Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, các trường đại học đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc thích ứng và phát triển bền vững. Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (ĐHTN&MT HN) với hơn 66 năm hình thành và phát triển, đang nỗ lực xây dựng văn hóa tổ chức nhằm tạo dựng bản sắc riêng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong khu vực và quốc tế. Văn hóa tổ chức được xem là hệ thống các giá trị, niềm tin và chuẩn mực được chia sẻ, có vai trò quan trọng trong việc định hướng hành vi và phát triển tổ chức.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nhận diện các giá trị trong văn hóa tổ chức của trường ĐHTN&MT HN từ năm 2015 đến 2021, qua đó đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thể hiện các giá trị này. Nghiên cứu tập trung khảo sát cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên với cỡ mẫu 200 phiếu khảo sát, nhằm cung cấp số liệu định lượng và định tính phục vụ phân tích. Việc nhận diện và đánh giá các giá trị văn hóa tổ chức không chỉ giúp nhà trường củng cố bản sắc mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình văn hóa tổ chức tiêu biểu, trong đó nổi bật là mô hình ba cấp độ văn hóa của Edgar H. Schein, bao gồm: (1) các giá trị văn hóa hữu hình như cơ sở vật chất, biểu tượng, nghi lễ; (2) các giá trị được chấp nhận và chia sẻ như triết lý phát triển, tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu chiến lược; (3) các giá trị nền tảng/cốt lõi như niềm tin, đoàn kết, minh bạch, sáng tạo. Ngoài ra, mô hình OCAI của R. Quinn cũng được tham khảo để đánh giá các chiều kích văn hóa tổ chức như phong cách lãnh đạo, chiến lược tập trung và chất keo gắn kết nhân viên.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: văn hóa tổ chức, giá trị văn hóa tổ chức, văn hóa tổ chức trường đại học, các cấp độ giá trị văn hóa, và các yếu tố tác động đến văn hóa tổ chức như luật pháp, chính sách giáo dục, công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành khoa học xã hội và nhân văn, kết hợp phương pháp thực chứng và hệ thống để phân tích toàn diện văn hóa tổ chức. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Tài liệu thứ cấp: các báo cáo khoa học, luận văn, sách chuyên khảo trong và ngoài nước về văn hóa tổ chức và giáo dục đại học.
  • Khảo sát bảng hỏi: thu thập 198 phiếu khảo sát từ cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên trường ĐHTN&MT HN, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp chủ đích.
  • Quan sát không tham dự: ghi nhận các biểu hiện văn hóa trong môi trường tự nhiên của nhà trường.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định lượng và định tính, sử dụng các công cụ thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ đồng thuận về các giá trị văn hóa ở các cấp độ khác nhau. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2021, tập trung vào việc nhận diện, đánh giá và đề xuất giải pháp nâng cao văn hóa tổ chức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giá trị văn hóa hữu hình được đánh giá cao: Khoảng 85% người tham gia khảo sát đồng ý rằng cơ sở vật chất của trường khang trang, sạch đẹp, tạo môi trường học tập và nghiên cứu tích cực. Biểu tượng như logo và bài hát truyền thống được hơn 70% thành viên trong tổ chức biết đến và sử dụng trong các dịp lễ kỷ niệm.

  2. Giá trị được chấp nhận và chia sẻ có mức độ đồng thuận cao: Trên 80% cán bộ, giảng viên và sinh viên nhận thức rõ ràng về triết lý phát triển, tầm nhìn và sứ mệnh của nhà trường. Mục tiêu chiến lược được truyền thông rộng rãi, giúp thống nhất hành động trong toàn trường.

  3. Giá trị cốt lõi như minh bạch, sáng tạo và đoàn kết được thể hiện rõ: 78% người khảo sát cho biết các thành viên trong tổ chức luôn tuân thủ nguyên tắc minh bạch trong công việc. Sáng tạo được khuyến khích và hỗ trợ, với 65% đồng ý rằng nhà trường tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo. Đoàn kết nội bộ được đánh giá tích cực với tỷ lệ 82%.

  4. Một số hạn chế trong việc thể hiện giá trị văn hóa: Khoảng 30% phản ánh rằng việc chia sẻ thông tin trong tổ chức chưa thực sự hiệu quả, gây ảnh hưởng đến sự phối hợp công việc. Ngoài ra, một số giá trị như công bằng và tôn trọng chưa được thể hiện đồng đều giữa các nhóm đối tượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy văn hóa tổ chức của trường ĐHTN&MT HN có nền tảng vững chắc với các giá trị hữu hình và giá trị được chia sẻ được nhận thức rộng rãi. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về vai trò của văn hóa tổ chức trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động trường đại học. Việc xây dựng và truyền thông rõ ràng về tầm nhìn, sứ mệnh và mục tiêu chiến lược giúp tạo sự đồng thuận và định hướng hành động cho toàn trường.

Tuy nhiên, những hạn chế về chia sẻ thông tin và thể hiện giá trị công bằng phản ánh những thách thức trong quản lý và giao tiếp nội bộ, cần được cải thiện để tăng cường sự gắn kết và hiệu quả hoạt động. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc khuyến khích sáng tạo và minh bạch là điểm mạnh giúp trường thích ứng tốt với bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận theo từng giá trị văn hóa ở các cấp độ, cũng như bảng so sánh mức độ thể hiện giữa các nhóm đối tượng khảo sát (cán bộ, giảng viên, sinh viên).

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nội bộ: Xây dựng hệ thống truyền thông hiệu quả, minh bạch để chia sẻ thông tin kịp thời và đầy đủ giữa các phòng ban, cán bộ, giảng viên và sinh viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ đồng thuận về chia sẻ thông tin lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo nhà trường phối hợp với phòng truyền thông.

  2. Phát triển chương trình đào tạo và khuyến khích sáng tạo: Thiết kế các khóa đào tạo kỹ năng sáng tạo, đổi mới và quản lý dự án cho cán bộ, giảng viên và sinh viên. Tăng cường các hoạt động nghiên cứu khoa học và khởi nghiệp sáng tạo. Mục tiêu tăng số lượng đề tài nghiên cứu sáng tạo lên 20% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo và khoa chuyên môn.

  3. Xây dựng văn hóa công bằng và tôn trọng: Thiết lập bộ quy tắc ứng xử rõ ràng, tổ chức các buổi tập huấn về văn hóa ứng xử và đạo đức nghề nghiệp. Đánh giá định kỳ mức độ hài lòng của các thành viên về môi trường làm việc công bằng. Mục tiêu giảm thiểu các phản ánh tiêu cực về công bằng xuống dưới 10% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban chấp hành công đoàn và phòng nhân sự.

  4. Tăng cường sự gắn kết và hỗ trợ nội bộ: Phát triển các chương trình hỗ trợ tâm lý, tư vấn và phát triển cá nhân cho cán bộ, giảng viên và sinh viên. Khuyến khích phản biện xây dựng và góp ý để nâng cao chất lượng quản lý và giảng dạy. Mục tiêu nâng tỷ lệ tự hào về tổ chức lên trên 85% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng công tác sinh viên và phòng tổ chức cán bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các trường đại học và cơ sở giáo dục: Giúp hiểu rõ vai trò của văn hóa tổ chức trong phát triển bền vững, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp với bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ quản lý trường học: Cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp nhận diện, đánh giá các giá trị văn hóa tổ chức, hỗ trợ trong công tác quản lý và điều hành hiệu quả.

  3. Giảng viên và cán bộ nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý giáo dục, văn hóa tổ chức: Là tài liệu tham khảo khoa học để phát triển nghiên cứu sâu hơn về văn hóa tổ chức trong môi trường giáo dục đại học.

  4. Sinh viên ngành quản lý giáo dục, khoa học quản lý và các ngành liên quan: Giúp nâng cao nhận thức về văn hóa tổ chức, phát triển kỹ năng phân tích và áp dụng kiến thức vào thực tiễn quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa tổ chức là gì và tại sao nó quan trọng với trường đại học?
    Văn hóa tổ chức là hệ thống các giá trị, niềm tin và chuẩn mực được chia sẻ trong tổ chức, định hướng hành vi và quyết định của các thành viên. Nó giúp tạo bản sắc riêng, nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng thích ứng với thay đổi môi trường.

  2. Các cấp độ giá trị văn hóa tổ chức theo mô hình Schein là gì?
    Bao gồm: (1) Giá trị hữu hình như cơ sở vật chất, biểu tượng; (2) Giá trị được chấp nhận và chia sẻ như tầm nhìn, sứ mệnh; (3) Giá trị cốt lõi như niềm tin, minh bạch, sáng tạo. Mỗi cấp độ thể hiện mức độ sâu sắc và khó thay đổi khác nhau.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để nhận diện giá trị văn hóa tổ chức?
    Nghiên cứu kết hợp khảo sát bảng hỏi với cỡ mẫu 198 người, quan sát không tham dự và phân tích tài liệu thứ cấp. Phương pháp định lượng và định tính được áp dụng để đánh giá mức độ đồng thuận và thực trạng văn hóa.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến văn hóa tổ chức của trường đại học?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như lịch sử, chiến lược, nhận thức của lãnh đạo và nhân viên; yếu tố khách quan như luật pháp, chính sách giáo dục, công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế.

  5. Làm thế nào để nâng cao việc thể hiện các giá trị trong văn hóa tổ chức?
    Thông qua tăng cường truyền thông nội bộ, phát triển chương trình đào tạo sáng tạo, xây dựng văn hóa công bằng và tôn trọng, cũng như tăng cường sự gắn kết và hỗ trợ nội bộ cho các thành viên trong tổ chức.

Kết luận

  • Văn hóa tổ chức của trường ĐHTN&MT HN được nhận diện qua ba cấp độ giá trị với mức độ đồng thuận cao về các giá trị hữu hình, giá trị được chia sẻ và giá trị cốt lõi như minh bạch, sáng tạo và đoàn kết.
  • Việc nhận diện và đánh giá các giá trị văn hóa tổ chức giúp nhà trường củng cố bản sắc, nâng cao hiệu quả hoạt động và thích ứng với bối cảnh hội nhập quốc tế.
  • Một số hạn chế về chia sẻ thông tin và thể hiện giá trị công bằng cần được cải thiện để tăng cường sự phối hợp và gắn kết nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao truyền thông nội bộ, phát triển sáng tạo, xây dựng văn hóa công bằng và tăng cường hỗ trợ thành viên.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc xây dựng và phát triển văn hóa tổ chức trường đại học, đồng thời kêu gọi các nhà quản lý giáo dục áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Hành động ngay hôm nay để phát huy giá trị văn hóa tổ chức, góp phần xây dựng trường ĐHTN&MT HN trở thành cơ sở đào tạo trọng điểm, ngang tầm khu vực và quốc tế.