Luận án về điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt: Đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị bằng phương pháp nút mạch

• Trường học: Bệnh viện Hữu Nghị
• Chuyên ngành: Y học
• Đề tài: Nghiên Cứu Điều Trị Phì Đại Lành Tính Tuyến Tiền Liệt Bằng Nút Mạch
• Loại tài liệu: Đề tài nghiên cứu
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. GIẢI PHẪU TUYẾN TIỀN LIỆT
• 1.1.1. Hình thể ngoài và các tạng liên quan
• 1.1.2. Phân vùng tuyến tiền liệt theo McNeal
• 1.1.3. Giải phẫu ĐM cấp máu vùng chậu và tuyến tiền liệt
• 1.1.3.1. ĐM chậu trong và các nhánh
• 1.1.3.2. Động mạch cấp máu tuyến tiền liệt
• 1.1.3.3. Biến thể giải phẫu và vòng nối bàng hệ
• 1.2. PHÌ ĐẠI LÀNH TÍNH TUYẾN TIỀN LIỆT
• 1.2.1. Định nghĩa
• 1.2.2. Dịch tễ học
• 1.2.3. Bệnh học phì đại lành tính tuyến tiền liệt
• 1.2.4. Tiến triển tự nhiên của phì đại lành tính tuyến tiền liệt
• 1.2.5. Cơ chế đáp ứng của bàng quang trong phì đại lành tính tuyến tiền liệt

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (phì đại tuyến tiền liệt) là một bệnh lý phổ biến ở nam giới, đặc biệt là những người trên 50 tuổi. Tình trạng này gây ra sự tăng sinh tế bào trong tuyến tiền liệt, dẫn đến các triệu chứng như tắc nghẽn đường tiểu. Tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi, với hơn 50% nam giới từ 50 tuổi trở lên bị ảnh hưởng. Việc chẩn đoán bệnh thường dựa vào triệu chứng lâm sàng và các phương pháp hình ảnh như siêu âm và chụp cộng hưởng từ. Điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt có thể bao gồm các phương pháp nội khoa và ngoại khoa, trong đó phẫu thuật nội soi là phổ biến nhất. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân vẫn e ngại phẫu thuật do lo ngại về tác dụng phụ. Kỹ thuật nút động mạch tuyến tiền liệt đã được phát triển như một phương pháp điều trị xâm lấn tối thiểu, với nhiều ưu điểm như thời gian nằm viện ngắn và tỷ lệ tai biến thấp. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu đánh giá hiệu quả của phương pháp nút mạch trong điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt.

II. TỔNG QUAN VỀ PHÌ ĐẠI LÀNH TÍNH TUYẾN TIỀN LIỆT

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (điều trị phì đại lành tính) là tình trạng tăng sinh tế bào trong vùng chuyển tiếp của tuyến tiền liệt, dẫn đến tăng thể tích và gây ra triệu chứng tiểu tiện. Dịch tễ học cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi, với khoảng 50% nam giới trên 60 tuổi mắc bệnh. Chi phí điều trị cho phì đại lành tính tuyến tiền liệt tại Hoa Kỳ lên tới 4 tỷ đô la mỗi năm. Sinh lý bệnh của phì đại lành tính tuyến tiền liệt vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng có thể liên quan đến vai trò của hormone và các yếu tố tăng trưởng. Tiến triển tự nhiên của bệnh có hai giai đoạn tăng trưởng, với giai đoạn đầu xảy ra trong thời kỳ dậy thì và giai đoạn thứ hai bắt đầu từ 30 tuổi. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp bao gồm tiểu khó, tiểu nhiều lần và đái máu, với tỷ lệ đái máu lên tới 20%. Nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa tăng sinh mạch và triệu chứng lâm sàng của bệnh.

III. PHƯƠNG PHÁP NÚT ĐỘNG MẠCH TUYẾN TIỀN LIỆT

Nút động mạch tuyến tiền liệt là một kỹ thuật can thiệp xâm lấn tối thiểu, được áp dụng để điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Kỹ thuật này giúp giảm kích thước tuyến tiền liệt và cải thiện triệu chứng lâm sàng mà không cần phẫu thuật lớn. Nghiên cứu cho thấy nút động mạch có nhiều ưu điểm như thời gian hồi phục nhanh, tỷ lệ tai biến thấp và bảo tồn chức năng tình dục. Hiệu quả của phương pháp này đã được chứng minh qua nhiều thử nghiệm lâm sàng. Tại Việt Nam, một số bệnh viện lớn đã triển khai kỹ thuật này, tuy nhiên, vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn để đánh giá hiệu quả lâu dài và các biến chứng có thể xảy ra. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân có nhiều bệnh phối hợp cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

IV. KẾT LUẬN

Nghiên cứu về điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt bằng nút mạch cho thấy đây là một phương pháp hứa hẹn, với nhiều lợi ích cho bệnh nhân. Việc áp dụng kỹ thuật này không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn giảm thiểu các rủi ro liên quan đến phẫu thuật. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để khẳng định hiệu quả và an toàn của phương pháp này trong điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Các bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị cho từng bệnh nhân, đặc biệt là những người có nhiều bệnh lý nền.

Tổng quan nghiên cứu

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (PĐLTTTL) là bệnh lý phổ biến ở nam giới trung niên và cao tuổi, với tỷ lệ mắc trên 50% ở nhóm tuổi 50 và lên đến hơn 90% ở nhóm trên 80 tuổi. Ở Việt Nam, cùng với sự gia tăng tuổi thọ, tỷ lệ mắc PĐLTTTL cũng gia tăng đáng kể, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống do các triệu chứng tắc nghẽn đường tiểu dưới và các biến chứng như sỏi bàng quang, ứ nước thận, nhiễm khuẩn tiết niệu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hiệu quả điều trị PĐLTTTL bằng phương pháp nút động mạch tuyến tiền liệt (nút ĐM TTL) tại Bệnh viện Hữu Nghị trong giai đoạn 2015-2019. Nghiên cứu tập trung vào việc cải thiện triệu chứng lâm sàng, giảm thể tích tuyến tiền liệt và nâng cao chất lượng cuộc sống bệnh nhân, đồng thời đánh giá tính an toàn và khả năng ứng dụng rộng rãi của kỹ thuật nút mạch trong điều trị PĐLTTTL. Các chỉ số đánh giá bao gồm điểm IPSS, điểm QoL, thể tích tuyến tiền liệt đo bằng cộng hưởng từ (CHT) và các biến chứng sau can thiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giải phẫu, sinh lý bệnh của tuyến tiền liệt và cơ chế bệnh sinh PĐLTTTL. Theo phân vùng McNeal, tuyến tiền liệt được chia thành bốn vùng chính: ngoại biên, trung tâm, chuyển tiếp và mô đệm xơ cơ phía trước, trong đó vùng chuyển tiếp là nơi phát sinh các nốt tăng sinh lành tính. Sinh bệnh học PĐLTTTL liên quan đến tăng sinh tế bào biểu mô và cơ trơn, tăng sinh mạch máu do tác động của androgen và các yếu tố tăng trưởng như VEGF, dẫn đến phì đại tuyến và tắc nghẽn đường tiểu. Triệu chứng lâm sàng xuất phát từ yếu tố tĩnh (tăng thể tích tuyến) và yếu tố động (tăng trương lực cơ trơn). Kỹ thuật nút ĐM TTL dựa trên nguyên lý gây tắc mạch máu nuôi tuyến, tạo nhồi máu thiếu máu cục bộ, kích hoạt quá trình chết theo chương trình tế bào, từ đó làm giảm thể tích tuyến và cải thiện triệu chứng. Ngoài ra, nút mạch còn làm giảm mật độ thụ thể alpha1-adrenergic, góp phần giảm trương lực cơ trơn tuyến tiền liệt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu can thiệp lâm sàng, theo dõi dọc, không nhóm chứng, thực hiện tại Bệnh viện Hữu Nghị từ tháng 5/2015 đến 6/2019. Cỡ mẫu gồm 66 bệnh nhân nam trên 40 tuổi, được chẩn đoán PĐLTTTL với thể tích tuyến ≥25 mL, điểm IPSS ≥18 và/hoặc QoL ≥3, đã được chụp CHT tuyến tiền liệt trước can thiệp. Phương pháp chọn mẫu không xác suất, lựa chọn liên tiếp các trường hợp đủ tiêu chuẩn. Các bước nghiên cứu gồm: thu thập dữ liệu lâm sàng, cận lâm sàng (PSA, siêu âm, CHT), thực hiện nút ĐM TTL bằng hạt PVA hoặc Embosphere với kỹ thuật PER-FECTED hoặc các kỹ thuật cải tiến khác, theo dõi đánh giá điểm IPSS, QoL, thể tích tuyến tiền liệt và các biến chứng sau 6 và 12 tháng. Phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả và so sánh trước-sau điều trị với mức ý nghĩa p<0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cải thiện triệu chứng lâm sàng: Điểm IPSS trung bình giảm đáng kể từ mức ≥18 xuống còn khoảng 3-4 điểm sau 12 tháng, tương đương mức giảm trên 80%. Điểm QoL cải thiện trung bình 2,6-3 điểm, phản ánh sự nâng cao chất lượng cuộc sống bệnh nhân.

2. Giảm thể tích tuyến tiền liệt: Thể tích tuyến tiền liệt đo bằng CHT giảm trung bình 25-30% sau 6-12 tháng, từ mức trung bình trên 50 mL xuống còn khoảng 35 mL, cho thấy hiệu quả rõ rệt của nút mạch trong việc thu nhỏ tuyến.

3. Tăng tốc độ dòng tiểu tối đa (Qmax): Qmax tăng trung bình 5-6 mL/s, cải thiện lưu thông nước tiểu và giảm tắc nghẽn đường tiểu dưới.

4. Tỷ lệ thành công kỹ thuật và an toàn: Tỷ lệ thành công kỹ thuật đạt trên 95%, biến chứng nghiêm trọng rất thấp (<2%), chủ yếu là biến chứng nhẹ như đau nhẹ, tiểu khó thoáng qua. Không ghi nhận biến chứng rối loạn chức năng tình dục đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế về hiệu quả và an toàn của nút ĐM TTL trong điều trị PĐLTTTL. Việc giảm thể tích tuyến tiền liệt và cải thiện điểm IPSS, QoL tương tự hoặc gần bằng các phương pháp phẫu thuật nội soi truyền thống nhưng với ưu điểm ít xâm lấn, thời gian nằm viện ngắn và bảo tồn chức năng tình dục. Các biểu đồ so sánh điểm IPSS và thể tích tuyến trước và sau can thiệp có thể minh họa rõ sự cải thiện theo thời gian. So với nghiên cứu UK-ROPE và các phân tích gộp, nghiên cứu này cũng cho thấy tỷ lệ biến chứng thấp và hiệu quả bền vững sau 12 tháng. Nguyên nhân cải thiện nhanh triệu chứng có thể do tác động giảm trương lực cơ trơn và giảm mật độ thụ thể alpha1-adrenergic, bên cạnh cơ chế thu nhỏ thể tích tuyến. Kết quả này khẳng định nút ĐM TTL là lựa chọn điều trị hiệu quả, an toàn cho bệnh nhân PĐLTTTL, đặc biệt những người không muốn hoặc không thể phẫu thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng ứng dụng kỹ thuật nút ĐM TTL: Khuyến khích các trung tâm y tế lớn triển khai kỹ thuật nút mạch trong điều trị PĐLTTTL, đặc biệt cho bệnh nhân có triệu chứng trung bình đến nặng, không đáp ứng điều trị nội khoa hoặc có chống chỉ định phẫu thuật. Thời gian thực hiện và theo dõi nên được chuẩn hóa trong vòng 12 tháng.

2. Đào tạo chuyên sâu cho bác sĩ can thiệp: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật nút mạch tuyến tiền liệt cho bác sĩ chuyên ngành điện quang can thiệp và tiết niệu nhằm nâng cao tỷ lệ thành công kỹ thuật và giảm thiểu biến chứng.

3. Xây dựng quy trình chẩn đoán và theo dõi chuẩn: Áp dụng quy trình chẩn đoán lâm sàng, cận lâm sàng (CHT, PSA, IPSS, QoL) đồng bộ trước và sau can thiệp để đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các biến chứng.

4. Nghiên cứu tiếp tục và theo dõi dài hạn: Khuyến khích thực hiện các nghiên cứu đa trung tâm, có nhóm chứng, với thời gian theo dõi trên 24 tháng để đánh giá hiệu quả bền vững và các biến chứng muộn của nút ĐM TTL.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ chuyên ngành tiết niệu và điện quang can thiệp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và kỹ thuật thực hành để áp dụng nút ĐM TTL trong điều trị PĐLTTTL, giúp nâng cao hiệu quả và an toàn điều trị.

2. Nhà nghiên cứu y học lâm sàng: Thông tin chi tiết về cơ chế bệnh sinh, kỹ thuật can thiệp và kết quả điều trị giúp phát triển các nghiên cứu tiếp theo về điều trị xâm lấn tối thiểu.

3. Sinh viên, học viên cao học ngành y: Tài liệu tham khảo toàn diện về bệnh lý PĐLTTTL, phương pháp chẩn đoán, điều trị và đánh giá kết quả điều trị hiện đại.

4. Bệnh nhân và người nhà: Hiểu rõ về bệnh lý, các lựa chọn điều trị, ưu nhược điểm của nút ĐM TTL để tham gia quyết định điều trị phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Nút động mạch tuyến tiền liệt là gì?
   Nút ĐM TTL là kỹ thuật can thiệp xâm lấn tối thiểu, sử dụng hạt gây tắc mạch để làm giảm lưu lượng máu nuôi tuyến tiền liệt, từ đó làm giảm thể tích tuyến và cải thiện triệu chứng tắc nghẽn đường tiểu.

2. Ai là đối tượng phù hợp để điều trị bằng nút ĐM TTL?
   Bệnh nhân PĐLTTTL có triệu chứng trung bình đến nặng, không đáp ứng điều trị nội khoa hoặc không muốn phẫu thuật, đặc biệt những người có thể tích tuyến ≥25 mL và điểm IPSS ≥18.

3. Hiệu quả điều trị được đánh giá như thế nào?
   Hiệu quả được đánh giá qua giảm điểm IPSS, cải thiện điểm QoL, giảm thể tích tuyến tiền liệt trên CHT và tăng tốc độ dòng tiểu tối đa (Qmax), thường thấy rõ sau 6-12 tháng.

4. Kỹ thuật nút mạch có an toàn không?
   Nút ĐM TTL có tỷ lệ biến chứng thấp, chủ yếu là biến chứng nhẹ như đau nhẹ, tiểu khó thoáng qua. Biến chứng nghiêm trọng rất hiếm, không ảnh hưởng đáng kể đến chức năng tình dục.

5. So sánh nút ĐM TTL với phẫu thuật nội soi như thế nào?
   Nút ĐM TTL ít xâm lấn hơn, thời gian nằm viện ngắn, bảo tồn chức năng tình dục tốt hơn, hiệu quả cải thiện triệu chứng và thể tích tuyến gần tương đương, phù hợp với bệnh nhân không muốn hoặc không thể phẫu thuật.

Kết luận

• Nút động mạch tuyến tiền liệt là phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân phì đại lành tính tuyến tiền liệt với triệu chứng trung bình đến nặng.
• Kỹ thuật này giúp giảm thể tích tuyến tiền liệt trung bình 25-30%, cải thiện điểm IPSS trên 80% và nâng cao chất lượng cuộc sống bệnh nhân.
• Tỷ lệ thành công kỹ thuật cao (>95%) và biến chứng nghiêm trọng rất thấp, bảo tồn chức năng tình dục tốt.
• Nghiên cứu khuyến nghị mở rộng ứng dụng kỹ thuật nút mạch tại các trung tâm y tế lớn và đào tạo chuyên sâu cho bác sĩ.
• Các bước tiếp theo bao gồm nghiên cứu đa trung tâm, theo dõi dài hạn và xây dựng quy trình chuẩn để tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Hành động ngay: Các chuyên gia y tế và nhà quản lý cần phối hợp triển khai kỹ thuật nút ĐM TTL, đồng thời cập nhật kiến thức và kỹ năng để nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân PĐLTTTL.