Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động huy động vốn (HĐV) là một trong những nghiệp vụ cốt lõi và quan trọng nhất của các ngân hàng thương mại (NHTM), đóng vai trò quyết định đến quy mô hoạt động tín dụng, khả năng thanh khoản và năng lực cạnh tranh trên thị trường tài chính. Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2019-2023, kinh tế chịu nhiều tác động từ đại dịch Covid-19, khiến các ngân hàng phải điều chỉnh chính sách lãi suất và các biện pháp hỗ trợ khách hàng. Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) – Chi nhánh Bắc Hải Phòng trở nên cấp thiết nhằm đảm bảo nguồn vốn ổn định, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh doanh và hỗ trợ nền kinh tế địa phương.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng hoạt động huy động vốn tại Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng trong giai đoạn 2019-2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động này đến năm 2028. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hình thức huy động vốn, quy trình, kết quả kinh doanh và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn tại chi nhánh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả huy động vốn, góp phần tăng trưởng nguồn vốn, cải thiện khả năng sinh lời và củng cố vị thế cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường tài chính Hải Phòng.
Theo số liệu thống kê, tổng nguồn vốn huy động của Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng tăng từ khoảng 16.613 tỷ đồng năm 2019 lên 29.158 tỷ đồng năm 2023, tương ứng tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm khoảng 15%. Tuy nhiên, chi nhánh cũng đối mặt với nhiều thách thức như cạnh tranh gay gắt từ các NHTM khác, sự thay đổi thói quen gửi tiền của khách hàng và chi phí huy động vốn tăng cao. Do đó, nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện hoạt động huy động vốn, góp phần phát triển bền vững ngân hàng trong tương lai.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị tài chính ngân hàng, tập trung vào hoạt động huy động vốn của NHTM. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết về huy động vốn trong ngân hàng thương mại: Định nghĩa huy động vốn là nghiệp vụ tiếp nhận nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ các tổ chức, cá nhân để hình thành nguồn vốn hoạt động của ngân hàng. Lý thuyết này phân tích các hình thức huy động vốn như tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, phát hành giấy tờ có giá và vay vốn trên thị trường liên ngân hàng. Các khái niệm chính bao gồm quy mô vốn huy động, chi phí huy động, khả năng sinh lời vốn huy động và thị phần huy động vốn.
Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn: Bao gồm các nhân tố khách quan như môi trường kinh tế, văn hóa xã hội, pháp lý, công nghệ, cạnh tranh và các nhân tố chủ quan như chính sách lãi suất, khuyến mãi, thương hiệu, chất lượng nguồn nhân lực, sản phẩm dịch vụ và cơ sở vật chất ngân hàng. Mô hình này giúp phân tích sâu sắc các yếu tố tác động đến hiệu quả huy động vốn tại Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng.
Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: vốn huy động (VHĐ), giấy tờ có giá (GTCG), tiền gửi tiết kiệm (TGTK), chi phí huy động vốn (CPHĐV), khả năng sinh lời vốn huy động (SLV), thị phần huy động vốn (TĐV).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:
- Báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh của Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng giai đoạn 2019-2023.
- Các văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động huy động vốn của NHTM như Luật các Tổ chức tín dụng, Thông tư của Ngân hàng Nhà nước.
- Tài liệu nội bộ, quy định và quyết định của Agribank về sản phẩm dịch vụ huy động vốn.
- Số liệu thống kê thị phần và chi phí huy động vốn từ các ngân hàng thương mại trên địa bàn Hải Phòng.
Phương pháp phân tích bao gồm:
- Phân tích số liệu thống kê về quy mô, cơ cấu, chi phí và khả năng sinh lời vốn huy động.
- So sánh kết quả hoạt động huy động vốn của Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng với các ngân hàng thương mại khác trên địa bàn.
- Phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong hoạt động huy động vốn.
- Phỏng vấn sâu và khảo sát ý kiến cán bộ nhân viên, khách hàng để thu thập thông tin định tính.
Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ số liệu tài chính của chi nhánh trong 5 năm và khảo sát khoảng 100 khách hàng cá nhân, doanh nghiệp. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 4/2024.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng quy mô vốn huy động ổn định: Tổng nguồn vốn huy động của Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng tăng từ 16.613 tỷ đồng năm 2019 lên 29.158 tỷ đồng năm 2023, tương đương tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm khoảng 15%. Trong đó, vốn huy động từ khách hàng cá nhân chiếm tỷ trọng lớn và tăng trưởng tốt, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 khi các doanh nghiệp gặp khó khăn.
Cơ cấu vốn huy động đa dạng nhưng còn tập trung vào các sản phẩm truyền thống: Chi nhánh chủ yếu huy động vốn qua tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm, chiếm trên 70% tổng nguồn vốn. Hình thức phát hành giấy tờ có giá chiếm tỷ trọng nhỏ hơn nhưng mang lại nguồn vốn ổn định dài hạn. Tiền gửi không kỳ hạn và tiết kiệm không kỳ hạn chiếm tỷ lệ thấp do lãi suất thấp và tính linh hoạt cao.
Chi phí huy động vốn tăng và ảnh hưởng đến lợi nhuận: Chi phí huy động vốn tăng từ mức khoảng 536 tỷ đồng năm 2019 lên 981 tỷ đồng năm 2023, tăng 40,83%. Lãi suất huy động cạnh tranh với các NHTM khác khiến chi phí vốn tăng, làm giảm lợi nhuận thuần của chi nhánh. Năm 2023, lợi nhuận giảm 41,98% so với năm 2022 do chi phí huy động tăng nhanh hơn tổng thu.
Khả năng sinh lời vốn huy động còn hạn chế: Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn huy động có xu hướng giảm nhẹ trong giai đoạn nghiên cứu, phản ánh áp lực cạnh tranh và chi phí huy động tăng. Thị phần huy động vốn của chi nhánh tại khu vực Bắc Hải Phòng duy trì ổn định nhưng chưa có bước đột phá so với các ngân hàng thương mại khác.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân tăng trưởng vốn huy động ổn định là do chi nhánh có uy tín lâu năm, mạng lưới chi nhánh rộng khắp và chính sách chăm sóc khách hàng tốt. Tuy nhiên, sự tập trung vào các sản phẩm truyền thống chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của khách hàng hiện đại, đặc biệt là nhóm khách hàng doanh nghiệp và khách hàng trẻ tuổi.
Chi phí huy động vốn tăng cao chủ yếu do cạnh tranh lãi suất gay gắt và chi phí quản lý, dự trữ thanh toán tăng. So với một số ngân hàng thương mại khác trên địa bàn như Vietinbank chi nhánh Đông Hải Phòng, Agribank chi nhánh Bắc Hải Phòng còn hạn chế trong việc áp dụng công nghệ ngân hàng số và đa dạng hóa sản phẩm huy động vốn.
Việc chi nhánh duy trì thị phần ổn định nhưng chưa tăng trưởng mạnh cho thấy cần có chiến lược đổi mới sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng cường marketing để thu hút khách hàng mới. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng vốn huy động theo năm, bảng phân tích cơ cấu vốn và biểu đồ chi phí huy động vốn để minh họa rõ nét các xu hướng và biến động.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập kế hoạch huy động vốn: Xây dựng kế hoạch chi tiết theo từng quý, tháng, phân bổ chỉ tiêu cụ thể cho từng phòng giao dịch và cán bộ nhân viên. Tăng cường phân tích thị trường và nhu cầu khách hàng để điều chỉnh kế hoạch phù hợp. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể: Ban giám đốc và phòng Kế hoạch nguồn vốn.
Phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ huy động vốn: Đa dạng hóa các sản phẩm tiền gửi, phát triển các sản phẩm tiết kiệm linh hoạt, tiền gửi online, chứng chỉ tiền gửi có tính thanh khoản cao. Áp dụng công nghệ ngân hàng số để tạo thuận lợi cho khách hàng gửi tiền qua kênh điện tử. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Phòng Dịch vụ và Marketing, phòng Kế hoạch nguồn vốn.
Tăng cường công tác marketing và quảng bá thương hiệu: Đẩy mạnh quảng cáo đa kênh, tổ chức các chương trình khuyến mãi, tri ân khách hàng, nâng cao nhận diện thương hiệu Agribank tại địa bàn. Sử dụng mạng xã hội và các kênh truyền thông số để tiếp cận khách hàng trẻ. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Phòng Marketing, Ban giám đốc.
Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ nhân viên: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ huy động vốn, kỹ năng giao tiếp và chăm sóc khách hàng. Khuyến khích sáng tạo và áp dụng các giải pháp mới trong công tác huy động vốn. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: Phòng Nhân sự, Ban giám đốc.
Đảm bảo trang bị đầy đủ cơ sở vật chất và công nghệ: Nâng cấp hệ thống CoreBanking, mở rộng mạng lưới ATM, POS, phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử. Đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin để tăng cường bảo mật và tiện ích cho khách hàng. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: Ban giám đốc, phòng Công nghệ thông tin.
Tăng cường kiểm soát và đánh giá kết quả huy động vốn: Thiết lập hệ thống giám sát, báo cáo định kỳ, đánh giá hiệu quả hoạt động huy động vốn theo các chỉ tiêu đã đề ra. Áp dụng các biện pháp điều chỉnh kịp thời để tối ưu hóa nguồn vốn và chi phí huy động. Thời gian: ngay từ 2024. Chủ thể: Phòng Kiểm tra kiểm soát nội bộ, Ban giám đốc.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng: Giúp hiểu rõ thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu trong hoạt động huy động vốn, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.
Cán bộ nhân viên phòng Kế hoạch nguồn vốn và phòng Marketing ngân hàng: Áp dụng các kiến thức và đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác huy động vốn, phát triển sản phẩm và chăm sóc khách hàng.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính ngân hàng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn trong lĩnh vực huy động vốn ngân hàng.
Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Sử dụng làm tài liệu tham khảo để đánh giá hoạt động huy động vốn của các chi nhánh ngân hàng thương mại, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.
Câu hỏi thường gặp
Huy động vốn là gì và tại sao quan trọng với ngân hàng?
Huy động vốn là hoạt động thu hút nguồn tiền nhàn rỗi từ cá nhân, tổ chức để tạo nguồn vốn hoạt động cho ngân hàng. Đây là cơ sở để ngân hàng cho vay, đầu tư và duy trì thanh khoản, quyết định quy mô và hiệu quả kinh doanh.Các hình thức huy động vốn phổ biến tại Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng?
Chi nhánh chủ yếu huy động qua tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi không kỳ hạn và phát hành giấy tờ có giá như kỳ phiếu, chứng chỉ tiền gửi. Ngoài ra còn có kênh huy động qua ngân hàng điện tử như Internet Banking.Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn của ngân hàng?
Bao gồm các yếu tố khách quan như môi trường kinh tế, pháp lý, công nghệ, cạnh tranh và các yếu tố chủ quan như chính sách lãi suất, chất lượng dịch vụ, thương hiệu, năng lực nhân sự và cơ sở vật chất.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả huy động vốn tại ngân hàng?
Cần xây dựng kế hoạch huy động vốn bài bản, đa dạng hóa sản phẩm, áp dụng công nghệ hiện đại, tăng cường marketing, nâng cao chất lượng dịch vụ và kiểm soát chi phí huy động vốn hiệu quả.Tại sao chi phí huy động vốn lại ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng?
Chi phí huy động vốn bao gồm lãi suất và các chi phí liên quan. Chi phí cao làm giảm lợi nhuận thuần vì ngân hàng phải trả nhiều hơn cho nguồn vốn huy động, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.
Kết luận
- Hoạt động huy động vốn tại Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng giai đoạn 2019-2023 tăng trưởng ổn định với tổng nguồn vốn từ khoảng 16.613 tỷ đồng lên 29.158 tỷ đồng, tuy nhiên chi phí huy động cũng tăng đáng kể.
- Cơ cấu vốn chủ yếu tập trung vào tiền gửi có kỳ hạn và tiết kiệm, chưa đa dạng hóa sản phẩm phù hợp với nhu cầu khách hàng hiện đại.
- Các nhân tố ảnh hưởng gồm môi trường kinh tế, cạnh tranh, chính sách lãi suất, công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện gồm lập kế hoạch chi tiết, đa dạng sản phẩm, tăng cường marketing, nâng cao năng lực nhân sự, đầu tư công nghệ và kiểm soát hiệu quả hoạt động huy động vốn.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Agribank – Chi nhánh Bắc Hải Phòng phát triển bền vững hoạt động huy động vốn đến năm 2028 và những năm tiếp theo.
Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo chi nhánh cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với diễn biến thị trường và nhu cầu khách hàng. Các phòng ban liên quan cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả hoạt động huy động vốn, góp phần phát triển kinh doanh và củng cố vị thế ngân hàng trên thị trường tài chính địa phương.