Tổng quan nghiên cứu

Thị trường viễn thông di động toàn cầu đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của mô hình Nhà khai thác mạng di động ảo (MVNO). Đến cuối năm 2018, có khoảng 1.300 MVNO hoạt động tại 79 quốc gia, chiếm khoảng 2.46% tổng số kết nối di động toàn cầu với 220 triệu kết nối trên tổng số 8.9 tỷ kết nối. Doanh thu dự kiến của MVNO sẽ đạt 84 tỷ đô la vào năm 2022 và tăng lên 120 tỷ đô la vào năm 2024, chủ yếu nhờ sự phát triển của các dịch vụ IoT/M2M. Tăng trưởng MVNO mạnh nhất tập trung ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương với tỷ lệ tăng từ 30-46% trong giai đoạn 2010-2018.

Tại Việt Nam, thị trường viễn thông di động đã phát triển vượt bậc với hơn 130 triệu thuê bao di động vào năm 2018, tương đương tỷ lệ thuê bao trên 100 dân là 136,74%. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng thuê bao đang có dấu hiệu chậm lại và thị trường dần đạt bão hòa. MVNO được xem là giải pháp mở rộng thị trường, tận dụng cơ sở hạ tầng hiện có, giảm chi phí đầu tư và gia tăng dịch vụ đa dạng cho khách hàng. Đặc biệt, I-Telecom là nhà mạng MVNO đầu tiên tại Việt Nam, ra mắt năm 2019, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc phát triển mô hình này.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích các mô hình triển khai MVNO tiêu biểu trên thế giới, từ đó đề xuất mô hình phù hợp với thị trường Việt Nam nhằm thúc đẩy sự phát triển đa dạng và bền vững của ngành viễn thông. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2015-2020, với phạm vi khảo sát tại Việt Nam và các thị trường MVNO phát triển như châu Âu và Mỹ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà mạng MVNO xây dựng chiến lược kinh doanh hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dùng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về MVNO, bao gồm:

  • Khái niệm MVNO: MVNO là nhà khai thác mạng di động ảo không sở hữu phổ tần và hạ tầng mạng truy nhập mà thuê lại từ các nhà khai thác mạng di động truyền thống (MNO). MVNO có thương hiệu, SIM và khách hàng riêng, cung cấp dịch vụ thoại và dữ liệu dựa trên thỏa thuận với MNO.

  • Phân loại MVNO: Dựa trên chuỗi giá trị và mối quan hệ với MNO, MVNO được chia thành ba loại chính: Brand Reseller (đại lý thương hiệu), Medium MVNO (nhà cung cấp dịch vụ trung gian) và Full MVNO (MVNO đầy đủ). Ngoài ra còn có các mô hình MVNE (Trình kích hoạt mạng di động ảo) và MVNA (Công cụ tổng hợp mạng di động ảo).

  • Mô hình kinh doanh MVNO: Tập trung vào các yếu tố như quyền sở hữu khách hàng, khả năng kiểm soát dịch vụ, chi phí vận hành (OPEX), chi phí đầu tư (CAPEX), và doanh thu trung bình trên mỗi thuê bao (ARPU). Công thức lợi nhuận cơ bản được sử dụng là:

$$ \text{Lợi nhuận} = \text{ARPU} \times \text{Số thuê bao} - \text{OPEX} - \text{CAPEX} $$

  • Mô hình triển khai kỹ thuật: Các mô hình MVNO khác nhau có kiến trúc mạng và hệ thống hỗ trợ kinh doanh (BSS/OSS) khác nhau, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp dịch vụ và quản lý khách hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp với thu thập số liệu định lượng từ các nguồn thứ cấp như báo cáo ngành, tài liệu học thuật và dữ liệu thị trường viễn thông Việt Nam và quốc tế. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các nhà mạng MVNO tiêu biểu trên thế giới (khoảng 10 mạng) và dữ liệu thị trường Việt Nam từ năm 2015 đến 2019.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu thuận tiện và chọn mẫu mục tiêu, tập trung vào các nhà mạng MVNO có mô hình triển khai đa dạng và thành công. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh các mô hình, đánh giá ưu nhược điểm, và áp dụng các tiêu chí phù hợp với điều kiện thị trường Việt Nam.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 11/2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đề xuất mô hình và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại và mô hình MVNO phổ biến trên thế giới: Tại châu Âu, có hơn 600 MVNO hoạt động, trong đó Đức có 135 mạng MVNO chiếm 19.5% thị trường. Tại Mỹ, thị trường MVNO đạt giá trị 18,42 tỷ USD năm 2017 với tốc độ tăng trưởng CAGR 7,2%. Các mô hình MVNO phổ biến gồm Brand Reseller, Medium MVNO và Full MVNO, trong đó Full MVNO chiếm ưu thế nhờ khả năng kiểm soát dịch vụ và khách hàng.

  2. Chiến lược thành công của MVNO tiêu biểu: Lycamobile (Anh) với hơn 15 triệu khách hàng tại 23 quốc gia, thành công nhờ chiến lược giá tích cực, tập trung vào phân khúc khách hàng người nhập cư và dịch vụ quốc tế giá rẻ. TracFone (Mỹ) phát triển mạnh nhờ đa dạng gói cước trả trước, dịch vụ theo dõi an toàn và chăm sóc khách hàng linh hoạt.

  3. Hiện trạng thị trường viễn thông Việt Nam: Số thuê bao di động đạt khoảng 130 triệu vào năm 2018, tỷ lệ thuê bao trên 100 dân là 136,74%. Tăng trưởng thuê bao có dấu hiệu chậm lại, thị trường dần bão hòa. I-Telecom là nhà mạng MVNO đầu tiên tại Việt Nam, hoạt động trên hạ tầng VNPT, tập trung vào dịch vụ giá thấp và đa dạng sản phẩm.

  4. Đề xuất mô hình Full MVNO cho Việt Nam: I-Telecom nên phát triển theo mô hình Full MVNO với hệ thống lõi mạng riêng (HSS/HLR, BSS/OSS, PCRF), giúp kiểm soát khách hàng, linh hoạt trong thiết kế dịch vụ và tối ưu hóa lợi nhuận. Mô hình này đã được chứng minh thành công tại nhiều quốc gia và phù hợp với điều kiện thị trường Việt Nam.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình Full MVNO mang lại nhiều lợi thế về quyền kiểm soát dịch vụ, khả năng đổi mới và tối ưu hóa chi phí vận hành so với các mô hình Brand Reseller hay Medium MVNO. Việc sở hữu hệ thống lõi mạng và quản lý khách hàng giúp MVNO tăng ARPU và giảm tỷ lệ khách hàng rời bỏ.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mô hình Full MVNO được áp dụng rộng rãi tại châu Âu và Mỹ, nơi thị trường viễn thông đã phát triển và bão hòa tương tự Việt Nam. Chiến lược giá hợp lý, tập trung vào phân khúc khách hàng cụ thể và phát triển dịch vụ giá trị gia tăng là yếu tố then chốt để thành công.

Tại Việt Nam, việc I-Telecom lựa chọn hợp tác với VNPT và phát triển mô hình Full MVNO là bước đi phù hợp nhằm tận dụng hạ tầng hiện có, đồng thời xây dựng thương hiệu và dịch vụ riêng biệt. Tuy nhiên, cần chú trọng phát triển hệ thống phân phối đa kênh, chương trình khách hàng trung thành và tối ưu hóa chi phí vận hành để nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thuê bao di động, tỷ lệ các loại MVNO tại các thị trường lớn, và bảng so sánh ưu nhược điểm các mô hình MVNO nhằm minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển mô hình Full MVNO cho I-Telecom

    • Xây dựng hệ thống lõi mạng riêng bao gồm HSS/HLR, BSS/OSS, PCRF để kiểm soát khách hàng và dịch vụ.
    • Thời gian thực hiện: 12-18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban kỹ thuật và quản lý I-Telecom phối hợp với đối tác công nghệ.

  2. Mở rộng hệ thống phân phối đa kênh

    • Tăng cường hợp tác với các tổng đại lý, đại lý ủy quyền và điểm bán lẻ truyền thống như tạp hóa, siêu thị để tiếp cận khách hàng nhanh chóng.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh và marketing I-Telecom.

  3. Xây dựng chương trình khách hàng trung thành

    • Triển khai các chương trình tích điểm, ưu đãi đặc biệt nhằm tăng mức độ gắn bó và giảm tỷ lệ khách hàng rời bỏ.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng chăm sóc khách hàng và marketing.

  4. Tối ưu hóa chi phí vận hành và khai thác mạng

    • Áp dụng công nghệ tự động hóa trong quản lý mạng và chăm sóc khách hàng để giảm OPEX.
    • Đàm phán lại các điều khoản hợp đồng với MNO để giảm CAPEX và chi phí thuê hạ tầng.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý vận hành và tài chính.

  5. Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ

    • Phát triển các dịch vụ giá trị gia tăng như dịch vụ dữ liệu tốc độ cao, dịch vụ IoT, dịch vụ thoại quốc tế nhằm tăng ARPU.
    • Thời gian thực hiện: 12-24 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng phát triển sản phẩm và kỹ thuật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp viễn thông

    • Lợi ích: Hiểu rõ các mô hình MVNO, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, tối ưu hóa chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.
    • Use case: Định hướng phát triển MVNO tại Việt Nam hoặc mở rộng thị trường.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực viễn thông

    • Lợi ích: Nắm bắt các khung lý thuyết, mô hình kinh doanh và kỹ thuật triển khai MVNO, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu hoặc phát triển công nghệ mới.
    • Use case: Phân tích xu hướng thị trường và đề xuất giải pháp kỹ thuật.

  3. Nhà đầu tư và các tổ chức tài chính

    • Lợi ích: Đánh giá tiềm năng và rủi ro của mô hình MVNO tại Việt Nam, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác.
    • Use case: Đầu tư vào các dự án MVNO hoặc các công ty viễn thông mới.

  4. Các nhà cung cấp dịch vụ và đối tác công nghệ

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu kỹ thuật và mô hình kinh doanh của MVNO để cung cấp giải pháp phù hợp, hỗ trợ triển khai hiệu quả.
    • Use case: Phát triển hệ thống BSS/OSS, cung cấp thiết bị mạng lõi cho MVNO.

Câu hỏi thường gặp

  1. MVNO là gì và khác gì so với MNO?
    MVNO là nhà khai thác mạng di động ảo không sở hữu phổ tần và hạ tầng mạng truy nhập mà thuê lại từ MNO. MVNO có thương hiệu, SIM và khách hàng riêng, tập trung vào dịch vụ và quản lý khách hàng, trong khi MNO sở hữu toàn bộ hạ tầng và giấy phép phổ tần.

  2. Tại sao mô hình Full MVNO được đánh giá cao?
    Full MVNO sở hữu hệ thống lõi mạng riêng, kiểm soát khách hàng và dịch vụ, linh hoạt trong thiết kế sản phẩm, giúp tăng ARPU và giảm tỷ lệ khách hàng rời bỏ. Mô hình này cho phép MVNO đổi mới dịch vụ và cạnh tranh hiệu quả hơn.

  3. Thách thức lớn nhất khi triển khai MVNO tại Việt Nam là gì?
    Thách thức chính là xây dựng hệ thống phân phối đa kênh hiệu quả, giữ chân khách hàng trong bối cảnh thị trường bão hòa, đồng thời tối ưu chi phí vận hành và khai thác mạng để đảm bảo lợi nhuận.

  4. I-Telecom đã áp dụng mô hình MVNO nào?
    I-Telecom hiện đang phát triển theo mô hình Full MVNO, với hệ thống lõi mạng riêng và hợp tác sử dụng hạ tầng của VNPT, tập trung vào dịch vụ giá thấp và đa dạng sản phẩm.

  5. Làm thế nào để MVNO tăng doanh thu và giữ chân khách hàng?
    MVNO cần phát triển các dịch vụ giá trị gia tăng, xây dựng chương trình khách hàng trung thành, tối ưu hóa chi phí vận hành và mở rộng hệ thống phân phối đa kênh để tiếp cận khách hàng hiệu quả.

Kết luận

  • MVNO là mô hình kinh doanh viễn thông hiệu quả, giúp mở rộng thị trường và đa dạng hóa dịch vụ trong bối cảnh thị trường di động bão hòa.
  • Mô hình Full MVNO được đánh giá là phù hợp nhất với thị trường Việt Nam nhờ khả năng kiểm soát dịch vụ và khách hàng.
  • I-Telecom là nhà mạng MVNO tiên phong tại Việt Nam, đã và đang phát triển theo hướng Full MVNO với nhiều sản phẩm đa dạng.
  • Thành công của MVNO phụ thuộc vào chiến lược phân phối, giữ chân khách hàng và tối ưu hóa chi phí vận hành.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung hoàn thiện hệ thống lõi mạng, mở rộng kênh phân phối và phát triển dịch vụ giá trị gia tăng để nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Kêu gọi hành động: Các nhà mạng và nhà đầu tư trong lĩnh vực viễn thông nên nghiên cứu và áp dụng mô hình Full MVNO để tận dụng cơ hội phát triển thị trường, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong ngành viễn thông Việt Nam.