Tổng quan nghiên cứu

Trong 9 tháng đầu năm 2021, toàn quốc đã xảy ra khoảng 1.723 vụ cháy, làm chết 72 người, bị thương 104 người, gây thiệt hại tài sản ước tính 332,91 tỷ đồng và thiệt hại rừng lên đến 3.588,56 ha. Trong đó, có 578 vụ cháy tại nhà dân, 342 vụ cháy kho, cơ sở sản xuất, kinh doanh, và nhiều vụ cháy khác tại các công trình công cộng, nhà ở kết hợp kinh doanh, phương tiện giao thông, chung cư, trạm biến áp, vũ trường, cơ sở giáo dục, y tế, cảng, bến xe... Những thiệt hại không chỉ về người và tài sản mà còn ảnh hưởng đến việc làm, ổn định xã hội và tâm lý người lao động. Một trong những nguyên nhân chính là các công trình chưa đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC).

Công ty TNHH một thành viên Hóa chất 21, thuộc Bộ Quốc phòng, là một trong những đơn vị sản xuất vật liệu nổ công nghiệp với quy mô lớn, có nhiều khu kho, nhà xưởng và công trình phụ trợ phân tán trên diện tích rộng khoảng 25 ha tại tỉnh Phú Thọ. Do đặc thù sản xuất vật liệu nổ và quy hoạch chưa đồng bộ, công tác an toàn PCCC tại đây gặp nhiều thách thức. Luận văn tập trung đánh giá thực trạng công tác an toàn PCCC tại Công ty trong giai đoạn 2017-2022, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này, góp phần giảm thiểu rủi ro cháy nổ, bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) Đánh giá thực trạng an toàn PCCC tại Công ty; (2) Đề xuất các biện pháp kỹ thuật, tổ chức và tuyên truyền phù hợp với quy định pháp luật hiện hành. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khu kho, nhà xưởng sản xuất thuốc nổ nhũ tương và công trình phụ trợ tại Công ty. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu, làm cơ sở tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo và hỗ trợ Công ty nâng cao năng lực quản lý an toàn PCCC.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về an toàn phòng cháy chữa cháy, bao gồm:

  • Khái niệm phòng cháy chữa cháy (PCCC): Là tổng hợp các biện pháp kỹ thuật và tổ chức nhằm phòng ngừa, hạn chế nguy cơ cháy nổ và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác chữa cháy, cứu người, cứu tài sản. Phòng cháy bao gồm các biện pháp ngăn ngừa nguyên nhân cháy, trong khi chữa cháy là các hoạt động dập tắt đám cháy và cứu nạn.

  • Tam giác cháy: Bao gồm ba yếu tố cần thiết để xảy ra cháy là chất cháy, chất ôxy hóa (thường là oxy trong không khí) và nguồn nhiệt. Việc loại bỏ một trong ba yếu tố này sẽ ngăn chặn hoặc dập tắt cháy.

  • Quá trình cháy: Là chuỗi các phản ứng lý - hóa học phức tạp giữa chất cháy và chất ôxy hóa, giải phóng nhiệt và ánh sáng. Quá trình này có thể được quản lý (cháy có ích) hoặc không quản lý (đám cháy gây thiệt hại).

  • Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình (QCVN 06:2021/BXD): Đưa ra các yêu cầu về bảo đảm an toàn cho người, ngăn chặn cháy lan, cấp nước chữa cháy, chữa cháy và cứu nạn.

  • Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong sản xuất, thử nghiệm, nghiệm thu, bảo quản, vận chuyển, sử dụng, tiêu hủy vật liệu nổ công nghiệp (QCVN 01:2019/BCT): Quy định các biện pháp an toàn đặc thù cho các cơ sở sản xuất vật liệu nổ.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: an toàn PCCC, công trình, khu kho, nhà xưởng sản xuất thuốc nổ nhũ tương, hệ thống chữa cháy tự động, thiết bị báo cháy, thoát nạn, ngăn cháy lan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, gồm các bước:

  • Hồi cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật, tài liệu chuyên ngành liên quan đến PCCC và sản xuất vật liệu nổ công nghiệp.

  • Điều tra, khảo sát: Thiết kế và triển khai hai bảng khảo sát nhằm thu thập thông tin về kiến thức PCCC của cán bộ công nhân viên và thực trạng tuân thủ các quy định PCCC tại các khu kho, nhà xưởng của Công ty. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài chục cán bộ công nhân viên đại diện cho các bộ phận sản xuất và quản lý.

  • Phân tích, so sánh, đánh giá: Sử dụng phương pháp phân tích số liệu thu thập được, so sánh với các quy chuẩn kỹ thuật QCVN 06:2021/BXD và QCVN 01:2019/BCT để đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu an toàn PCCC của các công trình.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trên dữ liệu và thực trạng từ năm 2017 đến năm 2022, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành.

Phương pháp chọn mẫu khảo sát dựa trên tiêu chí đại diện cho các khu vực sản xuất, kho chứa và công trình phụ trợ có nguy cơ cháy nổ cao. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả và so sánh với tiêu chuẩn kỹ thuật để đưa ra đánh giá khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hệ thống PCCC tại Công ty: Công ty đã trang bị hệ thống chữa cháy gồm bể nước cứu hỏa 200 m³, trạm bơm tăng áp, đường ống thép kết nối các họng nước chữa cháy xung quanh nhà xưởng và kho chứa. Hệ thống cảm biến báo cháy tự động và bình cứu hỏa được bố trí theo tiêu chuẩn TCVN 3890:2009. Tuy nhiên, một số khu vực như kho nguyên liệu và thành phẩm còn thiếu hệ thống chữa cháy tự động hiện đại, tiềm ẩn nguy cơ khi xảy ra sự cố.

  2. Cơ sở hạ tầng và công trình: Các nhà xưởng, kho chứa được xây dựng theo tiêu chuẩn kỹ thuật với tường gạch dày 200mm, mái tôn cách nhiệt, nền bê tông chịu tải trọng từ 23 đến 110 tấn, được xử lý chống tĩnh điện. Hệ thống thoát nước, chống sét, chiếu sáng phòng nổ và hệ thống điện động lực phòng nổ được lắp đặt đầy đủ theo quy chuẩn. Tuy nhiên, giao thông nội bộ và đường vào các khu sản xuất còn nhỏ hẹp, gây khó khăn cho xe chữa cháy tiếp cận.

  3. Nhận thức và tuân thủ của người lao động: Qua khảo sát, khoảng 85% cán bộ công nhân viên có kiến thức cơ bản về PCCC, nhưng chỉ khoảng 70% tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn cháy nổ trong quá trình làm việc. Việc huấn luyện và tuyên truyền PCCC được tổ chức định kỳ nhưng chưa đủ sâu rộng và thực tiễn.

  4. Đánh giá an toàn cháy theo QCVN 06:2021/BXD: Các công trình chính như nhà pha chế dung dịch, nhà sản xuất thuốc nổ nhũ tương dạng thỏi và rời đều đáp ứng các yêu cầu về ngăn cháy lan, thoát nạn, cấp nước chữa cháy và trang bị phương tiện chữa cháy. Tuy nhiên, một số công trình phụ trợ và kho chứa còn thiếu các thiết bị báo cháy tự động và hệ thống chữa cháy tự động, làm giảm hiệu quả phòng ngừa và ứng phó khi có cháy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Công ty đã đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị PCCC tương đối đầy đủ, phù hợp với các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Việc xây dựng các công trình theo tiêu chuẩn chống cháy, chống nổ và xử lý chống tĩnh điện góp phần giảm thiểu nguy cơ cháy nổ trong quá trình sản xuất thuốc nổ nhũ tương.

Tuy nhiên, hạn chế về hạ tầng giao thông nội bộ và một số khu vực chưa được trang bị hệ thống chữa cháy tự động hiện đại là nguyên nhân làm giảm khả năng ứng phó kịp thời khi xảy ra sự cố. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc thiếu đồng bộ trong quy hoạch và đầu tư thiết bị PCCC là vấn đề phổ biến tại các cơ sở sản xuất vật liệu nổ công nghiệp ở Việt Nam.

Nhận thức và tuân thủ của người lao động là yếu tố then chốt trong công tác PCCC. Mặc dù có chương trình huấn luyện, nhưng tỷ lệ tuân thủ chưa cao cho thấy cần tăng cường đào tạo thực hành và nâng cao ý thức an toàn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ kiến thức và tuân thủ PCCC của người lao động theo từng bộ phận, cũng như bảng so sánh mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn PCCC của từng khu vực công trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Lắp đặt hệ thống chữa cháy tự động hiện đại: Triển khai lắp đặt hệ thống chữa cháy tự động dạng sprinkler có cảm biến nhiệt và tia lửa tại các kho nguyên liệu, kho thành phẩm và các công trình phụ trợ còn thiếu. Mục tiêu nâng tỷ lệ trang bị hệ thống chữa cháy tự động lên 100% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban Quản lý Công ty phối hợp với đơn vị chuyên môn.

  2. Cải thiện hạ tầng giao thông nội bộ: Mở rộng và nâng cấp các tuyến đường nội bộ, đặc biệt là đường vào các khu vực sản xuất và kho chứa để đảm bảo xe chữa cháy có thể tiếp cận nhanh chóng. Thời gian thực hiện dự kiến 18 tháng, do Ban Quản lý dự án và phòng kỹ thuật Công ty chủ trì.

  3. Tăng cường huấn luyện và tuyên truyền PCCC: Tổ chức các khóa đào tạo thực hành PCCC định kỳ cho toàn bộ cán bộ công nhân viên, tập trung nâng cao kỹ năng sử dụng thiết bị chữa cháy và xử lý tình huống khẩn cấp. Mục tiêu đạt 95% nhân viên tham gia huấn luyện hàng năm. Phòng An toàn lao động phối hợp với lực lượng PCCC chuyên ngành chịu trách nhiệm.

  4. Xây dựng hệ thống quản lý và giám sát PCCC thông minh: Áp dụng công nghệ camera giám sát, cảm biến báo cháy và hệ thống cảnh báo tự động kết nối với trung tâm điều hành để giám sát liên tục và xử lý kịp thời các nguy cơ cháy nổ. Thời gian triển khai trong 24 tháng, do Ban Công nghệ thông tin và Ban Quản lý Công ty phối hợp thực hiện.

  5. Rà soát, cập nhật và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật: Định kỳ kiểm tra, đánh giá việc tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và các văn bản pháp luật liên quan đến PCCC, đồng thời cập nhật các quy định mới để đảm bảo công tác PCCC luôn phù hợp và hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Công ty sản xuất vật liệu nổ: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao an toàn PCCC, từ đó xây dựng kế hoạch đầu tư và quản lý hiệu quả.

  2. Chuyên viên an toàn lao động và PCCC: Cung cấp cơ sở lý thuyết, quy chuẩn kỹ thuật và kinh nghiệm thực tiễn để áp dụng trong công tác kiểm tra, giám sát và huấn luyện.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về an toàn cháy nổ: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn kỹ thuật phù hợp với đặc thù ngành công nghiệp vật liệu nổ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật an toàn, phòng cháy chữa cháy: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu, luận văn và phát triển các giải pháp kỹ thuật mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác PCCC tại các cơ sở sản xuất vật liệu nổ lại quan trọng?
    Do tính chất nguy hiểm cháy nổ cao, các cơ sở này có nguy cơ gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Công tác PCCC giúp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ an toàn cho người lao động và môi trường xung quanh.

  2. Các yếu tố chính tạo nên "tam giác cháy" là gì?
    Bao gồm chất cháy, chất ôxy hóa (thường là oxy trong không khí) và nguồn nhiệt. Loại bỏ một trong ba yếu tố này sẽ ngăn chặn hoặc dập tắt đám cháy.

  3. Hệ thống chữa cháy tự động có vai trò như thế nào trong công tác PCCC?
    Hệ thống này giúp phát hiện và dập tắt đám cháy ngay từ giai đoạn đầu, giảm thiểu thiệt hại và tăng hiệu quả chữa cháy, đặc biệt quan trọng trong các khu vực có nguy cơ cháy nổ cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức và tuân thủ PCCC của người lao động?
    Thông qua các chương trình huấn luyện thực hành định kỳ, tuyên truyền nâng cao ý thức, kiểm tra giám sát thường xuyên và xây dựng văn hóa an toàn trong doanh nghiệp.

  5. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 06:2021/BXD quy định những gì về an toàn cháy cho công trình?
    Quy chuẩn này quy định các yêu cầu về bảo đảm an toàn cho người, ngăn chặn cháy lan, cấp nước chữa cháy, chữa cháy và cứu nạn, nhằm giảm thiểu rủi ro cháy nổ trong các công trình xây dựng.

Kết luận

  • Công tác an toàn phòng cháy chữa cháy tại Công ty TNHH một thành viên Hóa chất 21 đã được đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị tương đối đầy đủ, đáp ứng phần lớn các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
  • Một số khu vực còn thiếu hệ thống chữa cháy tự động và hạ tầng giao thông nội bộ chưa thuận lợi, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng phó khi xảy ra sự cố.
  • Nhận thức và tuân thủ quy định PCCC của người lao động cần được nâng cao thông qua đào tạo và tuyên truyền thực tiễn hơn nữa.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, tổ chức và công nghệ nhằm hoàn thiện hệ thống PCCC, giảm thiểu rủi ro cháy nổ trong sản xuất vật liệu nổ nhũ tương.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc áp dụng công nghệ giám sát thông minh và xây dựng văn hóa an toàn trong doanh nghiệp.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu nâng cao hiệu quả công tác PCCC tại các cơ sở sản xuất vật liệu nổ công nghiệp.

Call to action: Các đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp cải tiến, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người lao động và tài sản quốc gia.