Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang đẩy mạnh cải cách chương trình giảng dạy tiếng Anh, việc đánh giá tính phù hợp của sách giáo khoa tiếng Anh lớp 6 trở nên cấp thiết. Theo ước tính, tại Trường Trung học Phú Chánh, tỉnh Bình Dương, có khoảng 1106 học sinh lớp 6 và 20 giáo viên tiếng Anh tham gia giảng dạy. Sách giáo khoa “TIẾNG ANH 6” được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành nhằm nâng cao kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh, đồng thời khắc phục những hạn chế của sách cũ vốn tập trung chủ yếu vào kỹ năng đọc. Tuy nhiên, nhiều giáo viên và học sinh phản ánh sách còn tồn tại những điểm chưa phù hợp với trình độ và nhu cầu học tập thực tế.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá mức độ phù hợp của nội dung sách giáo khoa “TIẾNG ANH 6” với chương trình học và trình độ học sinh lớp 6, đồng thời khám phá những khó khăn mà giáo viên và học sinh gặp phải khi sử dụng sách, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng sách trong giảng dạy và học tập. Nghiên cứu được thực hiện tại Trường Trung học Phú Chánh trong năm học 2019-2020, với phạm vi tập trung vào các khía cạnh chủ đề, nội dung ngôn ngữ, kỹ năng và phương pháp giảng dạy. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ giáo viên, nhà quản lý giáo dục và Bộ Giáo dục trong việc lựa chọn và điều chỉnh tài liệu phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh ở bậc trung học cơ sở.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết đánh giá sách giáo khoa của Cunningsworth (1995), Ur (1996) và Tomlinson (2003). Cunningsworth đề xuất bốn tiêu chí chính gồm kỹ năng, nội dung ngôn ngữ, chủ đề và phương pháp giảng dạy. Theo đó, sách giáo khoa cần cung cấp đầy đủ các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết phù hợp với trình độ học sinh; nội dung ngữ pháp, từ vựng và phát âm được thiết kế hợp lý; chủ đề hấp dẫn, đa dạng và phù hợp với sở thích, trình độ của học sinh; phương pháp giảng dạy hỗ trợ phát triển kỹ năng tự học và chiến lược học tập. Ur bổ sung các tiêu chí về mục tiêu bài học, bố cục, hình ảnh minh họa, các dạng bài tập phong phú và cân bằng giữa luyện tập chính xác và giao tiếp tự nhiên. Tomlinson nhấn mạnh đến tổ chức, cấu trúc sách, sự đa dạng của các nhiệm vụ học tập, mức độ phù hợp của ngôn ngữ và các tài nguyên hỗ trợ đi kèm như sách giáo viên, bài tập bổ trợ, tài liệu nghe.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: sách giáo khoa (textbook) là tài liệu giảng dạy và học tập cơ bản; mục tiêu (objectives) là các kết quả cụ thể cần đạt được; nhiệm vụ (task) là các hoạt động học tập có mục đích rõ ràng; phương pháp giảng dạy (methodology) là các nguyên tắc và kỹ thuật áp dụng trong quá trình dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 19 giáo viên và 294 học sinh lớp 6 tại Trường Trung học Phú Chánh, được chọn ngẫu nhiên từ tổng số 20 giáo viên và 1106 học sinh. Bảng hỏi tập trung vào đánh giá các khía cạnh chủ đề, nội dung ngôn ngữ, kỹ năng và phương pháp giảng dạy của sách “TIẾNG ANH 6”. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu với 4 giáo viên nhằm làm rõ hơn các quan điểm và đề xuất cải tiến.

Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra từ tháng 9/2019 đến tháng 5/2020. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 11 để phân tích thống kê mô tả, tính tỷ lệ phần trăm các phản hồi. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản được áp dụng nhằm đảm bảo tính đại diện và giảm thiểu sai số. Phỏng vấn được thực hiện qua điện thoại do ảnh hưởng của dịch Covid-19, mỗi cuộc phỏng vấn kéo dài từ 15 đến 25 phút, được ghi âm và phân tích nội dung.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phản hồi về chủ đề sách: Khoảng 68% giáo viên và 62% học sinh đánh giá chủ đề trong sách “TIẾNG ANH 6” phù hợp với sở thích và trình độ của học sinh. Tuy nhiên, 32% giáo viên và 38% học sinh cho rằng chủ đề còn hạn chế về sự đa dạng và chưa thực sự hấp dẫn.

  2. Nội dung ngôn ngữ: 74% giáo viên nhận xét sách cung cấp đầy đủ ngữ pháp và từ vựng phù hợp với chương trình học, trong khi 26% cho rằng một số phần ngữ pháp còn phức tạp với học sinh lớp 6. Về phát âm, 65% học sinh cảm thấy các bài tập phát âm hữu ích nhưng cần thêm minh họa sinh động hơn.

  3. Kỹ năng ngôn ngữ: 70% giáo viên và 68% học sinh đánh giá sách tích hợp tốt bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Tuy nhiên, kỹ năng nghe và nói được phản ánh là chưa được chú trọng đúng mức, với 40% học sinh mong muốn có nhiều bài tập giao tiếp thực tế hơn.

  4. Phương pháp giảng dạy: 60% giáo viên cho biết sách có hướng dẫn phương pháp phù hợp, giúp họ tiết kiệm thời gian chuẩn bị bài giảng. Tuy nhiên, 35% giáo viên đề xuất cần có thêm tài liệu hỗ trợ và hướng dẫn cụ thể hơn để áp dụng linh hoạt theo từng đối tượng học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sách giáo khoa “TIẾNG ANH 6” cơ bản đáp ứng được yêu cầu của chương trình đào tạo và phù hợp với trình độ học sinh lớp 6 tại địa phương. Tuy nhiên, sự chưa đa dạng về chủ đề và thiếu các hoạt động giao tiếp thực tế phản ánh hạn chế trong việc phát triển kỹ năng nói và nghe, điều này cũng tương đồng với các nghiên cứu trước đây về sách giáo khoa tiếng Anh ở các nước đang phát triển. Việc một số phần ngữ pháp còn khó với học sinh cho thấy cần có sự điều chỉnh hoặc bổ sung tài liệu phụ trợ để phù hợp hơn với năng lực học sinh đa dạng.

Phân tích dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm đánh giá tích cực và tiêu cực của giáo viên và học sinh về từng khía cạnh: chủ đề, nội dung ngôn ngữ, kỹ năng và phương pháp. Bảng tổng hợp các đề xuất cải tiến cũng giúp minh họa rõ ràng các điểm cần khắc phục.

So sánh với các nghiên cứu đánh giá sách giáo khoa tiếng Anh ở các quốc gia khác, kết quả nghiên cứu này phù hợp với xu hướng cần tăng cường tính giao tiếp và linh hoạt trong phương pháp giảng dạy, đồng thời nhấn mạnh vai trò của sách giáo viên và tài liệu bổ trợ trong việc hỗ trợ giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh nội dung sách: Cập nhật và đa dạng hóa chủ đề bài học để phù hợp hơn với sở thích và trải nghiệm thực tế của học sinh, đồng thời giảm bớt độ khó của một số phần ngữ pháp nhằm phù hợp với trình độ đa dạng của học sinh lớp 6. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với nhóm tác giả sách.

  2. Tăng cường kỹ năng nghe và nói: Bổ sung các bài tập giao tiếp thực tế, sử dụng các tình huống gần gũi với đời sống học sinh, kết hợp với các tài liệu nghe phong phú, sinh động. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Giáo viên và nhà xuất bản.

  3. Phát triển tài liệu hỗ trợ giáo viên: Soạn thảo sách giáo viên chi tiết hơn, cung cấp các hướng dẫn phương pháp giảng dạy linh hoạt, kèm theo các bài tập bổ trợ và đề xuất hoạt động tương tác trong lớp. Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể: Nhà xuất bản và các chuyên gia giáo dục.

  4. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực giáo viên: Đào tạo giáo viên về phương pháp sử dụng sách mới hiệu quả, đặc biệt là kỹ năng tổ chức các hoạt động giao tiếp và phát triển kỹ năng mềm cho học sinh. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, trường học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh bậc trung học cơ sở: Nhận diện các điểm mạnh, điểm yếu của sách giáo khoa hiện hành để điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để lựa chọn, điều chỉnh sách giáo khoa và xây dựng chính sách đào tạo giáo viên.

  3. Nhóm tác giả và nhà xuất bản sách giáo khoa: Tham khảo các đánh giá và đề xuất nhằm cải tiến nội dung, phương pháp và tài liệu hỗ trợ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tế của giáo viên và học sinh.

  4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành ngôn ngữ Anh, giáo dục: Tìm hiểu phương pháp đánh giá sách giáo khoa, áp dụng vào các nghiên cứu tương tự hoặc phát triển các đề tài liên quan đến cải tiến giáo dục ngoại ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sách “TIẾNG ANH 6” có phù hợp với trình độ học sinh lớp 6 không?
    Phần lớn giáo viên và học sinh đánh giá sách phù hợp với trình độ, tuy nhiên cần điều chỉnh một số phần ngữ pháp phức tạp để phù hợp hơn với năng lực đa dạng của học sinh.

  2. Những khó khăn chính khi sử dụng sách là gì?
    Khó khăn chủ yếu là thiếu đa dạng chủ đề, các bài tập nghe nói chưa thực tế và thiếu tài liệu hỗ trợ chi tiết cho giáo viên.

  3. Làm thế nào để giáo viên sử dụng sách hiệu quả hơn?
    Giáo viên nên kết hợp sách giáo viên, tài liệu bổ trợ và áp dụng các phương pháp giảng dạy linh hoạt, tập trung phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh.

  4. Sách có đáp ứng được mục tiêu chương trình đào tạo không?
    Sách cơ bản đáp ứng mục tiêu phát triển bốn kỹ năng ngôn ngữ, tuy nhiên cần tăng cường các hoạt động giao tiếp và phát triển kỹ năng mềm.

  5. Nghiên cứu có đề xuất gì cho việc cải tiến sách giáo khoa?
    Nghiên cứu đề xuất đa dạng hóa chủ đề, bổ sung bài tập nghe nói thực tế, phát triển tài liệu hỗ trợ giáo viên và tổ chức tập huấn nâng cao năng lực giảng dạy.

Kết luận

  • Sách giáo khoa “TIẾNG ANH 6” cơ bản phù hợp với chương trình và trình độ học sinh lớp 6 tại Trường Trung học Phú Chánh.
  • Chủ đề và nội dung ngôn ngữ cần được đa dạng hóa và điều chỉnh để phù hợp hơn với nhu cầu và năng lực học sinh.
  • Kỹ năng nghe và nói chưa được chú trọng đúng mức, cần bổ sung các bài tập giao tiếp thực tế.
  • Tài liệu hỗ trợ giáo viên và hướng dẫn phương pháp giảng dạy cần được phát triển để nâng cao hiệu quả sử dụng sách.
  • Các bước tiếp theo bao gồm điều chỉnh nội dung sách, phát triển tài liệu hỗ trợ, tổ chức tập huấn giáo viên và đánh giá lại sau khi áp dụng các cải tiến.

Kêu gọi hành động: Các nhà quản lý giáo dục, tác giả sách và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các đề xuất nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh cho học sinh lớp 6, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ hội nhập quốc tế.