Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc biệt tại các ngân hàng thương mại như Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình. Tính đến năm 2021, dư nợ cho vay tại chi nhánh này đạt trên 7.000 tỷ đồng, trong đó cho vay DNNVV chiếm gần 1.200 tỷ đồng với 125 doanh nghiệp vay vốn, tăng trưởng 55,84% so với năm 2019. Nhu cầu vốn của DNNVV ngày càng tăng do sự phát triển đa dạng ngành nghề và số lượng doanh nghiệp mới thành lập liên tục gia tăng. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng vẫn còn nhiều hạn chế như ý thức khách hàng, quy trình ngân hàng chưa tối ưu, ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNNVV tại VietinBank chi nhánh Tam Điệp, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng trong giai đoạn 2019-2021, với phạm vi nghiên cứu tập trung tại địa bàn thành phố Tam Điệp. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ phát triển DNNVV, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về hoạt động ngân hàng thương mại, tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng. Hai khung lý thuyết chính bao gồm:

  • Lý thuyết trung gian tài chính: Ngân hàng thương mại hoạt động như trung gian tài chính, chuyển vốn từ người tiết kiệm sang người vay, giảm chi phí giao dịch và rủi ro tín dụng, đồng thời tạo phương tiện thanh toán hiệu quả.
  • Lý thuyết quản lý rủi ro tín dụng: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng như chính sách cho vay, quy trình thẩm định, năng lực nhân sự, hệ thống kiểm soát nội bộ và các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội địa phương.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: doanh nghiệp nhỏ và vừa theo tiêu chí pháp luật Việt Nam, hiệu quả tín dụng (bao gồm các chỉ tiêu định lượng như tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu, lợi nhuận cho vay; và chỉ tiêu định tính như quy trình tín dụng, tuân thủ pháp luật), các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan đến chất lượng tín dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo hoạt động tín dụng của VietinBank chi nhánh Tam Điệp giai đoạn 2019-2021, các tài liệu pháp luật, báo cáo ngành và thống kê kinh tế xã hội địa phương. Số liệu sơ cấp được thu thập trong quý I năm 2022 thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ ngân hàng và khách hàng doanh nghiệp.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 125 doanh nghiệp vay vốn và cán bộ tín dụng tại chi nhánh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, phân tích nhân tố và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ 2019 đến quý I năm 2022, với đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ cho vay DNNVV mạnh mẽ: Dư nợ cho vay DNNVV tại VietinBank chi nhánh Tam Điệp tăng từ khoảng 770 tỷ đồng năm 2019 lên gần 1.200 tỷ đồng năm 2021, tương đương mức tăng 55,84%. Tỷ lệ tăng trưởng dư nợ hàng năm đều trên 50%, phản ánh nhu cầu vốn lớn và sự mở rộng tín dụng đối với nhóm khách hàng này.

  2. Chất lượng tín dụng còn nhiều hạn chế: Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tuy được kiểm soát nhưng vẫn tồn tại ở mức khoảng 2-3%, gần sát ngưỡng chấp nhận được (dưới 3%). Việc này xuất phát từ ý thức sử dụng vốn của khách hàng chưa cao, quy trình thẩm định và kiểm soát tín dụng còn nhiều khúc mắc.

  3. Yếu tố ảnh hưởng chủ yếu đến chất lượng tín dụng: Bao gồm chính sách cho vay chưa linh hoạt, quy trình cho vay phức tạp, chất lượng nhân sự chưa đồng đều, hệ thống kiểm soát nội bộ chưa hoàn thiện và các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội địa phương còn hạn chế.

  4. Hiệu quả sử dụng vốn vay của DNNVV: Phần lớn doanh nghiệp sử dụng vốn vay đúng mục đích, góp phần nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, tuy nhiên vẫn còn một tỷ lệ nhỏ sử dụng vốn không hiệu quả, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ và chất lượng tín dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự tăng trưởng dư nợ tín dụng đối với DNNVV tại chi nhánh Tam Điệp là tích cực, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương và nhu cầu vốn của doanh nghiệp. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ xấu gần ngưỡng 3% cảnh báo về rủi ro tín dụng cần được kiểm soát chặt chẽ hơn. So sánh với các chi nhánh ngân hàng khác như VietinBank Phú Yên (nợ xấu 0,81%) và SHB Việt Trì cho thấy chi nhánh Tam Điệp cần cải thiện quy trình thẩm định và nâng cao năng lực nhân sự.

Việc áp dụng các chỉ tiêu định lượng và định tính trong đánh giá chất lượng tín dụng giúp ngân hàng có cái nhìn toàn diện hơn về hiệu quả hoạt động. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ tăng trưởng dư nợ, tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng và mức độ rủi ro tín dụng. Bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng cũng giúp xác định trọng tâm cải thiện.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của chính sách cho vay linh hoạt, quy trình tín dụng khoa học, nhân sự chất lượng và hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả trong nâng cao chất lượng tín dụng. Đồng thời, điều kiện kinh tế xã hội địa phương như cơ cấu kinh tế, trình độ dân trí cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và sử dụng vốn vay của DNNVV.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách cho vay linh hoạt: Ngân hàng cần xây dựng chính sách cho vay phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của DNNVV tại Tam Điệp, giảm bớt thủ tục phức tạp, tăng cường các sản phẩm tín dụng đa dạng, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn. Mục tiêu tăng tỷ lệ giải ngân đúng hạn lên trên 90% trong vòng 2 năm tới, do phòng chính sách tín dụng chủ trì.

  2. Tối ưu quy trình tín dụng và kiểm soát rủi ro: Rà soát, đơn giản hóa quy trình thẩm định, giải ngân và thu hồi nợ, áp dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý. Thiết lập hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng nhằm giảm tỷ lệ nợ quá hạn xuống dưới 2% trong 3 năm tới. Bộ phận quản lý rủi ro và công nghệ thông tin phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng nhân sự tín dụng: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tín dụng, kỹ năng đánh giá rủi ro và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ tín dụng. Mục tiêu đạt 100% cán bộ tín dụng được đào tạo bài bản trong 1 năm, do phòng nhân sự và đào tạo đảm nhiệm.

  4. Mở rộng tài sản thế chấp và đa dạng hóa hình thức bảo đảm: Ngoài bất động sản, ngân hàng nên chấp nhận các loại tài sản khác như vàng, máy móc thiết bị để tạo điều kiện thuận lợi cho DNNVV tiếp cận vốn. Mục tiêu tăng tỷ lệ dư nợ có tài sản đảm bảo lên trên 75% trong 2 năm tới, do phòng tín dụng phối hợp với bộ phận pháp chế thực hiện.

  5. Tăng cường hợp tác với chính quyền địa phương và các tổ chức hỗ trợ DNNVV: Phối hợp cung cấp thông tin, tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực quản lý và sử dụng vốn vay hiệu quả. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 hội thảo/năm về hỗ trợ DNNVV, do chi nhánh ngân hàng và các cơ quan địa phương phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân hàng thương mại: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng, từ đó xây dựng chính sách và quy trình cho vay phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng.

  2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Hiểu rõ các tiêu chí, quy trình vay vốn ngân hàng, từ đó chuẩn bị hồ sơ, phương án kinh doanh hiệu quả, nâng cao khả năng tiếp cận vốn và sử dụng vốn đúng mục đích.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động tín dụng đối với DNNVV, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ DNNVV, phối hợp với ngân hàng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương thông qua hoạt động tín dụng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động tín dụng đối với DNNVV lại quan trọng?
    Hoạt động tín dụng giúp DNNVV có nguồn vốn duy trì và mở rộng sản xuất kinh doanh, góp phần tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương. Ví dụ, tại Tam Điệp, dư nợ cho vay DNNVV tăng 55,84% trong 3 năm cho thấy nhu cầu vốn lớn và vai trò thiết yếu của tín dụng.

  2. Các chỉ tiêu nào dùng để đánh giá chất lượng tín dụng?
    Chỉ tiêu định lượng gồm tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu, lợi nhuận từ cho vay, tỷ lệ thu hồi nợ; chỉ tiêu định tính gồm quy trình tín dụng, tuân thủ pháp luật và sự thỏa mãn nhu cầu khách hàng. Tỷ lệ nợ xấu dưới 3% được xem là chấp nhận được.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng tín dụng?
    Chính sách cho vay, quy trình thẩm định, chất lượng nhân sự, hệ thống kiểm soát nội bộ và điều kiện kinh tế xã hội địa phương đều ảnh hưởng. Ví dụ, quy trình cho vay phức tạp và nhân sự chưa đồng đều làm tăng rủi ro tín dụng tại chi nhánh Tam Điệp.

  4. Ngân hàng có thể làm gì để giảm tỷ lệ nợ xấu?
    Đơn giản hóa quy trình thẩm định, nâng cao năng lực nhân sự, áp dụng công nghệ quản lý rủi ro, đa dạng hóa tài sản thế chấp và tăng cường giám sát khoản vay. Các biện pháp này giúp phát hiện sớm rủi ro và xử lý kịp thời.

  5. Làm thế nào để DNNVV sử dụng vốn vay hiệu quả?
    Doanh nghiệp cần xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi, sử dụng vốn đúng mục đích, quản lý tài chính chặt chẽ và tuân thủ cam kết trả nợ. Việc này giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và duy trì quan hệ tín dụng tốt với ngân hàng.

Kết luận

  • Hoạt động tín dụng đối với DNNVV tại VietinBank chi nhánh Tam Điệp tăng trưởng mạnh mẽ với dư nợ gần 1.200 tỷ đồng năm 2021, tăng 55,84% so với 2019.
  • Chất lượng tín dụng còn nhiều hạn chế với tỷ lệ nợ xấu gần ngưỡng 3%, cần kiểm soát chặt chẽ hơn để giảm rủi ro.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm chính sách cho vay, quy trình tín dụng, chất lượng nhân sự và điều kiện kinh tế xã hội địa phương.
  • Đề xuất hoàn thiện chính sách cho vay, tối ưu quy trình, nâng cao năng lực nhân sự và mở rộng tài sản thế chấp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ phát triển DNNVV và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả tín dụng đối với DNNVV trên địa bàn Tam Điệp và các khu vực tương tự.