Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thương

Xếp hạng tín dụng là một đánh giá về khả năng một nhà phát hành có thể thanh toán đúng hạn cả gốc và lãi đối với một loại chứng khoán trong suốt thời gian tồn tại của nó. Theo công ty Moody’s thì “Xếp hạng tín dụng là ý kiến về khả năng và sự sẵn sàng của một nhà phát hành trong việc thanh toán đúng hạn cho một khoản nợ nhất định trong suốt thời hạn tồn tại của khoản nợ”. Theo tự điển thị trường chứng khoán thì “xếp hạng tín dụng là cách ước tính chính thức tín dụng từ trước đến nay của cá nhân hay công ty về khả năng chi trả bao gồm tất cả các số liệu kiểm tra, phân tích, hồ sơ lưu trữ về khả năng trách dụng tín dụng của cá nhân và công ty kinh doanh”. Từ các định nghĩa trên, khái niệm về XHTD có thể được khái quát một cách đơn giản như sau “Xếp hạng tín dụng là việc phân loại, sắp xếp một đối tượng trên cơ sở đo lường rủi ro tín dụng”.

Xếp hạng tín dụng được phân loại theo nhiều đối tượng khác nhau, bao gồm cá nhân, doanh nghiệp, quốc gia và các công cụ đầu tư. Xếp hạng tín dụng cá nhân dựa trên lịch sử vay trả nợ, tài sản đảm bảo. Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp đánh giá dựa trên các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính. Xếp hạng tín dụng quốc gia đánh giá mức độ tin cậy của một quốc gia. Xếp hạng tín dụng các công cụ đầu tư như trái phiếu, cổ phiếu dựa trên khả năng thanh khoản, kỳ hạn, lãi suất và rủi ro. Hiện nay, ở Việt Nam, việc xếp hạng chủ yếu tập trung vào doanh nghiệp và cá nhân.

Xếp hạng tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý rủi ro tín dụng cho các tổ chức tín dụng. Nó giúp các tổ chức này ra quyết định cho vay nhanh chóng và chính xác hơn, đồng thời dự đoán rủi ro hiệu quả hơn. Đối với Ngân hàng Nhà nước, kết quả xếp hạng doanh nghiệp cung cấp thông tin về mức độ rủi ro theo từng ngành, lĩnh vực kinh tế, từ đó có thể đưa ra các chính sách tiền tệ, tín dụng phù hợp. Xếp hạng tín dụng cũng giúp các cơ quan quản lý Nhà nước đánh giá, phân loại doanh nghiệp và có cơ sở thông tin để so sánh theo ngành kinh tế.

Hệ thống XHTD nội bộ của Sacombank đã đáp ứng phần nào công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng, nhưng vẫn còn một số bất cập cần được hoàn thiện. Cần có sự rà soát, đánh giá lại chất lượng tín dụng toàn hệ thống để công tác thực hiện XHTD hiệu quả hơn trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại chi nhánh và trên toàn hệ thống. Việc đánh giá cần dựa trên các tiêu chuẩn của NHNN và thông lệ quốc tế.

Một trong những hạn chế của hệ thống XHTD nội bộ Sacombank là việc chưa chú trọng đến mối quan hệ giữa kết quả xếp hạng với các chính sách quản lý rủi ro, chính sách và định hướng phát triển tín dụng. Các nghiên cứu hiện tại thường chỉ tập trung vào việc hoàn thiện kỹ thuật đánh giá, xếp hạng mà bỏ qua yếu tố này. Điều này dẫn đến việc hệ thống XHTD chưa phát huy hết tiềm năng trong việc hỗ trợ quản lý rủi ro và định hướng phát triển tín dụng của ngân hàng.

Tỷ lệ nợ xấu Sacombank ngày càng tăng cao, rủi ro trong hoạt động tín dụng ngày càng nghiêm trọng. Do đó, việc hoàn thiện các công cụ quản lý rủi ro tín dụng là việc làm cấp bách đối với các Ngân hàng nhằm đánh giá khách hàng và đưa ra quyết định cho vay tốt hơn. Nhận thức được tầm quan trọng trong việc tăng cường quản lý rủi ro tín dụng nên từ năm 2008 Sacombank đã bắt đầu xây dựng hệ thống XHTD phù hợp với tiêu chuẩn của NHNN và thông lệ quốc tế nhằm rà soát, đánh giá lại chất lượng tín dụng toàn hệ thống, đến quý 2/2010 thì hệ thống XHTD chính thức được triển khai áp dụng toàn hệ thống.

Phương pháp chuyên gia tận dụng được kinh nghiệm và tri thức chuyên sâu của các chuyên gia trong chuyên ngành của họ. Đồng thời, do kết quả đánh giá được tập hợp từ nhiều người nên mức độ tin cậy khá cao. Kết quả được tập hợp từ nhiều người nên nó được xem xét trên nhiều phương diện khác nhau, tránh được sự phiến diện, một chiều. Tuy nhiên, chi phí đánh giá có thể rất cao khi số lượng người tham gia đông và số vòng thu thập ý kiến gồm nhiều lần. Không thể loại bỏ hoàn toàn khía cạnh chủ quan trong kết quả đánh giá.

Phương pháp thống kê có ưu điểm là việc đánh giá nguy cơ phá sản của doanh nghiệp được tiến hành khách quan nếu bộ dữ liệu là chính xác và có một mô hình phù hợp. Tuy nhiên, phương pháp này gặp khó khăn trong việc tiềm kiếm nguồn dữ liệu lớn và mô hình phù hợp. Việc sử dụng các mô hình thống kê đòi hỏi việc đưa ra các giả thuyết liên quan tới tiêu chuẩn nguy cơ phá sản tiềm năng.

Để nâng cao độ tin cậy của hệ thống XHTD, có thể kết hợp cả phương pháp chuyên gia và phương pháp thống kê. Phương pháp chuyên gia có thể được sử dụng để đánh giá các yếu tố định tính, trong khi phương pháp thống kê có thể được sử dụng để phân tích các yếu tố định lượng. Sự kết hợp này giúp tạo ra một hệ thống XHTD toàn diện và chính xác hơn.

Cần nâng cao sử dụng hệ thống XHTD khi xem xét cho vay và giám sát cho vay. Kết quả xếp hạng tín dụng cần được sử dụng như một công cụ quan trọng để đánh giá rủi ro tín dụng và đưa ra quyết định cho vay. Đồng thời, cần tăng cường giám sát sau khi cho vay để đảm bảo khách hàng tuân thủ các điều khoản tín dụng và giảm thiểu rủi ro.

Cần hoàn thiện kỹ thuật xếp hạng bằng cách sử dụng các mô hình thống kê tiên tiến và cập nhật dữ liệu thường xuyên. Đồng thời, cần hoàn thiện bộ chỉ tiêu chấm điểm bằng cách bổ sung các chỉ tiêu mới và điều chỉnh trọng số của các chỉ tiêu hiện có để phản ánh chính xác hơn rủi ro tín dụng của khách hàng.

Cần có các kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài Chính để tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển hệ thống XHTD. Ngân hàng Nhà nước cần ban hành các quy định rõ ràng về XHTD và tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các tổ chức XHTD. Bộ Tài Chính cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực tài chính và minh bạch thông tin để cải thiện kết quả xếp hạng tín dụng.

Cần xây dựng một bộ chỉ tiêu XHTD riêng cho doanh nghiệp siêu nhỏ, bao gồm các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính phù hợp với đặc điểm của đối tượng này. Các chỉ tiêu phi tài chính có thể bao gồm kinh nghiệm quản lý, uy tín của chủ doanh nghiệp, và mối quan hệ với khách hàng và nhà cung cấp.

Dựa trên kết quả XHTD, ngân hàng có thể đánh giá rủi ro tín dụng của doanh nghiệp siêu nhỏ và xác định tỷ lệ tài sản đảm bảo phù hợp. Các doanh nghiệp có xếp hạng tín dụng cao có thể được hưởng tỷ lệ tài sản đảm bảo thấp hơn, giúp giảm chi phí vay vốn.

Việc áp dụng hệ thống XHTD cho doanh nghiệp siêu nhỏ có thể giúp các ngân hàng mở rộng khả năng tiếp cận vốn tín dụng cho đối tượng này. Điều này góp phần thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân và tạo ra nhiều việc làm.

Hệ thống XHTD cần được liên tục cải tiến để đáp ứng với sự thay đổi của môi trường kinh doanh và các quy định pháp luật. Ngân hàng cần thường xuyên rà soát, đánh giá và điều chỉnh hệ thống XHTD để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả.

Việc ứng dụng các công nghệ mới và phân tích dữ liệu lớn có thể giúp ngân hàng thu thập và xử lý thông tin một cách nhanh chóng và chính xác hơn. Điều này giúp nâng cao hiệu quả của hệ thống XHTD và đưa ra các quyết định tín dụng tốt hơn.

Ngân hàng cần đầu tư vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho hoạt động XHTD. Các cán bộ tín dụng cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện công tác XHTD một cách chuyên nghiệp và hiệu quả.