Tổng quan nghiên cứu

Rủi ro thanh khoản là một trong những thách thức lớn đối với các ngân hàng thương mại, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế biến động phức tạp hiện nay. Theo báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh của Agribank PGD Minh Khai giai đoạn 2021-2023, chỉ số trạng thái tiền mặt của chi nhánh giảm từ 1,32% xuống 1,18%, cho thấy sự suy giảm khả năng giữ tiền mặt, đồng thời làm nổi bật tính cấp thiết của việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro thanh khoản. Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đúng hạn mà không chịu tổn thất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin khách hàng và sự ổn định tài chính của ngân hàng. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản tại Agribank PGD Minh Khai trong giai đoạn 2021-2023 và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản trị này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba khía cạnh chính: nhận diện rủi ro thanh khoản, đo lường rủi ro và biện pháp quản trị, được thực hiện tại PGD Minh Khai, tỉnh Hà Giang. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý rủi ro thanh khoản ở cấp độ phòng giao dịch, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của ngân hàng trong môi trường cạnh tranh và biến động kinh tế hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại. Trước hết, khái niệm thanh khoản được định nghĩa là khả năng biến đổi tài sản thành tiền mặt nhanh chóng với chi phí thấp nhất, đồng thời khả năng tiếp cận nguồn vốn hợp lý để đáp ứng nhu cầu hoạt động (Yeager & Seitz, 1989; Ủy ban Basel, 2008). Rủi ro thanh khoản được hiểu là nguy cơ ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đúng hạn hoặc phải huy động vốn với chi phí cao (Duttweiler, 2009). Lý thuyết quản trị rủi ro thanh khoản nhấn mạnh quá trình nhận diện, đo lường và xử lý rủi ro nhằm duy trì sự ổn định tài chính và niềm tin khách hàng (Diamond & Rajan, 2005; Ivashina & Scharfstein, 2010). Các chỉ số đo lường rủi ro thanh khoản như chỉ số trạng thái tiền mặt, chỉ số trạng thái ngân quỹ, chỉ số đầu tư ngắn hạn trên vốn nhạy cảm và chỉ số cấu trúc tiền gửi được sử dụng để đánh giá mức độ thanh khoản và rủi ro. Ngoài ra, mô hình quản trị rủi ro thanh khoản kết hợp giữa quản lý tài sản và nguồn vốn được áp dụng nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn và giảm thiểu rủi ro.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh và các báo cáo quản trị rủi ro của Agribank PGD Minh Khai giai đoạn 2021-2023. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn sâu với 2 cán bộ quản lý cấp cao (Giám đốc và Phó giám đốc) có kinh nghiệm trên 5 năm trong lĩnh vực quản trị rủi ro thanh khoản. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả để tổng hợp các chỉ số tài chính và thanh khoản, so sánh các chỉ số qua các năm và với mức trung bình của các chi nhánh ngân hàng thương mại tại Hà Giang, từ đó đánh giá thực trạng và xu hướng. Quá trình tổng hợp và diễn giải kết quả giúp liên kết các số liệu với thực tiễn quản lý, đồng thời làm cơ sở đề xuất các giải pháp cải thiện. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chỉ số trạng thái tiền mặt giảm sút: Chỉ số trạng thái tiền mặt của Agribank PGD Minh Khai giảm từ 1,32% năm 2022 xuống 1,18% năm 2023, thấp hơn mức trung bình các chi nhánh ngân hàng thương mại tại Hà Giang (1,48%). Điều này phản ánh khả năng duy trì tiền mặt của chi nhánh suy giảm, làm tăng rủi ro thanh khoản.

  2. Chỉ số trạng thái ngân quỹ thấp hơn trung bình: Tỷ lệ ngân quỹ so với tổng tài sản dao động quanh mức 3,86% - 4,12%, thấp hơn mức trung bình 4,28% - 4,35% của các chi nhánh khác trong khu vực. Mặc dù ngân quỹ tuyệt đối tăng, tỷ lệ này không tăng tương ứng, cho thấy sự phân bổ vốn chưa tối ưu.

  3. Chỉ số đầu tư ngắn hạn trên vốn nhạy cảm ổn định nhưng thấp hơn trung bình: Chỉ số này dao động từ 150,33% đến 162,04%, thấp hơn mức trung bình 162,8% - 182,3% của các chi nhánh tại Hà Giang, cho thấy mức độ đầu tư ngắn hạn phù hợp nhưng chưa đạt hiệu quả tối đa trong quản lý thanh khoản.

  4. Năng lực cho vay giảm nhẹ: Chỉ số năng lực cho vay giảm từ 68,25% năm 2021 xuống 64,93% năm 2023, thấp hơn mức trung bình 70,5% của các chi nhánh khác, phản ánh chiến lược thận trọng trong việc sử dụng tài sản cho vay nhằm giảm thiểu rủi ro thanh khoản.

  5. Cấu trúc tiền gửi ưu tiên tiền gửi kỳ hạn dài: Tỷ lệ tiền gửi giao dịch chiếm khoảng 7,59% - 8,39% tổng tiền gửi, thấp hơn mức trung bình 8,36% - 9,21%, cho thấy chi nhánh ưu tiên nguồn vốn ổn định nhưng có thể làm tăng rủi ro thanh khoản do tính linh hoạt thấp.

Thảo luận kết quả

Sự giảm sút chỉ số trạng thái tiền mặt và tỷ lệ ngân quỹ so với tổng tài sản cho thấy Agribank PGD Minh Khai đang đối mặt với áp lực trong việc duy trì thanh khoản ngắn hạn. Nguyên nhân chính là sự phụ thuộc vào trụ sở chính trong việc điều tiết vốn, làm giảm tính chủ động và khả năng phản ứng nhanh với các biến động thị trường. So với các chi nhánh ngân hàng thương mại khác tại Hà Giang, PGD Minh Khai có mức độ quản lý thanh khoản thấp hơn, thể hiện qua các chỉ số tài chính và cấu trúc tiền gửi. Điều này cũng được phản ánh qua phỏng vấn các cán bộ quản lý, khi họ nhấn mạnh khó khăn trong việc áp dụng công cụ stress testing và sự bị động trong điều phối vốn. Tuy nhiên, chi nhánh đã duy trì được sự tăng trưởng ổn định về tổng tài sản và dư nợ tín dụng, đồng thời kiểm soát chi phí hiệu quả, giúp lợi nhuận trước thuế tăng liên tục trong giai đoạn 2021-2023. Các biểu đồ so sánh chỉ số thanh khoản qua các năm và với mức trung bình khu vực sẽ minh họa rõ nét hơn sự khác biệt và xu hướng này. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro thanh khoản, đặc biệt là tăng cường công cụ nhận diện và đo lường rủi ro, đồng thời cải thiện cơ chế điều phối vốn để tăng tính chủ động và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức quản trị rủi ro thanh khoản: Tăng cường quyền tự chủ cho PGD Minh Khai trong việc điều phối vốn và ra quyết định quản lý thanh khoản, giảm sự phụ thuộc vào trụ sở chính. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Agribank và PGD Minh Khai.

  2. Áp dụng công cụ stress testing: Triển khai hệ thống stress testing để nhận diện sớm các rủi ro thanh khoản tiềm ẩn, giúp dự báo và chuẩn bị các kịch bản ứng phó hiệu quả. Thời gian: 2024. Chủ thể: Bộ phận quản trị rủi ro và công nghệ thông tin.

  3. Tối ưu hóa cấu trúc tài sản và nguồn vốn: Điều chỉnh tỷ lệ giữ tiền mặt và ngân quỹ phù hợp, tăng cường đầu tư vào các tài sản có tính thanh khoản cao, đồng thời cân đối giữa tiền gửi giao dịch và tiền gửi kỳ hạn để nâng cao tính linh hoạt. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Phòng kinh doanh và kế toán ngân quỹ.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ nhân sự: Đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro thanh khoản, kỹ năng phân tích và sử dụng công nghệ mới cho cán bộ quản lý và nhân viên. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: Ban nhân sự và đào tạo.

  5. Cải tiến hệ thống công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp hệ thống giám sát, phân tích dữ liệu thanh khoản để cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho việc ra quyết định. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ban công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản trị rủi ro thanh khoản, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp cho chi nhánh và toàn hệ thống.

  2. Phòng quản trị rủi ro và tài chính: Cung cấp các chỉ số, phương pháp đo lường và công cụ nhận diện rủi ro thanh khoản, hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Nhân viên phòng giao dịch và chi nhánh: Nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý thanh khoản, áp dụng các biện pháp thực tiễn để duy trì sự ổn định tài chính.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản trị rủi ro thanh khoản trong bối cảnh ngân hàng thương mại Việt Nam, đặc biệt ở cấp độ phòng giao dịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Rủi ro thanh khoản là gì và tại sao nó quan trọng?
    Rủi ro thanh khoản là nguy cơ ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính đúng hạn mà không chịu tổn thất lớn. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định tài chính và niềm tin của khách hàng, có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính nếu không được quản lý tốt.

  2. Các chỉ số nào được sử dụng để đo lường rủi ro thanh khoản?
    Các chỉ số phổ biến gồm chỉ số trạng thái tiền mặt, chỉ số trạng thái ngân quỹ, chỉ số đầu tư ngắn hạn trên vốn nhạy cảm và chỉ số cấu trúc tiền gửi. Ví dụ, chỉ số trạng thái tiền mặt phản ánh tỷ lệ tiền mặt so với tổng tài sản, giúp đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu thanh khoản ngay lập tức.

  3. Tại sao Agribank PGD Minh Khai cần áp dụng công cụ stress testing?
    Stress testing giúp ngân hàng dự báo các kịch bản rủi ro thanh khoản trong điều kiện thị trường bất lợi, từ đó chuẩn bị các biện pháp ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại và duy trì hoạt động ổn định.

  4. Làm thế nào để cải thiện cấu trúc tiền gửi nhằm giảm rủi ro thanh khoản?
    Ngân hàng nên cân đối giữa tiền gửi giao dịch và tiền gửi kỳ hạn, tăng tỷ lệ tiền gửi giao dịch để nâng cao tính thanh khoản, đồng thời duy trì nguồn vốn ổn định từ tiền gửi kỳ hạn nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro thanh khoản là gì?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu thanh khoản nhanh chóng và chính xác, giúp ngân hàng nhận diện sớm rủi ro, giám sát liên tục và ra quyết định hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý rủi ro.

Kết luận

  • Rủi ro thanh khoản là thách thức lớn đối với Agribank PGD Minh Khai, thể hiện qua các chỉ số thanh khoản thấp hơn mức trung bình khu vực.
  • Việc phụ thuộc vào trụ sở chính trong điều phối vốn làm giảm tính chủ động và khả năng phản ứng nhanh của chi nhánh.
  • Các chỉ số tài chính như trạng thái tiền mặt, ngân quỹ, đầu tư ngắn hạn và cấu trúc tiền gửi cho thấy cần cải thiện trong quản lý thanh khoản.
  • Đề xuất các giải pháp bao gồm hoàn thiện tổ chức quản trị, áp dụng stress testing, tối ưu hóa cấu trúc tài sản và nguồn vốn, nâng cao năng lực nhân sự và cải tiến công nghệ.
  • Nghiên cứu hướng tới việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro thanh khoản tại PGD Minh Khai đến năm 2025, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của ngân hàng.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và các bộ phận liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi sát sao các chỉ số thanh khoản để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các phòng ban phối hợp chặt chẽ trong việc áp dụng công nghệ và đào tạo nhân sự nhằm nâng cao năng lực quản lý rủi ro thanh khoản.