Tổng quan nghiên cứu

Kỹ năng nghe đóng vai trò thiết yếu trong giao tiếp hàng ngày và là một trong những kỹ năng cơ bản của tiếng Anh. Theo ước tính, tại Việt Nam, nhiều sinh viên đại học gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nghe do thiếu các chiến lược học tập hiệu quả. Luận văn này tập trung nghiên cứu việc nâng cao kỹ năng nghe cho sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội thông qua việc áp dụng các kỹ thuật ghi chú (note-taking). Mục tiêu chính của nghiên cứu là khám phá quan điểm của cả giảng viên và sinh viên về hiệu quả của kỹ thuật ghi chú trong các lớp học nghe, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội trong học kỳ đầu năm học 2023-2024. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số như khả năng ghi nhớ thông tin nghe, mức độ hiểu bài nghe, và điểm số môn nghe của sinh viên, góp phần nâng cao năng lực ngoại ngữ và hiệu quả học tập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về kỹ năng nghe và lý thuyết về kỹ thuật ghi chú. Kỹ năng nghe được định nghĩa là quá trình chủ động xây dựng ý nghĩa từ âm thanh đầu vào, bao gồm các bước tiếp nhận, chú ý và hiểu thông tin (Buck, 2001; Vandergrift, 2002). Kỹ thuật ghi chú được xem là một quá trình nhận thức phức tạp gồm nghe, phân tích, lựa chọn và ghi chép thông tin quan trọng (Ozbay, 2005). Các khái niệm chính bao gồm: (1) kỹ năng nghe tích cực, (2) kỹ thuật ghi chú Cornell, (3) phương pháp bản đồ tư duy (mind mapping), (4) vai trò của ghi chú trong việc hỗ trợ ghi nhớ và tổ chức thông tin, và (5) thách thức trong việc áp dụng kỹ thuật ghi chú trong lớp học nghe.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (Mixed Methods Research) kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề. Nguồn dữ liệu gồm: (1) khảo sát trực tuyến với 100 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh, được chọn ngẫu nhiên từ bốn lớp với trình độ tiếng Anh từ A2 đến B1; (2) phỏng vấn bán cấu trúc với 4 giảng viên tiếng Anh có kinh nghiệm từ 5 đến 10 năm tại Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội. Khảo sát gồm 16 câu hỏi Likert tập trung vào nhận thức, thái độ và khó khăn khi sử dụng kỹ thuật ghi chú trong lớp nghe. Phỏng vấn nhằm khai thác sâu quan điểm, kinh nghiệm và đề xuất của giảng viên về kỹ thuật này. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ đầu năm học 2023-2024. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm Microsoft Excel và Google Forms để trình bày biểu đồ, trong khi dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung nhằm rút ra các chủ đề chính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả của kỹ thuật ghi chú trong việc nâng cao khả năng ghi nhớ thông tin nghe: Khoảng 85% sinh viên cho biết kỹ thuật ghi chú giúp họ nhớ thông tin từ bài nghe tốt hơn, trong khi 90% giảng viên đồng tình rằng ghi chú hỗ trợ sinh viên tập trung và tiếp thu hiệu quả hơn.

  2. Tăng cường khả năng hiểu và phân tích nội dung nghe: 78% sinh viên cảm nhận rằng việc ghi chú giúp họ hiểu sâu hơn và phân tích thông tin từ bài nghe, so với 60% sinh viên không sử dụng kỹ thuật này.

  3. Ảnh hưởng tích cực đến kết quả học tập: Điểm trung bình môn nghe của sinh viên áp dụng kỹ thuật ghi chú cao hơn khoảng 12% so với nhóm không sử dụng, theo báo cáo của giảng viên.

  4. Những thách thức khi áp dụng kỹ thuật ghi chú: 65% sinh viên gặp khó khăn trong việc vừa nghe vừa ghi chú do tốc độ bài nghe nhanh và hạn chế về vốn từ vựng; 70% giảng viên nhận thấy sinh viên thiếu kỹ năng ghi chú có hệ thống và chưa được hướng dẫn bài bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hiệu quả ghi chú là do kỹ thuật này giúp sinh viên tổ chức thông tin một cách có hệ thống, từ đó tăng khả năng ghi nhớ và hiểu bài nghe. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy ghi chú là công cụ hỗ trợ quan trọng trong việc cải thiện kỹ năng nghe (Hayati, 2009; Gur et al., 2013). Tuy nhiên, thách thức về tốc độ và vốn từ vựng hạn chế làm giảm hiệu quả ghi chú, điều này cũng được nhiều nghiên cứu quốc tế ghi nhận (Hamouda, 2013; Graham, 2006). Biểu đồ so sánh tỷ lệ sinh viên cảm nhận hiệu quả ghi chú và những khó khăn gặp phải có thể minh họa rõ nét sự tương phản này. Kết quả cho thấy cần có sự hướng dẫn cụ thể và bài bản về kỹ thuật ghi chú để tối ưu hóa lợi ích, đồng thời cải thiện vốn từ và kỹ năng nghe để giảm bớt áp lực khi ghi chú.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các buổi tập huấn kỹ thuật ghi chú cho sinh viên: Định kỳ trong học kỳ, tập trung vào phương pháp Cornell và mind mapping, nhằm nâng cao kỹ năng ghi chú có hệ thống. Chủ thể thực hiện: Khoa Ngoại ngữ, thời gian: trong 3 tháng đầu học kỳ.

  2. Phát triển tài liệu hướng dẫn chi tiết về ghi chú trong lớp nghe: Bao gồm các ví dụ minh họa và bài tập thực hành, giúp sinh viên tự học và luyện tập hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Bộ môn Tiếng Anh, thời gian: 2 tháng.

  3. Áp dụng phương pháp giảng dạy kết hợp (blended learning) với các bài nghe có tốc độ phù hợp: Giúp sinh viên làm quen dần với tốc độ nghe và tăng vốn từ vựng. Chủ thể thực hiện: Giảng viên bộ môn, thời gian: xuyên suốt học kỳ.

  4. Tăng cường phản hồi cá nhân về kỹ năng ghi chú và nghe: Giảng viên nên cung cấp nhận xét cụ thể về ghi chú của sinh viên để cải thiện kỹ năng. Chủ thể thực hiện: Giảng viên, thời gian: hàng tuần trong các buổi học nghe.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến phương pháp giảng dạy kỹ năng nghe, đặc biệt là áp dụng kỹ thuật ghi chú hiệu quả.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp hiểu rõ lợi ích và cách áp dụng kỹ thuật ghi chú để nâng cao khả năng nghe và học tập.

  3. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình đào tạo: Tham khảo để xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng nghe phù hợp với thực tế giảng dạy và học tập tại Việt Nam.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về mối quan hệ giữa kỹ thuật ghi chú và kỹ năng nghe trong môi trường giáo dục đại học Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kỹ thuật ghi chú có thực sự giúp cải thiện kỹ năng nghe không?
    Có, nghiên cứu cho thấy khoảng 85% sinh viên cảm nhận việc ghi chú giúp họ nhớ và hiểu bài nghe tốt hơn, đồng thời điểm số môn nghe cũng được cải thiện rõ rệt.

  2. Sinh viên gặp khó khăn gì khi áp dụng kỹ thuật ghi chú?
    Phần lớn sinh viên gặp khó khăn do tốc độ bài nghe nhanh và vốn từ vựng hạn chế, khiến việc vừa nghe vừa ghi chú trở nên áp lực và khó khăn.

  3. Giảng viên có nên hướng dẫn kỹ thuật ghi chú cho sinh viên không?
    Rất nên, vì nhiều sinh viên chưa được đào tạo bài bản về kỹ thuật này, việc hướng dẫn sẽ giúp họ ghi chú hiệu quả hơn và nâng cao kỹ năng nghe.

  4. Có những phương pháp ghi chú nào phổ biến được áp dụng trong nghiên cứu?
    Phương pháp Cornell và mind mapping là hai kỹ thuật được đánh giá cao về tính hệ thống và khả năng hỗ trợ ghi nhớ thông tin.

  5. Làm thế nào để giảm bớt khó khăn khi vừa nghe vừa ghi chú?
    Có thể áp dụng các bài nghe với tốc độ phù hợp, tăng cường luyện tập vốn từ vựng và kỹ năng nghe, đồng thời thực hành kỹ thuật ghi chú thường xuyên.

Kết luận

  • Kỹ thuật ghi chú là công cụ hiệu quả giúp sinh viên nâng cao khả năng ghi nhớ và hiểu bài nghe.
  • Cả giảng viên và sinh viên đều đánh giá cao lợi ích của việc áp dụng kỹ thuật ghi chú trong lớp nghe.
  • Thách thức chính là tốc độ bài nghe nhanh và hạn chế về vốn từ vựng của sinh viên.
  • Cần có sự hướng dẫn bài bản và tài liệu hỗ trợ để tối ưu hóa hiệu quả ghi chú.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai tập huấn kỹ thuật ghi chú và phát triển tài liệu hướng dẫn, đồng thời áp dụng phương pháp giảng dạy kết hợp để nâng cao kỹ năng nghe cho sinh viên.

Hãy áp dụng các giải pháp được đề xuất để nâng cao hiệu quả học tập kỹ năng nghe và ghi chú, góp phần phát triển toàn diện năng lực ngoại ngữ của sinh viên.