I. Khái niệm và đặc điểm của chức năng bào chữa trong tố tụng hình sự
Chức năng bào chữa là một trong những chức năng cơ bản của tố tụng hình sự, đóng vai trò đối trọng với chức năng buộc tội. Mục đích chính của chức năng này là bảo vệ quyền lợi của người bị buộc tội, đảm bảo tính công bằng và khách quan trong quá trình giải quyết vụ án. Hiện nay, trong khoa học pháp lý, vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm, phạm vi và hình thức thực hiện chức năng bào chữa. Theo PGS.TS Nguyễn Thái Phúc, chức năng bào chữa là phương diện hoạt động của các chủ thể trong tố tụng hình sự, nhằm chống lại sự buộc tội và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội.
1.1. Khái niệm chức năng bào chữa
Chức năng bào chữa được hiểu là phương diện hoạt động của các chủ thể trong tố tụng hình sự, nhằm chống lại sự buộc tội và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội. Theo PGS.TS Phạm Hồng Hải, chức năng này bao gồm việc đưa ra chứng cứ, lý lẽ để bảo vệ người bị buộc tội trong các giai đoạn điều tra và xét xử. Chức năng bào chữa xuất phát từ quyền bào chữa của người bị buộc tội, được quy định trong pháp luật tố tụng hình sự.
1.2. Đặc điểm của chức năng bào chữa
Chức năng bào chữa có những đặc điểm riêng biệt, bao gồm: (1) Chủ thể thực hiện là người bị buộc tội và người bào chữa của họ; (2) Nội dung chính là việc bác bỏ một phần hoặc toàn bộ sự buộc tội và làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; (3) Phạm vi thực hiện bắt đầu từ khi có sự buộc tội và kết thúc khi không còn sự buộc tội. Mục đích cuối cùng của chức năng này là đảm bảo công bằng, nhân đạo trong tố tụng hình sự.
II. Vai trò và ý nghĩa của chức năng bào chữa trong tố tụng hình sự
Chức năng bào chữa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người bị buộc tội, đảm bảo tính công bằng và khách quan trong quá trình giải quyết vụ án. Chức năng này giúp cân bằng giữa quyền lực của Nhà nước và quyền tự do của cá nhân, đặc biệt là trong các vụ án hình sự phức tạp. Theo TS. Nguyễn Mạnh Hồng, chức năng bào chữa không chỉ là quyền của người bị buộc tội mà còn là trách nhiệm của Nhà nước trong việc đảm bảo quyền con người.
2.1. Vai trò của chức năng bào chữa
Chức năng bào chữa giúp bảo vệ quyền lợi của người bị buộc tội, đảm bảo rằng họ được xét xử công bằng và khách quan. Đồng thời, chức năng này cũng góp phần hạn chế sai sót trong quá trình tố tụng, tránh việc kết án oan người vô tội. Theo PGS.TS Hoàng Thị Minh Sơn, chức năng bào chữa là một dạng hoạt động được pháp luật tố tụng quy định và bảo đảm cho bên bị buộc tội.
2.2. Ý nghĩa thực tiễn của chức năng bào chữa
Chức năng bào chữa có ý nghĩa quan trọng trong thực tiễn tố tụng hình sự, giúp đảm bảo tính công bằng và nhân đạo trong quá trình xét xử. Nó cũng góp phần nâng cao niềm tin của công chúng vào hệ thống pháp luật. Theo TS. Cao Thị Ngọc Hà, chức năng bào chữa là phương diện hoạt động của tố tụng hình sự, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị buộc tội và pháp nhân thương mại.
III. Các hình thức thực hiện chức năng bào chữa trong tố tụng hình sự
Chức năng bào chữa được thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm việc người bị buộc tội tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa. Theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự, người bị buộc tội có quyền nhờ luật sư hoặc người đại diện hợp pháp để bảo vệ quyền lợi của mình. Ngoài ra, trong một số trường hợp, Nhà nước có trách nhiệm chỉ định người bào chữa cho người bị buộc tội.
3.1. Tự bào chữa
Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa bằng cách đưa ra chứng cứ và lý lẽ để bảo vệ mình. Tuy nhiên, do hạn chế về kiến thức pháp lý và kỹ năng tranh tụng, việc tự bào chữa thường không đạt hiệu quả cao. Theo TS. Trần Thị Thu Hương, tự bào chữa là quyền cơ bản của người bị buộc tội, nhưng cần được hỗ trợ bởi các chuyên gia pháp lý.
3.2. Bào chữa thông qua luật sư
Luật sư là người có kiến thức chuyên môn và kỹ năng tranh tụng, giúp người bị buộc tội bảo vệ quyền lợi một cách hiệu quả. Theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự, luật sư có quyền tham gia vào tất cả các giai đoạn của quá trình tố tụng, từ điều tra đến xét xử. Điều này giúp đảm bảo tính công bằng và khách quan trong quá trình giải quyết vụ án.
