I. Giới thiệu đề tài nghiên cứu
Nghiên cứu hành vi sử dụng xe buýt của người dân TP.HCM là một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh giao thông đô thị ngày càng phức tạp. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, dân số TP.HCM đã đạt gần 8 triệu người và dự kiến sẽ tăng lên gần 10 triệu vào năm 2025. Sự gia tăng dân số này đã tạo áp lực lớn lên hệ thống giao thông, dẫn đến tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông gia tăng. Việc phát triển vận tải công cộng (VTHKCC) như xe buýt được xem là một giải pháp hiệu quả để giảm thiểu các vấn đề này. Tuy nhiên, số lượng hành khách sử dụng xe buýt lại có xu hướng giảm, điều này đặt ra yêu cầu cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn về hành vi sử dụng xe buýt của người dân. Mô hình logit được áp dụng trong nghiên cứu này nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng xe buýt của người dân TP.HCM.
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Tình hình giao thông tại TP.HCM đang trở nên nghiêm trọng với số lượng tai nạn giao thông và ùn tắc ngày càng gia tăng. Theo báo cáo, số lượng hành khách đi lại bằng xe buýt năm 2014 đã giảm 4,48% so với năm trước. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tìm hiểu và nghiên cứu các giải pháp nhằm kích cầu sử dụng xe buýt. Các nghiên cứu về hành vi sử dụng xe buýt sẽ giúp cung cấp cái nhìn tổng quan và đầy đủ hơn về nhu cầu và mong muốn của người dân, từ đó đề xuất các giải pháp khả thi để khuyến khích người dân sử dụng xe buýt.
II. Cơ sở lý luận về hành vi sử dụng xe buýt
Vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Các lý thuyết hành vi như Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) và Lý thuyết hành vi dự định (TPB) được áp dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng xe buýt. Nghiên cứu cho thấy rằng các yếu tố như tuổi tác, giới tính, thu nhập, và nhận thức về chất lượng dịch vụ xe buýt có tác động lớn đến quyết định sử dụng xe buýt của người dân. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách đưa ra các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và khuyến khích người dân sử dụng xe buýt.
2.1. Vai trò của xe buýt trong VTHKCC
Xe buýt là một trong những phương tiện chính trong hệ thống vận tải công cộng tại TP.HCM. Nó không chỉ giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, để thu hút người dân sử dụng xe buýt, cần cải thiện chất lượng dịch vụ, bao gồm độ tin cậy, thời gian chờ đợi và sự tiện lợi trong việc tiếp cận các tuyến xe buýt. Các nghiên cứu cho thấy rằng sự hài lòng của hành khách với dịch vụ xe buýt có mối liên hệ chặt chẽ với quyết định sử dụng phương tiện này.
III. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này sử dụng mô hình logit để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng xe buýt của người dân TP.HCM. Dữ liệu được thu thập từ 500 bảng hỏi, bao gồm các câu hỏi về nhân khẩu học, thói quen đi lại và mức độ hài lòng với dịch vụ xe buýt. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá (EFA). Kết quả phân tích cho thấy có 11 nhân tố chính ảnh hưởng đến quyết định sử dụng xe buýt, trong đó yếu tố người thân sử dụng xe buýt có tác động mạnh nhất.
3.1. Mô hình logit trong nghiên cứu
Mô hình logit được sử dụng để ước lượng xác suất sử dụng xe buýt dựa trên các yếu tố độc lập như thu nhập, khoảng cách đi lại, và nhận thức về chất lượng dịch vụ. Kết quả cho thấy rằng các yếu tố như sự hữu ích của xe buýt, ảnh hưởng từ người thân, và nhận thức về môi trường có tác động tích cực đến xác suất sử dụng xe buýt. Ngược lại, sự hấp dẫn của phương tiện cá nhân và thu nhập lại có tác động tiêu cực đến quyết định này. Những phát hiện này cung cấp cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp nhằm khuyến khích người dân sử dụng xe buýt.
IV. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sử dụng xe buýt của người dân TP.HCM. Trong số đó, yếu tố người thân sử dụng xe buýt có tác động lớn nhất đến quyết định sử dụng xe buýt của một cá nhân. Ngoài ra, sự hữu ích của xe buýt, nhận thức về môi trường, và chất lượng dịch vụ cũng có ảnh hưởng tích cực. Ngược lại, sự hấp dẫn của phương tiện cá nhân và thu nhập lại làm giảm xác suất sử dụng xe buýt. Những phát hiện này cho thấy rằng việc cải thiện chất lượng dịch vụ xe buýt và tăng cường truyền thông về lợi ích của việc sử dụng xe buýt là rất cần thiết.
4.1. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng
Phân tích cho thấy rằng các yếu tố như tuổi tác, giới tính, và khoảng cách đi lại có tác động đáng kể đến quyết định sử dụng xe buýt. Cụ thể, người trẻ tuổi có xu hướng sử dụng xe buýt nhiều hơn so với người lớn tuổi. Ngoài ra, những người sống gần các tuyến xe buýt có khả năng sử dụng xe buýt cao hơn. Những phát hiện này cung cấp thông tin quý giá cho các nhà hoạch định chính sách trong việc thiết kế các tuyến xe buýt và cải thiện dịch vụ để thu hút người dân sử dụng xe buýt.
V. Giải pháp và kết luận
Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số giải pháp được đề xuất nhằm khuyến khích người dân TP.HCM sử dụng xe buýt nhiều hơn. Các giải pháp bao gồm đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất trên xe buýt, hình thành các tuyến xe buýt đặc biệt, và gợi ý chính sách trợ giá cho hành khách. Ngoài ra, việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên và đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của việc sử dụng xe buýt cũng là những yếu tố quan trọng. Những giải pháp này không chỉ giúp tăng cường vận tải công cộng mà còn góp phần giảm thiểu ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường tại TP.HCM.
5.1. Đề xuất giải pháp
Các giải pháp đề xuất bao gồm việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông, cải thiện chất lượng dịch vụ xe buýt, và tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc sử dụng xe buýt. Việc thực hiện các giải pháp này sẽ không chỉ giúp tăng cường hành vi sử dụng xe buýt mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của TP.HCM.
