Luận văn thạc sĩ: Kinh nghiệm quốc tế về cho vay ngang hàng và đề xuất cho Việt Nam

• Tác giả: Lê Anh Tùng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Mạnh Hùng
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Cho Vay Ngang Hàng (Peer-To-Peer Lending) - Kinh Nghiệm Quốc Tế Và Đề Xuất Cho Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC HÌNH
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHO VAY NGANG HÀNG
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2. Cơ sở lý luận về cho vay ngang hàng
• 1.2.1. Khái niệm cho vay ngang hàng
• 1.2.2. Vai trò của cho vay ngang hàng
• 1.2.3. Những ưu điểm và hạn chế của cho vay ngang hàng
• 1.2.4. Mô hình cho vay ngang hàng
• 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến cho vay ngang hàng
• 1.2.5.1. Các nhân tố chủ quan
• 1.2.5.2. Các nhân tố khách quan
• 1.2.6. Các tiêu chí đánh giá sự phát triển của cho vay ngang hàng
• 1.2.6.1. Sự phát triển của nền kinh tế
• 1.2.6.2. Sự hoàn thiện hệ thống pháp lý
• 1.3. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2. Cách tiếp cận
• 2.3. Quy trình nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.5. Phương pháp phân tích số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CHO VAY NGANG HÀNG TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
• 3.1. Khái quát chung về cho vay ngang hàng
• 3.2. Lịch sử phát triển
• 3.3. Quy mô và sự phát triển tại thời điểm hiện nay
• 3.4. Kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới
• 3.4.1. Cho vay ngang hàng tại Anh
• 3.4.2. Cho vay ngang hàng tại Mỹ
• 3.4.3. Cho vay ngang hàng tại Trung Quốc
• 3.4.4. Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
• 3.5. Cho vay ngang hàng tại Việt Nam
• 3.5.1. Quá trình phát triển
• 3.5.2. Khái quát thực trạng tại Việt Nam
• 3.5.3. Đánh giá kết quả
• 3.6. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO VAY NGANG HÀNG TẠI VIỆT NAM
• 4.1. Tiềm năng và xu hướng phát triển
• 4.2. Một số giải pháp phát triển hoạt động cho vay ngang hàng
• 4.2.1. Về phía Chính phủ
• 4.2.2. Về phía Ngân hàng nhà nước
• 4.2.3. Về phía các bộ ngành khác
• 4.2.4. Về phía doanh nghiệp và người dân
• 4.2.5. Về phía nhà đầu tư và người cho vay
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về cho vay ngang hàng

Cho vay ngang hàng (P2P lending) là một mô hình tài chính mới nổi, kết nối trực tiếp người cho vay và người đi vay thông qua nền tảng công nghệ. Mô hình này đã phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước phát triển như Mỹ, Anh và Trung Quốc. Theo nghiên cứu, cho vay ngang hàng không chỉ giúp giảm chi phí giao dịch mà còn tạo ra cơ hội cho những người không đủ điều kiện tiếp cận dịch vụ tài chính truyền thống. Mô hình này sử dụng công nghệ tài chính (fintech) để tối ưu hóa quy trình cho vay, từ việc đánh giá tín dụng đến giải ngân khoản vay. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động cho vay. Tuy nhiên, cho vay ngang hàng cũng đối mặt với nhiều thách thức như rủi ro tín dụng và thiếu khung pháp lý rõ ràng.

1.1. Khái niệm và vai trò của cho vay ngang hàng

Cho vay ngang hàng, hay P2P lending, là hình thức cho vay mà không cần qua trung gian ngân hàng. Mô hình này cho phép người cho vay và người đi vay giao dịch trực tiếp thông qua nền tảng trực tuyến. Vai trò của cho vay ngang hàng rất quan trọng trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt là ở những khu vực mà hệ thống tài chính truyền thống chưa phát triển. Nó giúp giảm lãi suất cho vay và tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và cá nhân tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn. Hệ thống này cũng sử dụng công nghệ Big Data để đánh giá rủi ro và tín dụng, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc thẩm định và giải ngân khoản vay.

1.2. Những ưu điểm và hạn chế của cho vay ngang hàng

Mô hình cho vay ngang hàng mang lại nhiều ưu điểm như lãi suất thấp hơn so với ngân hàng truyền thống, tính minh bạch cao và khả năng tiếp cận dễ dàng hơn cho người vay. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại một số hạn chế như rủi ro tín dụng cao, thiếu sự bảo vệ cho người cho vay và người đi vay, cũng như sự thiếu hụt khung pháp lý rõ ràng. Những vấn đề này cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững của mô hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam.

II. Kinh nghiệm quốc tế về cho vay ngang hàng

Nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình cho vay ngang hàng với những cách tiếp cận khác nhau. Tại Mỹ, Lending Club và Prosper là hai trong số những nền tảng cho vay ngang hàng lớn nhất, cung cấp dịch vụ cho vay với quy trình đơn giản và nhanh chóng. Ở Anh, Zopa và RateSetter cũng đã thành công trong việc kết nối người cho vay và người đi vay. Những kinh nghiệm này cho thấy rằng việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và quy định quản lý chặt chẽ là rất cần thiết để bảo vệ quyền lợi của cả hai bên. Các quốc gia như Trung Quốc đã gặp phải nhiều vấn đề nghiêm trọng liên quan đến rủi ro tín dụng và lừa đảo, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay ngang hàng.

2.1. Các mô hình cho vay ngang hàng tại Mỹ và Anh

Mô hình cho vay ngang hàng tại Mỹ và Anh đã phát triển mạnh mẽ với sự hỗ trợ của công nghệ tài chính. Tại Mỹ, Lending Club đã trở thành một trong những nền tảng cho vay lớn nhất, cung cấp dịch vụ cho vay với lãi suất cạnh tranh. Tương tự, ở Anh, Zopa đã tạo ra một thị trường cho vay ngang hàng sôi động, giúp người vay tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn. Những mô hình này cho thấy rằng sự kết hợp giữa công nghệ và quản lý rủi ro là yếu tố quyết định cho sự thành công của cho vay ngang hàng.

2.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Việt Nam có thể học hỏi từ những kinh nghiệm quốc tế trong việc phát triển mô hình cho vay ngang hàng. Cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của người cho vay và người đi vay. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ thông tin và Big Data trong việc đánh giá tín dụng sẽ giúp nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro. Các cơ quan quản lý cần có những chính sách hỗ trợ để thúc đẩy sự phát triển của mô hình này, đồng thời đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính.

III. Đề xuất chính sách cho Việt Nam

Để phát triển mô hình cho vay ngang hàng tại Việt Nam, cần có những đề xuất chính sách cụ thể. Trước hết, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng để quản lý hoạt động cho vay ngang hàng, bảo vệ quyền lợi của cả người cho vay và người đi vay. Thứ hai, cần khuyến khích sự phát triển của công nghệ tài chính (fintech) để nâng cao hiệu quả trong việc thẩm định và giải ngân khoản vay. Cuối cùng, cần tăng cường giáo dục tài chính cho người dân để họ hiểu rõ hơn về các sản phẩm tài chính và cách thức hoạt động của cho vay ngang hàng.

3.1. Xây dựng khung pháp lý cho cho vay ngang hàng

Việc xây dựng khung pháp lý cho cho vay ngang hàng là rất cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của mô hình này. Cần có các quy định rõ ràng về quyền lợi và nghĩa vụ của người cho vay và người đi vay, cũng như các quy định về quản lý rủi ro. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường an toàn và minh bạch cho hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam.

3.2. Khuyến khích phát triển công nghệ tài chính

Công nghệ tài chính (fintech) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển mô hình cho vay ngang hàng. Cần khuyến khích các doanh nghiệp fintech đầu tư vào công nghệ để nâng cao hiệu quả trong việc thẩm định và giải ngân khoản vay. Việc áp dụng công nghệ Big Data và trí tuệ nhân tạo sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động cho vay.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ tài chính (FinTech) phát triển mạnh mẽ, mô hình cho vay ngang hàng (Peer-to-Peer Lending - P2P Lending) đã trở thành một xu hướng nổi bật trong ngành tài chính toàn cầu. Tính đến năm 2016, tổng giá trị đầu tư trên toàn thế giới trong lĩnh vực này đã vượt 200 tỷ USD, với thị trường châu Á Thái Bình Dương đạt 245,28 tỷ USD, tăng 135% so với năm trước đó. Trung Quốc chiếm tới 85% quy mô toàn cầu với 243,28 tỷ USD. Tại Việt Nam, cho vay ngang hàng còn khá mới mẻ nhưng tiềm năng phát triển rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh nhiều cá nhân và doanh nghiệp nhỏ chưa tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng truyền thống.

Luận văn tập trung nghiên cứu mô hình cho vay ngang hàng tại các quốc gia phát triển như Anh, Mỹ và Trung Quốc, nhằm rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp cho Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu bao gồm hoạt động cho vay ngang hàng trong giai đoạn 2010-2018, với trọng tâm là khung pháp lý, cơ chế quản lý và thực trạng phát triển tại Việt Nam. Mục tiêu chính là xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện hệ thống pháp lý, đảm bảo sự phát triển lành mạnh, an toàn và hiệu quả của thị trường cho vay ngang hàng trong nước.

Việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện, giúp các đối tượng khó tiếp cận vốn ngân hàng có thêm lựa chọn tài chính với chi phí thấp hơn, đồng thời góp phần giảm tín dụng đen và nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro trong lĩnh vực tài chính công nghệ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính để phân tích mô hình cho vay ngang hàng:

1. Lý thuyết tài chính công nghệ (FinTech): Giải thích sự chuyển đổi trong ngành tài chính nhờ ứng dụng công nghệ số, đặc biệt là Big Data, trí tuệ nhân tạo (AI) và điện toán đám mây. FinTech giúp giảm chi phí giao dịch, tăng tốc độ xử lý và nâng cao tính minh bạch trong các hoạt động tài chính, trong đó có cho vay ngang hàng.

2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến đánh giá tín dụng và quản lý rủi ro trong cho vay ngang hàng, bao gồm rủi ro hoạt động, rủi ro pháp lý, rủi ro đại lý và rủi ro tư vấn tài chính. Mô hình này giúp phân tích các biện pháp kiểm soát rủi ro và bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: cho vay ngang hàng (P2P Lending), tài chính toàn diện, công nghệ Big Data, AI trong thẩm định tín dụng, rủi ro tín dụng, và khung pháp lý quản lý FinTech.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, bao gồm:

• Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các báo cáo, bài nghiên cứu, số liệu từ các tổ chức tài chính quốc tế, các công ty P2P lớn như LendingClub, Zopa, Funding Circle, RateSetter, và các cơ quan quản lý như FCA (Anh), SEC (Mỹ).

• Thu thập dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn chuyên gia, khảo sát thực trạng hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam.

• Phân tích định tính và định lượng: Sử dụng phương pháp luận giải để đánh giá các mô hình kinh doanh, cơ chế quản lý và rủi ro; phân tích số liệu thống kê về quy mô, tỷ lệ nợ xấu, lợi nhuận của các nền tảng P2P.

• Quy trình nghiên cứu: Bắt đầu từ tổng quan lý luận, thu thập và phân tích dữ liệu, so sánh kinh nghiệm quốc tế, đến đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm hàng nghìn khoản vay và nhà đầu tư trên các nền tảng P2P quốc tế, cùng với dữ liệu khảo sát tại Việt Nam trong giai đoạn 2010-2018. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí đại diện và tính khả thi trong thu thập dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô và tốc độ phát triển nhanh chóng của P2P Lending toàn cầu: Năm 2016, tổng giá trị cho vay ngang hàng toàn cầu đạt hơn 200 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm 85% với 243,28 tỷ USD. Tại Anh, năm 2015, tổng số tiền cho vay đạt 1.490 triệu bảng Anh, với các nền tảng hàng đầu như Zopa, Funding Circle và RateSetter. Tại Mỹ, LendingClub đã giải ngân hơn 47 tỷ USD tính đến năm 2019.

2. Lợi ích vượt trội về chi phí và tốc độ so với ngân hàng truyền thống: Mô hình P2P giúp giảm chi phí hoạt động nhờ tự động hóa và ứng dụng AI trong thẩm định tín dụng, từ đó giảm lãi suất cho người vay và tăng lợi nhuận cho nhà đầu tư. Ví dụ, tỷ lệ nợ xấu của Zopa chỉ khoảng 0,84%, thấp hơn nhiều so với ngân hàng truyền thống (3-5%).

3. Rủi ro và thách thức pháp lý còn tồn tại: Các vụ vỡ nợ hàng loạt tại Trung Quốc và sự kiện CEO LendingClub từ chức do sai phạm cho thấy rủi ro hoạt động và quản lý chưa hoàn thiện. Rủi ro bảo mật thông tin, rủi ro đại lý và rủi ro lãi suất cao cũng là những vấn đề nổi bật.

4. Vai trò của khung pháp lý và cơ chế quản lý: Ở Anh, FCA và P2PFA đã xây dựng các quy định nghiêm ngặt nhằm bảo vệ nhà đầu tư và người vay, đồng thời tăng tính minh bạch. Các nền tảng như RateSetter có quỹ dự phòng giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư, tạo niềm tin và thúc đẩy phát triển bền vững.

Thảo luận kết quả

Sự phát triển nhanh chóng của cho vay ngang hàng phản ánh nhu cầu cấp thiết về nguồn vốn linh hoạt và chi phí thấp trong nền kinh tế hiện đại. Việc ứng dụng công nghệ như AI và Big Data giúp nâng cao hiệu quả thẩm định và giảm thiểu rủi ro tín dụng, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận tài chính cho các nhóm khách hàng chưa được phục vụ bởi ngân hàng truyền thống.

Tuy nhiên, rủi ro pháp lý và quản lý vẫn là thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh cho lĩnh vực này. Kinh nghiệm từ Anh và Mỹ cho thấy việc xây dựng các quy định minh bạch, quỹ dự phòng rủi ro và giám sát chặt chẽ là cần thiết để bảo vệ quyền lợi các bên và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng quy mô cho vay của các nền tảng lớn, bảng so sánh tỷ lệ nợ xấu giữa P2P và ngân hàng truyền thống, cũng như sơ đồ mô hình quản lý rủi ro và khung pháp lý tại các quốc gia.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện khung pháp lý cho vay ngang hàng tại Việt Nam: Xây dựng các quy định rõ ràng về cấp phép, quản lý rủi ro, bảo vệ quyền lợi người vay và nhà đầu tư, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp.

2. Thiết lập cơ chế giám sát và quản lý rủi ro chuyên biệt: Thành lập cơ quan hoặc bộ phận chuyên trách giám sát hoạt động P2P, áp dụng công nghệ giám sát tự động và đánh giá rủi ro liên tục. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính.

3. Khuyến khích phát triển công nghệ và nâng cao năng lực doanh nghiệp P2P: Hỗ trợ đào tạo nhân lực, phát triển phần mềm thẩm định tín dụng dựa trên AI và Big Data, tăng cường bảo mật thông tin. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Doanh nghiệp P2P, các tổ chức đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ.

4. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức và bảo vệ người tiêu dùng: Tổ chức các chương trình phổ biến kiến thức về P2P, cảnh báo rủi ro, hướng dẫn lựa chọn nền tảng uy tín. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Cơ quan quản lý, hiệp hội ngành nghề, truyền thông.

5. Xây dựng quỹ dự phòng rủi ro và cơ chế xử lý nợ xấu: Học hỏi mô hình quỹ dự phòng của RateSetter để bảo vệ nhà đầu tư, đồng thời thiết lập quy trình xử lý nợ văn minh, hợp pháp. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Doanh nghiệp P2P, Ngân hàng Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước: Giúp xây dựng chính sách, khung pháp lý và cơ chế giám sát phù hợp với thực tiễn phát triển của cho vay ngang hàng tại Việt Nam.

2. Doanh nghiệp FinTech và công ty P2P Lending: Tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nâng cao năng lực quản trị rủi ro, phát triển sản phẩm và công nghệ phù hợp với thị trường trong nước.

3. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Hiểu rõ về cơ chế hoạt động, rủi ro và lợi ích của mô hình P2P để đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả và an toàn.

4. Người vay vốn, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và cá nhân khó tiếp cận ngân hàng: Nắm bắt các lựa chọn tài chính mới, thủ tục đơn giản, chi phí thấp và các rủi ro cần lưu ý khi sử dụng dịch vụ cho vay ngang hàng.

Câu hỏi thường gặp

1. Cho vay ngang hàng là gì và khác gì so với ngân hàng truyền thống?
   Cho vay ngang hàng là mô hình kết nối trực tiếp người vay và người cho vay qua nền tảng công nghệ, không qua trung gian ngân hàng. Nó giúp giảm chi phí, thủ tục nhanh gọn và minh bạch hơn so với ngân hàng truyền thống.

2. Mức độ rủi ro khi tham gia cho vay ngang hàng như thế nào?
   Rủi ro bao gồm rủi ro tín dụng (người vay không trả được nợ), rủi ro pháp lý, rủi ro bảo mật thông tin và rủi ro thanh khoản. Tuy nhiên, các nền tảng uy tín có quỹ dự phòng và công nghệ đánh giá rủi ro giúp giảm thiểu các rủi ro này.

3. Làm thế nào để đánh giá một nền tảng cho vay ngang hàng uy tín?
   Nền tảng uy tín thường có giấy phép hoạt động rõ ràng, minh bạch thông tin, có quỹ dự phòng rủi ro, sử dụng công nghệ thẩm định tín dụng hiện đại và có phản hồi tích cực từ người dùng.

4. Ai có thể tham gia vay hoặc cho vay trên nền tảng P2P?
   Người vay có thể là cá nhân hoặc doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt những người khó tiếp cận ngân hàng. Người cho vay có thể là cá nhân hoặc tổ chức có vốn nhàn rỗi muốn đầu tư với lợi nhuận cao hơn gửi tiết kiệm.

5. Việt Nam đã có quy định pháp lý nào về cho vay ngang hàng chưa?
   Hiện tại, Việt Nam chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh cho hoạt động cho vay ngang hàng, do đó việc nghiên cứu và đề xuất chính sách là rất cần thiết để phát triển thị trường này một cách an toàn và bền vững.

Kết luận

• Cho vay ngang hàng là mô hình tài chính công nghệ phát triển nhanh, có tiềm năng lớn trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện và giảm chi phí vay vốn.
• Quy mô toàn cầu của P2P Lending đã vượt hàng trăm tỷ USD, với các nền tảng lớn như LendingClub, Zopa, Funding Circle và RateSetter.
• Mô hình này mang lại lợi ích về chi phí, tốc độ và minh bạch nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý, bảo mật và quản lý rủi ro.
• Kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc xây dựng khung pháp lý, cơ chế giám sát và quỹ dự phòng là yếu tố then chốt để phát triển bền vững.
• Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực doanh nghiệp và tăng cường nhận thức người dùng để tận dụng hiệu quả mô hình cho vay ngang hàng.

Next steps: Tiếp tục nghiên cứu chi tiết về khung pháp lý, phối hợp với các cơ quan quản lý để xây dựng đề án hoàn thiện chính sách, đồng thời thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp FinTech và nhà đầu tư trong nước.

Call to action: Các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư hãy chủ động tìm hiểu, áp dụng và tham gia phát triển mô hình cho vay ngang hàng để góp phần hiện đại hóa hệ thống tài chính Việt Nam.