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin giúp chúng ta có những biện pháp can thiệp hiệu quả hơn để ngăn ngừa nhiễm HBV mạn tính ở trẻ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2019 trên thế giới có khoảng 296 triệu người nhiễm HBV mạn tính, và 70% gánh nặng bệnh tật do viêm gan vi rút trên toàn cầu do 28 quốc gia, trong đó có Việt Nam, gánh chịu [36]. Việt Nam ước tính có khoảng 7.8 triệu người nhiễm HBV. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá hiệu quả của các biện pháp hiện tại và tìm ra những yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ lây nhiễm, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Vắc Xin Viêm Gan B Cho Trẻ

Tiêm vắc xin viêm gan B sớm cho trẻ sơ sinh là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa lây nhiễm HBV. Mũi tiêm trong 24 giờ đầu sau sinh kết hợp với tiêm đủ 3 liều sau đó có khả năng phòng ngừa 85%-90% các trường hợp lây truyền HBV từ mẹ sang con. Tại Việt Nam, vắc xin đã được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng, thể hiện nỗ lực quốc gia trong kiểm soát bệnh. Tuy nhiên, việc đạt được tỷ lệ bao phủ cao và đảm bảo hiệu quả bảo vệ lâu dài vẫn là những thách thức cần giải quyết.

1.2. Thách Thức Trong Ngăn Ngừa Lây Truyền HBV Dọc

Mặc dù có vắc xin, một tỷ lệ trẻ vẫn bị lây nhiễm HBV từ mẹ, đặc biệt khi mẹ có tải lượng virus cao. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả của các phác đồ tiêm hiện tại và vai trò của các biện pháp bổ sung. Các nghiên cứu về việc sử dụng tenofovir disoproxil fumarate (TDF) trong thai kỳ để giảm tải lượng virus ở mẹ đã cho thấy nhiều kết quả khác nhau, đòi hỏi cần có thêm nghiên cứu để đánh giá chính xác hiệu quả của biện pháp này.

II. Vấn Đề Cấp Bách Tỷ Lệ Nhiễm HBV Từ Mẹ Sang Con

Một trong những vấn đề quan trọng nhất cần giải quyết là xác định tỷ lệ lây nhiễm HBV từ mẹ sang con trong bối cảnh hiện tại, khi các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc xin và sử dụng thuốc kháng virus đã được triển khai. Nghiên cứu này tập trung vào việc so sánh tỷ lệ lây nhiễm ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV có điều trị và không điều trị dự phòng bằng tenofovir (TDF). Việc so sánh trực tiếp giúp đánh giá hiệu quả thực tế của TDF trong việc giảm nguy cơ lây truyền HBV dọc và từ đó điều chỉnh phác đồ điều trị cho phù hợp. Nhiều nghiên cứu cho thấy, m c dù được tiêm v c xin và kháng th kháng HBV (HBIG) nhưng có một tỷ lệ trẻ vẫn bị lây truy n HBV từ mẹ do nồng độ vi rút của mẹ cao[89], [117].

2.1. Ảnh Hưởng Của Tải Lượng Virus Mẹ Đến Nguy Cơ Nhiễm

Tải lượng virus HBV ở mẹ là một yếu tố quan trọng quyết định nguy cơ lây nhiễm cho con. Mẹ có tải lượng virus cao thường có nguy cơ lây nhiễm cao hơn. Nghiên cứu này sẽ đánh giá mối liên hệ giữa tải lượng virus của mẹ và tỷ lệ lây nhiễm ở trẻ, từ đó xác định ngưỡng tải lượng virus cần can thiệp bằng thuốc kháng virus.

2.2. So Sánh Hiệu Quả Của Phác Đồ Điều Trị Khác Nhau

Nghiên cứu này so sánh hai nhóm trẻ: một nhóm sinh ra từ mẹ có điều trị dự phòng bằng TDF và một nhóm sinh ra từ mẹ không điều trị. Từ đó, đánh giá hiệu quả của TDF trong việc giảm nguy cơ lây nhiễm HBV. Kết quả so sánh sẽ cung cấp bằng chứng khoa học để đưa ra các khuyến nghị về việc sử dụng TDF cho phụ nữ mang thai nhiễm HBV.

III. Phương Pháp Đánh Giá Đáp Ứng Miễn Dịch Sau Tiêm Chủng

Đánh giá đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin viêm gan B ở trẻ là một phần không thể thiếu của nghiên cứu này. Mục tiêu là xác định tỷ lệ trẻ có đủ kháng thể bảo vệ sau khi hoàn thành phác đồ tiêm chủng cơ bản. Việc đánh giá đáp ứng miễn dịch được thực hiện thông qua xét nghiệm kháng thể HBsAg (Anti-HBs) để đo nồng độ kháng thể trong máu. Kết quả cho phép đánh giá hiệu quả bảo vệ của vắc xin và xác định những trẻ có thể cần tiêm nhắc lại. Luận án: “Tình trạng nhiễm HBV và đáp ứng miễn dịch một năm sau tiêm vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV mạn có và không điều trị dự phòng tenofovir trong thai kỳ” nghiên cứu tình tr ng lây nhiễm HBV từ mẹ sang con ở hai nhóm mẹ có tải có tải lượng vi rút cao có và không điều trị TDF và đáp ứng kháng th sau khi đ áp dụng các biện pháp dự phòng theo khuyến cáo quốc gia.

3.1. Đo Lường Nồng Độ Anti HBs Để Đánh Giá Bảo Vệ

Nồng độ Anti-HBs được sử dụng làm chỉ số chính để đánh giá khả năng bảo vệ của vắc xin. Nồng độ Anti-HBs ≥ 10 mIU/mL thường được coi là đủ để bảo vệ chống lại nhiễm HBV. Nghiên cứu này sẽ xác định tỷ lệ trẻ đạt được nồng độ Anti-HBs bảo vệ sau tiêm chủng và so sánh giữa các nhóm khác nhau.

3.2. Ảnh Hưởng Của Các Yếu Tố Đến Đáp Ứng Vắc Xin

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch sau tiêm vắc xin, bao gồm tuổi thai khi sinh, tình trạng sức khỏe của trẻ, và các yếu tố di truyền. Nghiên cứu này sẽ xem xét ảnh hưởng của các yếu tố này đến đáp ứng vắc xin và xác định những nhóm trẻ có nguy cơ đáp ứng kém.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu và Ý Nghĩa

Kết quả nghiên cứu về tình trạng nhiễm HBV và đáp ứng miễn dịch ở trẻ sơ sinh từ mẹ nhiễm HBV có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện các biện pháp phòng ngừa và điều trị. Các phát hiện này có thể được sử dụng để điều chỉnh các phác đồ tiêm vắc xin, xác định nhóm phụ nữ mang thai cần điều trị dự phòng bằng thuốc kháng virus, và đưa ra các khuyến nghị về theo dõi và quản lý trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV. Dù vậy, Việt Nam chưa có nghiên cứu so sánh nào v tỷ lệ lây truy n HBV từ mẹ sang con ở hai nhóm bà mẹ có tải lượng vi rút cao có đi u trị và không đi u trị TDF. Các nghiên cứu trước đây chỉ là nghiên cứu c t ngang cho biết tỷ lệ lây truy n HBV như nghiên cứu của Nguyễn Thị Thùy Linh[7] và Lê ình Vĩnh Phúc[3], nghiên cứu của so sánh hiệu quả ngăn vi rút của lamivudine và tenofovir của Lê Thị Vân Anh[1].

4.1. Đề Xuất Phác Đồ Tiêm Vắc Xin Tối Ưu Hóa

Dựa trên kết quả đánh giá đáp ứng miễn dịch, nghiên cứu có thể đề xuất các phác đồ tiêm vắc xin tối ưu hóa cho trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV. Điều này có thể bao gồm việc điều chỉnh thời gian tiêm, liều lượng vắc xin, hoặc sử dụng các loại vắc xin khác nhau.

4.2. Xác Định Đối Tượng Ưu Tiên Điều Trị TDF

Nghiên cứu có thể giúp xác định những phụ nữ mang thai nhiễm HBV có nguy cơ lây nhiễm cao cho con và cần được ưu tiên điều trị dự phòng bằng TDF. Điều này có thể dựa trên tải lượng virus, tình trạng HBeAg, hoặc các yếu tố khác.

V. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về HBV

Nghiên cứu về tình trạng nhiễm HBV và đáp ứng miễn dịch ở trẻ sơ sinh từ mẹ nhiễm HBV là một lĩnh vực đang phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc tìm ra các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn, đặc biệt đối với những trẻ có đáp ứng kém với vắc xin hoặc có nguy cơ lây nhiễm cao. Nghiên cứu t i bệnh viện bệnh Nhiệt ới của tác già Lê Thanh Phuông [4]so sánh tỷ lệ lây truy n HBV từ mẹ sang con giữa nhóm mẹ có tải lượng vi rút cao có đi u trị TDF và nhóm mẹ có tải lượng vi rút thấp không đi u trị TDF. Luận án: “Tình trạng nhiễm HBV và đáp ứng miễn dịch một năm sau tiêm vắc xin viêm gan B ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV mạn có và không điều trị dự phòng tenofovir trong thai kỳ” nghiên cứu tình tr ng lây nhiễm HBV từ mẹ sang con ở hai nhóm mẹ có tải có tải lượng vi rút cao có và không điều trị TDF và đáp ứng kháng th sau khi đ áp dụng các biện pháp dự phòng theo khuyến cáo quốc gia.

5.1. Nghiên Cứu Về Vắc Xin Thế Hệ Mới và Miễn Dịch

Nghiên cứu về các loại vắc xin viêm gan B thế hệ mới và các phương pháp tăng cường đáp ứng miễn dịch là rất quan trọng. Các vắc xin này có thể có hiệu quả cao hơn và tạo ra miễn dịch lâu dài hơn so với các loại vắc xin hiện tại.

5.2. Theo Dõi Dài Hạn Nhiễm HBV Mạn Tính ở Trẻ

Việc theo dõi dài hạn những trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HBV là cần thiết để phát hiện sớm và điều trị nhiễm HBV mạn tính. Nghiên cứu cần tập trung vào việc phát triển các phương pháp theo dõi hiệu quả và can thiệp sớm để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan và ung thư gan.