Nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Hội nhập kinh tế quốc tế là sự gắn kết nền kinh tế một nước vào các tổ chức quốc tế, khu vực và toàn cầu. Xu hướng thế giới là phát triển khoa học, công nghệ, quốc tế hóa, toàn cầu hóa đời sống kinh tế và chuyển từ đối đầu sang đối thoại. Thương mại quốc tế phát triển mạnh mẽ, giữ vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế. Đầu tư trở thành trụ đỡ cho sự tăng trưởng kinh tế. Các công ty xuyên quốc gia ngày càng được nâng cao, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của nền kinh tế thế giới. Toàn cầu hóa kinh tế là một xu thế mới của quá trình phát triển kinh tế thị trường.

Hội nhập quốc tế đem lại nhiều cơ hội cho Việt Nam nhưng cũng không ít thách thức. Cơ hội bao gồm việc tranh thủ các điều kiện quốc tế để khai thác tiềm năng trong nước, tận dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, và sử dụng nguồn lao động dồi dào, rẻ. Thách thức bao gồm tiềm lực vật chất yếu kém, trình độ công nghệ thấp, khả năng cạnh tranh thấp, và nguy cơ trở thành thị trường tiêu thụ sản phẩm nước ngoài. Cần nhận thức đúng đắn và đầy đủ các cơ hội để khai thác triệt để.

Theo Nghị định 90/2001/NĐ-CP, DNVVN có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình không quá 300 người. Các tiêu chí cụ thể khác nhau tùy theo lĩnh vực hoạt động. Ví dụ, trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, DNVVN có vốn tối đa 10 tỷ đồng và số lao động tối đa 500 người. Trong lĩnh vực nông lâm nghiệp và hải sản, DNVVN có vốn tối đa 10 tỷ đồng và số lao động tối đa 1000 người. Cần lưu ý các quy định cụ thể để xác định chính xác quy mô doanh nghiệp.

DNVVN có các hình thức sở hữu đa dạng, từ nhà nước, tập thể, tư nhân đến hỗn hợp. Chúng được hình thành theo Luật Doanh nghiệp và các văn bản dưới luật. DNVVN chủ yếu phát triển ở ngành dịch vụ, thương mại (buôn bán). Lĩnh vực sản xuất chế biến và giao thông còn ít. Các DNVVN có năng lực tài chính thấp, công nghệ lạc hậu, sử dụng lao động thủ công. Sản phẩm chủ yếu tiêu thụ ở thị trường nội địa, chất lượng kém, mẫu mã đơn giản, sức cạnh tranh yếu. Trình độ tổ chức quản lý và tay nghề của người lao động còn thấp.

DNVVN đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Chúng chiếm đa số về số lượng trong tổng số doanh nghiệp và ngày càng gia tăng. DNVVN đóng góp phần quan trọng vào sự gia tăng thu nhập quốc dân, bình quân chiếm khoảng trên dưới 50% GDP mỗi nước. Tại Việt Nam, DNVVN đóng góp 24-25% GDP, 31% giá trị sản xuất công nghiệp; chi chiếm 78% mức bán lẻ của ngành thương nghiệp, 64% khối lượng vận chuyển hành khách và hàng hóa.

Cạnh tranh là quá trình các chủ thể kinh tế ganh đua lẫn nhau để giành lấy những lợi ích nhất định. Các lợi ích này có thể là thị phần, khách hàng, lợi nhuận, nguồn lực, hoặc vị thế trên thị trường. Cạnh tranh là động lực thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, khuyến khích các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ, và giảm giá thành. Cạnh tranh cũng giúp người tiêu dùng có nhiều lựa chọn hơn và được hưởng lợi từ các sản phẩm dịch vụ tốt hơn.

Có nhiều cách phân loại cạnh tranh. Một cách phổ biến là phân loại theo mức độ hoàn hảo, bao gồm cạnh tranh hoàn hảo (nhiều người bán, sản phẩm đồng nhất, thông tin đầy đủ) và cạnh tranh không hoàn hảo (ít người bán, sản phẩm khác biệt, thông tin không đầy đủ). Một cách khác là phân loại theo công cụ cạnh tranh, bao gồm cạnh tranh giá cả (giảm giá để thu hút khách hàng) và cạnh tranh phi giá cả (tập trung vào chất lượng, dịch vụ, thương hiệu). Ngoài ra còn có cạnh tranh trong ngành (giữa các doanh nghiệp cùng ngành) và cạnh tranh giữa các ngành (giữa các doanh nghiệp khác ngành).

Cạnh tranh là động lực thúc đẩy tăng trưởng và hiệu quả kinh tế. Nó khuyến khích các công ty cải thiện sản phẩm, dịch vụ và quy trình của họ để duy trì tính cạnh tranh. Cạnh tranh cũng có thể dẫn đến giá thấp hơn và nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng, do đó thúc đẩy phúc lợi kinh tế chung. Tuy nhiên, cạnh tranh quá mức có thể gây ra các tác động tiêu cực, chẳng hạn như giảm đầu tư và đổi mới, cũng như tăng căng thẳng và bất ổn trong lực lượng lao động.

Đổi mới công nghệ là yếu tố quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng và giảm chi phí sản xuất. DNVVN cần đầu tư vào công nghệ mới, quy trình sản xuất tiên tiến, và tự động hóa. Cần tìm hiểu các giải pháp công nghệ phù hợp với quy mô và đặc thù của doanh nghiệp. Đồng thời, cần đào tạo đội ngũ nhân lực để vận hành và khai thác hiệu quả các công nghệ mới. Đổi mới công nghệ không chỉ giúp tăng năng lực cạnh tranh mà còn giúp doanh nghiệp thích ứng với sự thay đổi của thị trường.

Thương hiệu là tài sản vô hình quan trọng của doanh nghiệp. Xây dựng thương hiệu giúp doanh nghiệp tạo dựng lòng tin, sự trung thành của khách hàng, và tạo sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh. DNVVN cần xác định giá trị cốt lõi, thông điệp truyền thông, và hình ảnh thương hiệu. Cần đầu tư vào các hoạt động marketing, quảng bá, và truyền thông để xây dựng và củng cố thương hiệu. Định vị thương hiệu giúp doanh nghiệp xác định vị trí của mình trên thị trường, và tạo sự khác biệt trong tâm trí khách hàng.

Chuyển đổi số (Digital Transformation) đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường khả năng cạnh tranh cho DNVVN hiện nay. Bằng cách áp dụng công nghệ số vào các hoạt động kinh doanh, DNVVN có thể đạt được nhiều lợi ích như cải thiện hiệu quả hoạt động, tăng cường trải nghiệm khách hàng và mở rộng thị trường. Chuyển đổi số có thể giúp DNVVN tự động hóa các quy trình, phân tích dữ liệu để đưa ra quyết định kinh doanh tốt hơn, và tạo ra các kênh tiếp cận khách hàng mới như mạng xã hội và thương mại điện tử.

Các mô hình kinh doanh thành công của DNVVN thường tập trung vào các yếu tố chính như: Hiểu rõ thị trường mục tiêu, cung cấp sản phẩm/dịch vụ chất lượng cao và đáp ứng nhu cầu đặc thù của khách hàng, xây dựng mối quan hệ tốt với khách hàng và đối tác, và có khả năng thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của thị trường. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, các DNVVN thành công thường có sự lãnh đạo mạnh mẽ, đội ngũ nhân viên có năng lực, và văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới.

Các chính sách hỗ trợ của nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của DNVVN. Các chính sách này có thể bao gồm: Hỗ trợ về vốn, giảm thuế, cung cấp thông tin thị trường, đào tạo nguồn nhân lực, và tạo điều kiện thuận lợi để tiếp cận công nghệ mới. Tuy nhiên, hiệu quả của các chính sách này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tính khả thi, khả năng tiếp cận của DNVVN, và sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước.

Để nâng cao khả năng cạnh tranh bền vững, DNVVN cần tập trung vào các giải pháp tổng thể, bao gồm: Xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng, tập trung vào thị trường ngách, đổi mới công nghệ và quy trình sản xuất, xây dựng thương hiệu mạnh, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý và điều hành doanh nghiệp hiệu quả. Đồng thời, cần xây dựng văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới, và tinh thần hợp tác.

Trong tương lai, DNVVN sẽ có nhiều cơ hội phát triển nhờ vào sự hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển của công nghệ thông tin, và sự gia tăng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Tuy nhiên, cũng sẽ có nhiều thách thức như cạnh tranh gay gắt, biến động kinh tế, và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, DNVVN cần chủ động đổi mới, sáng tạo, và xây dựng năng lực cạnh tranh mạnh mẽ.