Luận văn thạc sĩ: Mối quan hệ giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam

• Tác giả: Từ Thị Định
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Liên Hoa
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Mối Quan Hệ Giữa Giá Chứng Khoán Và Tỷ Giá Hối Đoái Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ kinh tế
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. TÓM TẮT
• 2. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
• 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 6. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI
• 7. CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM LIÊN QUAN
• 7.1. Mối quan hệ giữa chỉ số giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái
• 7.1.1. Nghiên cứu của Abdalla, I. (1997) – Exchange Rate and Stock Price Interactions in emerging Financial Markets: Evidence of India, Korea, Pakistan and Philippines
• 7.1.2. Nghiên cứu của Nath and Samanta (2003) - Relationship Between Exchange Rate and Stock Prices in India – An Empirical Analysis
• 7.1.3. Nghiên cứu của Morales (2007) – Dynamic Relationship Between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence from Four Transition Economies
• 7.1.4. Nghiên cứu của Rahman (2009) - Dynamic Relationship between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence from Three South Asian Countries
• Phụ lục

I. Giới thiệu

Nghiên cứu này tập trung vào mối quan hệ giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam, một chủ đề quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế đang phát triển. Thị trường chứng khoán Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể từ khi thành lập vào năm 2000, và sự biến động của tỷ giá hối đoái có thể ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Nghiên cứu này nhằm làm rõ mối quan hệ giữa giá chứng khoán và các yếu tố vĩ mô như tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách trong việc đưa ra quyết định đầu tư và điều chỉnh chính sách kinh tế.

II. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam đã trải qua nhiều biến động kinh tế trong những năm qua, với tỷ giá hối đoái và giá chứng khoán là hai yếu tố quan trọng. Sự gia tăng tỷ giá hối đoái có thể dẫn đến áp lực lên giá chứng khoán, ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư và dòng vốn đầu tư nước ngoài. Nghiên cứu này sẽ làm rõ mối quan hệ giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái, từ đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức mà các yếu tố kinh tế vĩ mô tác động đến thị trường chứng khoán. Điều này không chỉ có ý nghĩa lý thuyết mà còn có giá trị thực tiễn trong việc xây dựng chính sách kinh tế vĩ mô tại Việt Nam.

III. Đối tượng và mục tiêu nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu chính của đề tài là mối quan hệ giữa giá chứng khoán (VN-Index) và tỷ giá hối đoái (USD/VND), cùng với các yếu tố vĩ mô khác như lạm phát và giá dầu. Mục tiêu nghiên cứu là xác định liệu có tồn tại mối quan hệ dài hạn giữa các biến này hay không. Nghiên cứu sẽ sử dụng dữ liệu chuỗi thời gian từ tháng 11 năm 2007 đến tháng 07 năm 2013 để phân tích mối quan hệ này. Kết quả sẽ giúp làm rõ tác động của tỷ giá hối đoái và các yếu tố khác đến giá chứng khoán, từ đó cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư và nhà hoạch định chính sách.

IV. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sẽ áp dụng các phương pháp phân tích thống kê như kiểm định ADF và kiểm định đồng liên kết ARDL để xác định mối quan hệ giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái. Dữ liệu sẽ được thu thập từ các nguồn đáng tin cậy như Sở giao dịch chứng khoán và Tổng cục thống kê. Phương pháp này cho phép xác định mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa các biến, từ đó đưa ra các kết luận chính xác về tác động của tỷ giá hối đoái đến giá chứng khoán tại Việt Nam.

V. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy có tồn tại mối quan hệ đồng tích hợp giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam. Trong dài hạn, tỷ giá hối đoái và giá dầu có tác động tích cực đến giá chứng khoán, trong khi lạm phát có tác động ngược chiều. Kết quả này cho thấy rằng các nhà đầu tư cần chú ý đến biến động của tỷ giá hối đoái khi đưa ra quyết định đầu tư. Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chính sách tỷ giá hối đoái cần được điều chỉnh để hỗ trợ sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán.

VI. Kết luận và ngụ ý chính sách

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mối quan hệ giữa giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái là rất quan trọng trong bối cảnh kinh tế Việt Nam. Các nhà hoạch định chính sách cần xem xét các yếu tố vĩ mô như tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu khi xây dựng chính sách kinh tế. Việc hiểu rõ mối quan hệ này sẽ giúp cải thiện hiệu quả của các chính sách tài chính và hỗ trợ sự phát triển của thị trường chứng khoán. Nghiên cứu này không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc định hướng chính sách kinh tế tại Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam, với chỉ số VN-Index, đã trải qua nhiều biến động đáng kể trong giai đoạn từ tháng 11 năm 2007 đến tháng 7 năm 2013. Vốn hóa thị trường tăng từ khoảng 390 triệu USD năm 2003 lên hơn 27,5 tỷ USD năm 2007, tuy nhiên sau đó có sự sụt giảm và biến động mạnh do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu và các chính sách kinh tế trong nước. Trong giai đoạn này, VN-Index đã giảm từ đỉnh 1.137,69 điểm (tháng 2/2007) xuống đáy 245,7 điểm (tháng 2/2009), sau đó phục hồi lên 413,7 điểm cuối năm 2012.

Mối quan hệ giữa giá chứng khoán và các biến kinh tế vĩ mô như tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu thô là vấn đề nghiên cứu quan trọng nhằm hiểu rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng đến thị trường tài chính Việt Nam. Tỷ giá USD/VND có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lợi ích của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đồng thời ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư nước ngoài và niềm tin của nhà đầu tư. Lạm phát tại Việt Nam trong giai đoạn này duy trì ở mức cao, với CPI năm 2008 tăng gần 20%, tạo áp lực lên chính sách tiền tệ và thị trường chứng khoán. Giá dầu thế giới cũng biến động mạnh, từ đỉnh 147,27 USD/thùng (tháng 7/2008) xuống còn khoảng 40 USD/thùng cuối năm 2008, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất và nền kinh tế Việt Nam.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định mối quan hệ dài hạn và ngắn hạn giữa chỉ số VN-Index với tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu thô trong giai đoạn từ tháng 11/2007 đến tháng 7/2013, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách kinh tế vĩ mô và phát triển thị trường chứng khoán bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế tài chính sau:

• Lý thuyết đồng liên kết (Cointegration Theory): Được sử dụng để xác định mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa các biến kinh tế vĩ mô và chỉ số giá chứng khoán. Phương pháp này cho phép phát hiện sự liên kết ổn định giữa các chuỗi dữ liệu không dừng nhưng có mối quan hệ dài hạn.

• Mô hình ARDL (Autoregressive Distributed Lag): Phù hợp với dữ liệu chuỗi thời gian có tính dừng khác nhau, giúp phân tích mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa các biến. Mô hình này cũng hỗ trợ kiểm định mối quan hệ đồng liên kết.

• Mô hình ECM (Error Correction Model): Được sử dụng để ước lượng mức độ điều chỉnh sai số trong ngắn hạn khi các biến lệch khỏi trạng thái cân bằng dài hạn.

Các khái niệm chính bao gồm: tỷ giá hối đoái danh nghĩa, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đại diện cho lạm phát, giá dầu thô thế giới, và chỉ số VN-Index đại diện cho giá chứng khoán Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu chuỗi thời gian hàng tháng từ tháng 11/2007 đến tháng 7/2013, gồm các biến: VN-Index, tỷ giá USD/VND, CPI và giá dầu thô thế giới. Dữ liệu được thu thập từ Bloomberg, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM và Tổng cục Thống kê.

Quy trình phân tích gồm:

1. Kiểm định tính dừng: Sử dụng kiểm định Augmented Dickey-Fuller (ADF) và Phillips-Perron (PP) để xác định bậc dừng của các chuỗi dữ liệu.

2. Kiểm định đồng liên kết: Áp dụng phương pháp ARDL để kiểm tra sự tồn tại mối quan hệ dài hạn giữa các biến.

3. Ước lượng mô hình ARDL và ECM: Phân tích tác động ngắn hạn và dài hạn của tỷ giá, lạm phát và giá dầu lên VN-Index.

4. Phần mềm sử dụng: Eviews 6.0 được dùng để thực hiện các kiểm định và ước lượng.

Cỡ mẫu gồm toàn bộ dữ liệu tháng trong giai đoạn nghiên cứu, phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu có sẵn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mối quan hệ đồng liên kết tồn tại giữa VN-Index và các biến kinh tế vĩ mô: Kết quả kiểm định ARDL cho thấy có mối quan hệ dài hạn giữa chỉ số giá chứng khoán với tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu thô trong giai đoạn nghiên cứu.

2. Tác động dài hạn: Tỷ giá hối đoái và giá dầu thô có ảnh hưởng tích cực đến VN-Index, trong khi lạm phát có tác động ngược chiều. Cụ thể, khi tỷ giá USD/VND tăng (đồng VND giảm giá), giá chứng khoán có xu hướng tăng do lợi ích của các doanh nghiệp xuất khẩu. Giá dầu tăng cũng kích thích giá cổ phiếu tăng do phản ánh sự phục hồi kinh tế toàn cầu. Ngược lại, lạm phát tăng làm giảm giá chứng khoán do chi phí sản xuất tăng và sức mua giảm.

3. Tác động ngắn hạn: Trong ngắn hạn, tỷ giá hối đoái không có tác động rõ ràng đến VN-Index, trong khi giá dầu vẫn duy trì tác động tích cực. Lạm phát và VN-Index có mối quan hệ nhân quả hai chiều, cho thấy sự tương tác phức tạp giữa hai biến này trong ngắn hạn.

4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả phù hợp với một số nghiên cứu tại các nền kinh tế mới nổi và phát triển, trong đó tỷ giá và giá dầu thường có tác động tích cực đến thị trường chứng khoán trong dài hạn, còn lạm phát thường có tác động tiêu cực hoặc phức tạp tùy theo bối cảnh kinh tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện có thể giải thích như sau: Tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu và nhập khẩu, từ đó tác động đến giá cổ phiếu. Ở Việt Nam, do phần lớn nguyên liệu sản xuất phải nhập khẩu, sự biến động tỷ giá có thể ảnh hưởng đa chiều đến các ngành khác nhau. Giá dầu thô là chỉ báo quan trọng phản ánh sức khỏe kinh tế toàn cầu, do đó tác động tích cực lên thị trường chứng khoán Việt Nam là hợp lý. Lạm phát cao làm giảm sức mua và tăng chi phí vốn, gây áp lực giảm giá cổ phiếu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện diễn biến VN-Index cùng với tỷ giá, CPI và giá dầu trong giai đoạn nghiên cứu, cũng như bảng tổng hợp kết quả kiểm định ARDL và ECM để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng biến.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Ổn định tỷ giá hối đoái: Ngân hàng Nhà nước cần duy trì chính sách tỷ giá thả nổi có kiểm soát nhằm giảm thiểu biến động quá mức, giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư có môi trường dự báo ổn định, từ đó tăng cường niềm tin vào thị trường chứng khoán. Thời gian thực hiện: liên tục và theo dõi định kỳ.

2. Kiểm soát lạm phát hiệu quả: Chính phủ cần phối hợp chính sách tiền tệ và tài khóa nhằm giữ lạm phát ở mức vừa phải, tránh ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chứng khoán và nền kinh tế. Mục tiêu CPI dưới 5% hàng năm. Thời gian thực hiện: trung hạn (1-3 năm).

3. Quản lý rủi ro giá dầu: Cần xây dựng các kịch bản ứng phó với biến động giá dầu thế giới, đồng thời đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng để giảm phụ thuộc vào dầu nhập khẩu. Chủ thể thực hiện: Bộ Công Thương, Bộ Tài chính. Thời gian: dài hạn.

4. Tăng cường minh bạch và thông tin thị trường: Sở Giao dịch Chứng khoán và các cơ quan quản lý cần nâng cao chất lượng thông tin, công bố dữ liệu kinh tế vĩ mô và thị trường kịp thời, chính xác để hỗ trợ nhà đầu tư ra quyết định hiệu quả. Thời gian: ngay lập tức và liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô: Giúp hiểu rõ tác động của tỷ giá, lạm phát và giá dầu đến thị trường chứng khoán, từ đó xây dựng chính sách phù hợp nhằm ổn định và phát triển kinh tế.

2. Nhà đầu tư và quản lý danh mục đầu tư: Cung cấp cơ sở phân tích các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, hỗ trợ trong việc dự báo và ra quyết định đầu tư hiệu quả.

3. Các nhà nghiên cứu kinh tế và tài chính: Là tài liệu tham khảo bổ sung cho các nghiên cứu về mối quan hệ giữa thị trường tài chính và các biến kinh tế vĩ mô tại Việt Nam và các nền kinh tế mới nổi.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Giúp nâng cao kiến thức về phương pháp nghiên cứu chuỗi thời gian, mô hình ARDL, ECM và ứng dụng thực tiễn trong phân tích thị trường chứng khoán.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tỷ giá hối đoái lại ảnh hưởng đến giá chứng khoán?
   Tỷ giá ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, từ đó tác động đến giá cổ phiếu. Ví dụ, khi đồng nội tệ giảm giá, doanh nghiệp xuất khẩu có lợi thế cạnh tranh hơn, giá cổ phiếu có thể tăng.

2. Lạm phát tác động như thế nào đến thị trường chứng khoán?
   Lạm phát cao thường làm tăng chi phí sản xuất và giảm sức mua, gây áp lực giảm giá cổ phiếu. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể phức tạp và khác nhau tùy quốc gia và thời kỳ.

3. Tại sao giá dầu thô lại quan trọng đối với thị trường chứng khoán Việt Nam?
   Giá dầu ảnh hưởng đến chi phí sản xuất và vận tải, đồng thời phản ánh sức khỏe kinh tế toàn cầu. Việt Nam phụ thuộc lớn vào nhập khẩu dầu, nên biến động giá dầu tác động trực tiếp đến nền kinh tế và thị trường chứng khoán.

4. Phương pháp ARDL có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   ARDL cho phép phân tích mối quan hệ giữa các biến có tính dừng khác nhau, đồng thời ước lượng tác động ngắn hạn và dài hạn trong cùng một mô hình, phù hợp với dữ liệu chuỗi thời gian thực tế.

5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các thị trường khác không?
   Mặc dù có những điểm tương đồng, nhưng đặc thù kinh tế và cấu trúc thị trường của mỗi quốc gia khác nhau. Do đó, kết quả nghiên cứu chủ yếu áp dụng cho Việt Nam, tuy nhiên có thể tham khảo cho các nền kinh tế mới nổi tương tự.

Kết luận

• Nghiên cứu xác nhận tồn tại mối quan hệ đồng liên kết dài hạn giữa chỉ số VN-Index với tỷ giá hối đoái, lạm phát và giá dầu thô tại Việt Nam trong giai đoạn 2007-2013.
• Tỷ giá hối đoái và giá dầu có tác động tích cực lên giá chứng khoán trong dài hạn, trong khi lạm phát có tác động ngược chiều.
• Trong ngắn hạn, tác động của tỷ giá không rõ ràng, giá dầu duy trì ảnh hưởng tích cực, còn lạm phát và giá chứng khoán có mối quan hệ nhân quả hai chiều.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách kinh tế vĩ mô nhằm ổn định và phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với dữ liệu cập nhật hơn và phân tích thêm các biến kinh tế vĩ mô khác để hoàn thiện mô hình dự báo.

Hành động đề xuất: Các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư nên cân nhắc các yếu tố vĩ mô này trong quá trình ra quyết định nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.