Chế định miễn trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự năm 2015

• Tác giả: Đào Trí Dũng
• Người hướng dẫn: TS. Mai Thị Thanh Nhung
• Trường học: Trường Đại học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình sự
• Đề tài: Chế định miễn trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ MIỄN TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ
• 1.1. Lý luận về miễn trách nhiệm hình sự
• 1.2. Khái niệm miễn trách nhiệm hình sự
• 1.3. Đặc điểm của miễn trách nhiệm hình sự
• 1.4. Ý nghĩa của miễn trách nhiệm hình sự
• 2. CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ MIỄN TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ
• 2.1. Quy định của Phần chung Bộ luật hình sự năm 2015 về miễn trách nhiệm hình sự
• 2.2. Những trường hợp chắc chắn được miễn trách nhiệm hình sự
• 2.3. Miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi
• 2.4. Quy định của Phần riêng Bộ luật hình sự năm 2015 về miễn trách nhiệm hình sự
• 2.4.1. Miễn trách nhiệm hình sự đối với tội gián điệp (Khoản 4 Điều 110 Bộ luật hình sự năm 2015)
• 2.4.2. Miễn trách nhiệm hình sự đối với tội trồng cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy (Khoản 4 Điều 247 Bộ luật hình sự năm 2015)
• 2.4.3. Miễn trách nhiệm hình sự đối với tội đưa hối lộ (Khoản 7 Điều 364 Bộ luật hình sự năm 2015)
• 2.4.4. Miễn trách nhiệm hình sự đối với tội môi giới hối lộ (Khoản 6 Điều 365 Bộ luật hình sự năm 2015)
• 2.4.5. Miễn trách nhiệm hình sự đối với tội không tố giác tội phạm (Khoản 2 Điều 390 Bộ luật hình sự năm 2015)
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ MIỄN TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ
• 3.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật về miễn trách nhiệm hình sự của nước ta từ năm 2018 - 2022
• 3.2. Những kết quả đạt được trong thực tiễn áp dụng chế định miễn trách nhiệm hình sự
• 3.3. Những vướng mắc, hạn chế và nguyên nhân của những vướng mắc, hạn chế trong quá trình áp dụng quy định pháp luật hình sự về miễn trách nhiệm hình sự
• 3.4. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về miễn trách nhiệm hình sự
• 3.4.1. Hoàn thiện quy định về miễn trách nhiệm hình sự trong Bộ luật hình sự trên cơ sở lý luận, quy định và thực tiễn áp dụng chế định miễn trách nhiệm hình sự
• 3.4.2. Nâng cao ý thức pháp luật, trình độ chuyên môn của người có thẩm quyền áp dụng miễn trách nhiệm hình sự trong Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án
• 3.4.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật hình sự nói chung và các quy định về miễn trách nhiệm hình sự nói riêng
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Miễn trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015

Miễn trách nhiệm hình sự là một chế định quan trọng trong Bộ luật Hình sự 2015, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước. Chế định này cho phép người phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự khi đáp ứng các điều kiện pháp lý cụ thể. Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ các trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự, bao gồm cả trường hợp bắt buộc và tùy nghi. Điều này giúp đảm bảo công bằng và nhân đạo trong việc xử lý tội phạm.

1.1 Khái niệm và đặc điểm

Miễn trách nhiệm hình sự được hiểu là việc loại bỏ hậu quả pháp lý của hành vi phạm tội khi có đủ căn cứ pháp lý. Chế định này có đặc điểm là chỉ áp dụng khi xét thấy không cần thiết phải truy cứu trách nhiệm hình sự mà vẫn đảm bảo yêu cầu phòng chống tội phạm. Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ các điều kiện để được miễn trách nhiệm hình sự, bao gồm cả trường hợp người phạm tội tự nguyện khắc phục hậu quả hoặc có đóng góp tích cực trong việc phòng chống tội phạm.

1.2 Ý nghĩa pháp lý

Miễn trách nhiệm hình sự không chỉ thể hiện tính nhân đạo mà còn có ý nghĩa pháp lý sâu sắc. Chế định này giúp giảm bớt gánh nặng cho hệ thống tư pháp, đồng thời khuyến khích người phạm tội cải tạo và hòa nhập xã hội. Bộ luật Hình sự 2015 cũng quy định rõ các hậu quả pháp lý khi được miễn trách nhiệm hình sự, bao gồm việc không bị coi là có án tích và không phải chịu hình phạt.

II. Quy định cụ thể về miễn trách nhiệm hình sự

Bộ luật Hình sự 2015 quy định chi tiết các trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự, bao gồm cả trường hợp bắt buộc và tùy nghi. Các quy định này được phân loại rõ ràng trong Phần chung và Phần riêng của Bộ luật, giúp cơ quan tư pháp dễ dàng áp dụng trong thực tiễn.

2.1 Trường hợp bắt buộc

Theo Bộ luật Hình sự 2015, có một số trường hợp bắt buộc phải miễn trách nhiệm hình sự, chẳng hạn như người phạm tội dưới 18 tuổi hoặc người phạm tội trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự. Các quy định này nhằm đảm bảo tính nhân đạo và công bằng trong việc xử lý tội phạm.

2.2 Trường hợp tùy nghi

Ngoài các trường hợp bắt buộc, Bộ luật Hình sự 2015 cũng quy định các trường hợp tùy nghi, nơi cơ quan tư pháp có quyền quyết định có miễn trách nhiệm hình sự hay không. Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của tội phạm, thái độ của người phạm tội và khả năng khắc phục hậu quả.

III. Thực tiễn áp dụng và đề xuất hoàn thiện

Trong thực tiễn áp dụng, miễn trách nhiệm hình sự đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng cũng tồn tại một số hạn chế. Việc hoàn thiện các quy định về miễn trách nhiệm hình sự trong Bộ luật Hình sự 2015 là cần thiết để nâng cao hiệu quả áp dụng.

3.1 Kết quả đạt được

Từ năm 2018 đến 2022, việc áp dụng miễn trách nhiệm hình sự đã giúp giảm bớt gánh nặng cho hệ thống tư pháp và khuyến khích người phạm tội cải tạo. Các cơ quan tư pháp đã áp dụng linh hoạt các quy định của Bộ luật Hình sự 2015, đảm bảo tính nhân đạo và công bằng.

3.2 Hạn chế và đề xuất

Một số hạn chế trong thực tiễn áp dụng bao gồm việc thiếu hướng dẫn chi tiết và sự không thống nhất trong cách áp dụng. Để khắc phục, cần hoàn thiện các quy định về miễn trách nhiệm hình sự, đồng thời nâng cao trình độ chuyên môn của cán bộ tư pháp và tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật.