Tổng quan nghiên cứu
Trong hơn một thế kỷ qua, bê tông cốt thép (BTCT) đã trở thành vật liệu chủ đạo trong xây dựng dân dụng và công nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều công trình BTCT hiện nay đang trong tình trạng suy thoái nghiêm trọng do tác động của môi trường khắc nghiệt, thời gian khai thác lâu dài và các yếu tố như chiến tranh. Theo ước tính, các kết cấu cũ không còn đáp ứng được yêu cầu tải trọng ngày càng tăng, đòi hỏi phải có các giải pháp sửa chữa và gia cường hiệu quả. Mục tiêu chính của nghiên cứu là đề xuất và đánh giá các giải pháp tăng cường kết cấu sàn BTCT bằng bê tông cốt lưới dệt (Textile Reinforced Concrete – TRC) nhằm nâng cao khả năng chịu lực và độ bền của sàn trong xây dựng dân dụng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các kết cấu sàn BTCT làm việc một phương và hai phương, dạng bản kê 4 cạnh hoặc 2 cạnh, liên kết khớp với kết cấu đỡ phía dưới như tường hoặc dầm. Nghiên cứu được thực hiện trong bối cảnh Việt Nam từ năm 2018, với ý nghĩa quan trọng trong việc ứng dụng vật liệu mới TRC để khắc phục các hạn chế của các phương pháp truyền thống, đồng thời nâng cao hiệu quả sửa chữa, gia cường công trình. Các chỉ số hiệu quả như khả năng chịu lực tăng tới 200-300% và độ cứng cải thiện rõ rệt được xem là thước đo thành công của giải pháp này.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về vật liệu composite và kết cấu BTCT, trong đó trọng tâm là:
- Lý thuyết vật liệu bê tông cốt lưới dệt (TRC): TRC là vật liệu tổng hợp gồm bê tông hạt mịn và lưới sợi dệt (carbon hoặc thủy tinh) có cường độ cao, trọng lượng nhẹ và khả năng chống ăn mòn tốt. Lưới sợi dệt được phủ lớp polymer nano nhằm tăng cường độ bám dính với bê tông hạt mịn.
- Mô hình ứng xử dính bám giữa TRC và bê tông thường: Ứng xử này quyết định khả năng truyền lực và độ bền của lớp gia cường, được nghiên cứu qua thí nghiệm kéo trượt và mô phỏng số.
- Mô hình tính toán lý thuyết và mô phỏng số: Sử dụng phần mềm Response 2000 và phương pháp phần tử hữu hạn để mô phỏng ứng xử chịu uốn của sàn BTCT được gia cường bằng TRC, xác định mô men uốn, độ võng và phân bố ứng suất trong kết cấu.
- Khái niệm về sàn làm việc một phương và hai phương: Phân loại sàn dựa trên cách truyền tải trọng và liên kết với kết cấu đỡ, ảnh hưởng đến thiết kế và giải pháp gia cường.
Các khái niệm chính bao gồm: cường độ chịu kéo của sợi, mô đun đàn hồi của vật liệu, ứng suất dính bám, dạng phá hoại kết cấu, và các thông số kỹ thuật của bê tông hạt mịn.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý thuyết và thực nghiệm:
- Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các thí nghiệm kéo trượt, uốn bốn điểm trên mẫu sàn BTCT gia cường TRC, dữ liệu mô phỏng số và tài liệu chuyên ngành.
- Cỡ mẫu: Thí nghiệm trên các mẫu sàn BTCT kích thước từ 1,6 m đến 1,8 m, với các lớp TRC từ 1 đến 4 lớp, bao gồm cả mẫu đối chứng và mẫu đã bị nứt trước khi gia cường.
- Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu đại diện cho các dạng sàn làm việc một phương và hai phương, với các cấu trúc lưới sợi khác nhau để đánh giá ảnh hưởng đến khả năng chịu lực.
- Phương pháp phân tích: Kết hợp mô hình tính toán lý thuyết xác định sức kháng uốn, mô phỏng phần tử hữu hạn để phân tích ứng suất và biến dạng, so sánh kết quả thí nghiệm với mô phỏng để kiểm chứng độ chính xác.
- Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, bao gồm giai đoạn tổng quan, thiết kế thí nghiệm, thi công mẫu, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.
Phương pháp thi công TRC được mô tả chi tiết gồm xử lý bề mặt bê tông nền, thi công lớp bê tông hạt mịn bằng phương pháp trát hoặc phun, đặt lưới sợi dệt và hoàn thiện lớp gia cường.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Khả năng chịu lực tăng đáng kể: Thí nghiệm uốn bốn điểm cho thấy sàn BTCT được gia cường bằng TRC có khả năng chịu tải tăng từ 207 kN (1 lớp lưới sợi carbon) lên đến 302 kN (3 lớp lưới sợi carbon sau khi sửa chữa nứt), tương đương tăng từ 117% đến 217% so với sàn đối chứng (95 kN).
- Độ cứng trước khi nứt tăng 42%: Sàn gia cường 1 lớp TRC có độ cứng trước khi xuất hiện vết nứt tăng 42% so với sàn không gia cường, giúp cải thiện khả năng sử dụng và độ bền của kết cấu.
- Ảnh hưởng cấu trúc lưới sợi: Sàn gia cường toàn bộ bề mặt phía dưới bằng lưới sợi có khả năng chịu lực cao hơn đáng kể so với sàn gia cường theo cấu trúc trực giao một nửa diện tích, cho thấy cấu trúc lưới sợi đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả gia cường.
- Dạng phá hoại đa dạng: Các dạng phá hoại phổ biến gồm phá hoại do uốn sau khi cốt thép chảy, tuột hoặc đứt lưới sợi, bong tách lớp TRC khỏi bê tông nền. Đặc biệt, sàn gia cường bằng 2 lớp lưới sợi carbon có dạng phá hoại giòn do tuột sợi, làm giảm tải trọng chịu đựng đột ngột xuống khoảng 100 kN.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân khả năng chịu lực và độ cứng tăng là do sự bổ sung lưới sợi dệt có cường độ kéo cao và mô đun đàn hồi lớn, giúp tăng chiều cao có hiệu của mặt cắt chịu lực kéo. So với các nghiên cứu trước đây về dầm BTCT gia cường TRC, kết quả sàn BTCT cũng cho thấy hiệu quả tương tự, khẳng định tính ứng dụng rộng rãi của TRC trong gia cường kết cấu chịu uốn. Việc gia cường toàn bộ bề mặt sàn giúp phân bố ứng suất đều hơn, giảm tập trung ứng suất và hạn chế vết nứt lớn, từ đó nâng cao độ bền và độ dẻo của kết cấu. Các dạng phá hoại do tuột sợi hoặc bong tách lớp TRC phản ánh tầm quan trọng của việc xử lý bề mặt bê tông nền và đảm bảo độ bám dính tốt giữa các lớp vật liệu. Kết quả mô phỏng số bằng phần mềm Response 2000 tương đồng với kết quả thí nghiệm, cho phép sử dụng mô hình này để dự báo ứng xử kết cấu trong các điều kiện tải trọng khác nhau. Biểu đồ quan hệ tải trọng – độ võng và phân bố ứng suất trong bê tông, cốt thép và lưới sợi dệt minh họa rõ ràng sự cải thiện về khả năng chịu lực và độ cứng của sàn sau gia cường.
Đề xuất và khuyến nghị
- Áp dụng gia cường toàn diện bề mặt sàn BTCT làm việc hai phương bằng TRC: Để tối ưu khả năng chịu lực, nên sử dụng lớp TRC phủ toàn bộ mặt dưới sàn, với tỷ lệ hàm lượng lưới sợi phù hợp theo từng phương chịu lực, ưu tiên sử dụng lưới sợi carbon có cường độ cao. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng, chủ thể: các nhà thầu xây dựng và đơn vị tư vấn thiết kế.
- Chuẩn bị bề mặt bê tông nền kỹ lưỡng: Thực hiện xử lý bề mặt bằng phun cát, mài nhám và làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ để đảm bảo độ bám dính giữa TRC và bê tông nền, giảm nguy cơ bong tách lớp gia cường. Thời gian: 1-2 tuần trước thi công, chủ thể: đội thi công sửa chữa.
- Sử dụng phương pháp thi công trát hoặc phun bê tông hạt mịn phù hợp: Lựa chọn phương pháp thi công dựa trên diện tích và điều kiện thi công thực tế, đảm bảo lớp bê tông mịn được trải đều, lưới sợi dệt được chìm đều trong lớp bê tông để phát huy tối đa hiệu quả gia cường. Thời gian: tùy diện tích, chủ thể: nhà thầu thi công.
- Kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ kết cấu gia cường: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng, bong tách hoặc nứt mới, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời nhằm duy trì hiệu quả gia cường lâu dài. Thời gian: hàng năm, chủ thể: chủ đầu tư và đơn vị quản lý công trình.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Kỹ sư thiết kế kết cấu xây dựng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp kỹ thuật mới về gia cường sàn BTCT bằng TRC, giúp thiết kế các công trình dân dụng có tuổi thọ cao hơn và khả năng chịu lực tốt hơn.
- Nhà thầu thi công sửa chữa, gia cường công trình: Luận văn trình bày chi tiết quy trình thi công, xử lý bề mặt và lựa chọn vật liệu TRC, hỗ trợ thi công hiệu quả, giảm thiểu rủi ro trong quá trình gia cường.
- Chuyên gia nghiên cứu vật liệu xây dựng: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và mô hình phân tích về đặc tính cơ học của TRC, ứng xử dính bám và hiệu quả gia cường, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về vật liệu composite trong xây dựng.
- Chủ đầu tư và quản lý công trình: Hiểu rõ về các giải pháp gia cường hiện đại, đánh giá được lợi ích kinh tế và kỹ thuật khi áp dụng TRC trong sửa chữa, nâng cấp công trình, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.
Câu hỏi thường gặp
Bê tông cốt lưới dệt (TRC) là gì và có ưu điểm gì so với vật liệu truyền thống?
TRC là vật liệu composite gồm bê tông hạt mịn và lưới sợi dệt (carbon hoặc thủy tinh) có cường độ cao, trọng lượng nhẹ và khả năng chống ăn mòn tốt. Ưu điểm nổi bật là khả năng chịu lực cao, chống thấm, chịu nhiệt và bức xạ tốt, phù hợp với môi trường khắc nghiệt.Phương pháp thi công gia cường sàn BTCT bằng TRC như thế nào?
Phương pháp thi công gồm xử lý bề mặt bê tông nền bằng phun cát hoặc mài nhám, sau đó trát hoặc phun lớp bê tông hạt mịn, đặt lưới sợi dệt chìm trong lớp bê tông và hoàn thiện lớp phủ. Quy trình này đảm bảo độ bám dính và hiệu quả gia cường.Khả năng chịu lực của sàn BTCT được gia cường bằng TRC tăng bao nhiêu phần trăm?
Theo thí nghiệm, khả năng chịu lực có thể tăng từ 117% đến hơn 200% so với sàn không gia cường, tùy thuộc vào số lớp lưới sợi và cấu trúc gia cường.Những dạng phá hoại thường gặp khi sử dụng TRC để gia cường sàn BTCT?
Các dạng phá hoại phổ biến gồm phá hoại do uốn sau khi cốt thép chảy, tuột hoặc đứt lưới sợi, bong tách lớp TRC khỏi bê tông nền. Việc xử lý bề mặt và thi công đúng kỹ thuật giúp giảm thiểu các dạng phá hoại này.TRC có thể thay thế hoàn toàn các phương pháp gia cường truyền thống không?
TRC là giải pháp mới với nhiều ưu điểm, đặc biệt phù hợp với các công trình yêu cầu chống ăn mòn và chịu nhiệt cao. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp gia cường còn phụ thuộc vào điều kiện cụ thể của công trình, chi phí và yêu cầu kỹ thuật.
Kết luận
- Bê tông cốt lưới dệt (TRC) là vật liệu mới có tiềm năng lớn trong gia cường kết cấu sàn BTCT, đặc biệt trong xây dựng dân dụng tại Việt Nam.
- Gia cường sàn BTCT bằng TRC giúp tăng khả năng chịu lực lên đến hơn 200% và cải thiện độ cứng trước khi nứt lên 42%.
- Cấu trúc và diện tích lưới sợi dệt đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả gia cường, với gia cường toàn diện bề mặt sàn cho kết quả tốt nhất.
- Phương pháp thi công trát hoặc phun bê tông hạt mịn kết hợp xử lý bề mặt kỹ lưỡng là yếu tố then chốt đảm bảo độ bám dính và hiệu quả gia cường.
- Nghiên cứu mở ra hướng phát triển ứng dụng TRC trong sửa chữa, nâng cấp công trình dân dụng, đề xuất các bước tiếp theo gồm thử nghiệm thực tế quy mô lớn và phát triển tiêu chuẩn thiết kế phù hợp.
Để tiếp tục phát triển ứng dụng TRC, các nhà nghiên cứu và thực tiễn xây dựng nên phối hợp triển khai các dự án thí điểm, đồng thời đào tạo kỹ thuật thi công và kiểm soát chất lượng vật liệu. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần nâng cao độ bền và an toàn cho các công trình xây dựng trong tương lai.