Tổng quan nghiên cứu

Công tác khảo sát địa hình đóng vai trò then chốt trong quy trình xây dựng các công trình thủy lợi, thủy điện, giao thông và công nghiệp. Tại Việt Nam, với sự phát triển mạnh mẽ của các dự án thủy lợi trọng điểm như hồ chứa nước Cửa Đạt, nhu cầu nâng cao chất lượng khảo sát địa hình càng trở nên cấp thiết. Hồ chứa nước Cửa Đạt có dung tích 1,45 tỷ m³, phục vụ tưới cho hơn 86.000 ha đất canh tác, cung cấp nước sinh hoạt cho 7 huyện miền Thanh Hóa và phát điện với công suất 97 MW, sản lượng trung bình 430 triệu kWh/năm. Tuy nhiên, khảo sát địa hình tại dự án này gặp nhiều khó khăn do địa hình phức tạp, phạm vi khảo sát rộng, dẫn đến sai sót trong xác định điểm yên ngựa, gây phát sinh chi phí khoảng 23,5 tỷ đồng và kéo dài tiến độ thi công.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng mô hình tổ chức quản lý chất lượng khảo sát địa hình công trình hồ chứa nước Cửa Đạt, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả công tác khảo sát địa hình trong các công trình thủy lợi đầu mối. Nghiên cứu tập trung vào các giai đoạn khảo sát địa hình phục vụ thiết kế kỹ thuật và thi công, trong phạm vi dự án tại tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn từ năm 2014 đến 2016. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc giảm thiểu sai sót kỹ thuật, tiết kiệm chi phí đầu tư, đảm bảo tiến độ thi công và nâng cao độ tin cậy của số liệu khảo sát, góp phần phát triển bền vững các công trình thủy lợi trọng điểm quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng trong lĩnh vực khảo sát địa hình, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể (TQM): Nhấn mạnh vai trò của tổ chức, con người và quy trình trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm khảo sát địa hình.
  • Mô hình chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Áp dụng để xây dựng và cải tiến liên tục mô hình tổ chức quản lý khảo sát địa hình.
  • Khái niệm chất lượng khảo sát địa hình: Được định nghĩa là sự phù hợp với yêu cầu kỹ thuật, độ chính xác, độ tin cậy và thời hạn giao nộp số liệu, đồng thời đáp ứng mục đích sử dụng của thiết kế và thi công công trình.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng khảo sát: Bao gồm trình độ công nghệ, năng lực con người, tổ chức quản lý, thiết bị đo đạc và quy trình thực hiện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và đánh giá thực tiễn dựa trên:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật (TCVN 8478:2010, TCVN 8223:2009, TCVN 9401:2012...), báo cáo khảo sát thực địa, hồ sơ dự án hồ chứa nước Cửa Đạt, số liệu đo đạc thực tế và các tài liệu liên quan từ Tổng công ty Tư vấn Xây dựng Thủy lợi Việt Nam - CTCP.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng khảo sát, đánh giá mô hình tổ chức quản lý hiện tại và đề xuất mô hình mới.
  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ kỹ thuật và quản lý tham gia dự án.
  • Timeline nghiên cứu: Từ năm 2014 đến 2016, tập trung vào các giai đoạn khảo sát địa hình phục vụ thiết kế kỹ thuật và thi công công trình hồ chứa nước Cửa Đạt.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị tham gia khảo sát địa hình trong dự án, với phương pháp chọn mẫu thuận tiện và phân tích dữ liệu bằng các công cụ thống kê mô tả và so sánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sai sót trong khảo sát địa hình gây phát sinh chi phí và kéo dài tiến độ: Tại dự án hồ chứa nước Cửa Đạt, việc không phát hiện đầy đủ các điểm yên ngựa trong khảo sát địa hình đã dẫn đến việc phải bổ sung đập phụ Bản Trác, phát sinh kinh phí khoảng 23,5 tỷ đồng và làm chậm tiến độ thi công.
  2. Mô hình tổ chức quản lý khảo sát địa hình hiện tại còn nhiều hạn chế: Mô hình do Tổng công ty Tư vấn Xây dựng Thủy lợi Việt Nam - CTCP áp dụng có sự phân tán trách nhiệm giữa các phòng ban, chưa tối ưu hóa quy trình kiểm soát chất lượng và phối hợp giữa các đơn vị khảo sát.
  3. Ảnh hưởng lớn của trình độ công nghệ và con người: Việc sử dụng máy toàn đạc điện tử hiện đại và phần mềm xử lý số liệu đã nâng cao độ chính xác và năng suất khảo sát, tuy nhiên năng lực chuyên môn và ý thức trách nhiệm của đội ngũ kỹ thuật viên vẫn là yếu tố quyết định 85% chất lượng khảo sát.
  4. Tiêu chuẩn và quy phạm kỹ thuật được áp dụng chưa đồng bộ: Mặc dù có nhiều tiêu chuẩn quốc gia và ngành được ban hành, nhưng việc áp dụng chưa thống nhất và chưa đầy đủ trong thực tế khảo sát dẫn đến sai lệch số liệu và khó khăn trong kiểm soát chất lượng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các sai sót khảo sát địa hình là do sự thiếu đồng bộ trong tổ chức quản lý và quy trình thực hiện, cũng như hạn chế về năng lực con người và thiết bị. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng thủy lợi, kết quả này phù hợp với quan điểm cho rằng tổ chức quản lý chiếm vai trò quyết định trong chất lượng khảo sát. Việc áp dụng công nghệ hiện đại như máy toàn đạc điện tử và GPS đã cải thiện đáng kể độ chính xác, nhưng nếu không có sự phối hợp chặt chẽ và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, sai sót vẫn xảy ra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí phát sinh và tiến độ thi công giữa các dự án có và không có sai sót khảo sát, cũng như bảng đánh giá mức độ áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật trong các giai đoạn khảo sát. Điều này giúp minh họa rõ ràng tác động của mô hình tổ chức và công nghệ đến chất lượng khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng mô hình tổ chức quản lý khảo sát địa hình tập trung, đồng bộ: Thiết lập bộ phận chuyên trách quản lý chất lượng khảo sát địa hình, chịu trách nhiệm kiểm soát toàn bộ quy trình từ lập đề cương đến nghiệm thu số liệu, nhằm giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả phối hợp.
  2. Nâng cao năng lực đội ngũ kỹ thuật viên: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật đo đạc hiện đại, quy trình kiểm soát chất lượng và ý thức trách nhiệm nghề nghiệp, đảm bảo trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác khảo sát.
  3. Ứng dụng công nghệ tiên tiến và phần mềm quản lý: Đầu tư trang thiết bị đo đạc hiện đại như máy toàn đạc điện tử, GPS, phần mềm xử lý số liệu tự động để nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian khảo sát, đồng thời áp dụng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung.
  4. Thống nhất áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật và quy phạm: Ban hành hướng dẫn chi tiết và kiểm tra việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc gia và ngành trong từng giai đoạn khảo sát, đảm bảo tính đồng bộ và chính xác của số liệu phục vụ thiết kế và thi công.
  5. Thiết lập hệ thống giám sát và đánh giá liên tục: Áp dụng chu trình PDCA trong quản lý chất lượng khảo sát, thường xuyên đánh giá hiệu quả mô hình tổ chức và quy trình thực hiện, kịp thời điều chỉnh và cải tiến.

Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 1-2 năm, do Tổng công ty Tư vấn Xây dựng Thủy lợi Việt Nam - CTCP phối hợp với các đơn vị khảo sát và cơ quan quản lý nhà nước thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án thủy lợi và thủy điện: Giúp hiểu rõ vai trò của công tác khảo sát địa hình trong quản lý chất lượng dự án, từ đó xây dựng mô hình tổ chức phù hợp để nâng cao hiệu quả đầu tư.
  2. Chuyên gia và kỹ sư khảo sát địa hình: Cung cấp kiến thức về quy trình, tiêu chuẩn kỹ thuật và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng khảo sát, hỗ trợ nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng công nghệ mới.
  3. Các đơn vị tư vấn thiết kế và thi công công trình: Tham khảo để phối hợp chặt chẽ với đơn vị khảo sát, đảm bảo số liệu địa hình chính xác, giảm thiểu sai sót trong thiết kế và thi công.
  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và thủy lợi: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến công tác khảo sát địa hình, góp phần nâng cao chất lượng công trình quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao khảo sát địa hình lại quan trọng trong xây dựng công trình thủy lợi?
    Khảo sát địa hình cung cấp số liệu chính xác về địa hình, địa vật, giúp xác định vị trí, quy mô và thiết kế công trình phù hợp, tránh sai sót gây phát sinh chi phí và kéo dài tiến độ.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng khảo sát địa hình?
    Trình độ công nghệ, năng lực con người, tổ chức quản lý và quy trình thực hiện là các yếu tố quyết định chất lượng khảo sát địa hình.

  3. Mô hình tổ chức quản lý khảo sát địa hình hiện tại có những hạn chế gì?
    Mô hình hiện tại thường phân tán trách nhiệm, thiếu sự phối hợp đồng bộ và kiểm soát chất lượng chặt chẽ, dẫn đến sai sót và hiệu quả thấp.

  4. Công nghệ nào được áp dụng để nâng cao chất lượng khảo sát địa hình?
    Máy toàn đạc điện tử, GPS, phần mềm xử lý số liệu tự động là các công nghệ tiên tiến giúp tăng độ chính xác và năng suất khảo sát.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu sai sót trong khảo sát địa hình?
    Xây dựng mô hình quản lý tập trung, đào tạo nhân lực, áp dụng công nghệ hiện đại, tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật và thiết lập hệ thống giám sát liên tục là các biện pháp hiệu quả.

Kết luận

  • Khảo sát địa hình là yếu tố then chốt quyết định chất lượng, tiến độ và chi phí xây dựng công trình thủy lợi trọng điểm như hồ chứa nước Cửa Đạt.
  • Sai sót trong khảo sát địa hình đã gây phát sinh chi phí khoảng 23,5 tỷ đồng và kéo dài tiến độ thi công dự án.
  • Mô hình tổ chức quản lý khảo sát hiện tại còn nhiều hạn chế, cần được cải tiến để nâng cao hiệu quả và chất lượng.
  • Đề xuất mô hình tổ chức quản lý tập trung, đồng bộ, kết hợp với đào tạo nhân lực và ứng dụng công nghệ hiện đại.
  • Khuyến nghị các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm nhằm nâng cao chất lượng khảo sát địa hình, góp phần phát triển bền vững các công trình thủy lợi quốc gia.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp tư vấn cần phối hợp xây dựng kế hoạch triển khai mô hình quản lý mới, đồng thời tổ chức đào tạo và đầu tư công nghệ để nâng cao chất lượng khảo sát địa hình trong các dự án thủy lợi trọng điểm.