Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển năng lượng tái tạo toàn cầu, năng lượng mặt trời đã trở thành nguồn điện quan trọng với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Đến năm 2015, tổng công suất điện mặt trời toàn cầu đạt 227 GW, tăng 44,5 lần so với năm 2005. Tại Việt Nam, mặc dù công suất lắp đặt điện mặt trời còn khiêm tốn với khoảng 6 MW vào năm 2015, nhưng xu hướng đầu tư các dự án điện mặt trời quy mô lớn đang gia tăng mạnh mẽ. Tỉnh Bình Định, với tiềm năng bức xạ mặt trời trung bình hàng năm khoảng 1.911 kWh/m², là vùng có điều kiện thuận lợi để phát triển nguồn năng lượng này.

Luận văn tập trung đánh giá ảnh hưởng của Nhà máy điện năng lượng mặt trời Fujiwara Bình Định đến lưới điện 110kV khu vực Bình Định. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích tác động của nhà máy đến tổn thất điện năng, chất lượng điện áp, khả năng mang tải của các đường dây và sự ổn định động của hệ thống điện khi vận hành có sự tham gia của nguồn điện mặt trời. Phạm vi nghiên cứu bao gồm đánh giá các chỉ tiêu kỹ thuật như dao động điện áp, tổn thất công suất, khả năng mang tải và ổn định hệ thống trong điều kiện vận hành bình thường và khi xảy ra sự cố, dự báo đến năm 2030.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ quản lý, vận hành và quy hoạch lưới điện khu vực, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo bền vững, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn năng lượng mặt trời tại Bình Định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về nguồn điện phân tán và ảnh hưởng kỹ thuật đến lưới điện phân phối. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về ảnh hưởng kỹ thuật của nguồn điện phân tán (Distributed Generation - DG): Nghiên cứu các tác động của nguồn điện phân tán đến điện áp, dòng tải, tổn thất công suất, dòng ngắn mạch và hệ thống bảo vệ lưới điện. Khái niệm chính bao gồm khả năng mang tải, dao động điện áp, tổn thất công suất, và ổn định điện áp.

  2. Lý thuyết ổn định hệ thống điện: Phân tích khả năng hệ thống điện duy trì trạng thái cân bằng sau các kích động tạm thời như sự cố ngắn mạch, thay đổi phụ tải hoặc biến động công suất nguồn điện mặt trời. Các khái niệm chính gồm ổn định điện áp, ổn định động, sụp đổ điện áp và các nguyên nhân gây mất ổn định.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng được sử dụng trong nghiên cứu gồm: công suất tác dụng và phản kháng, tần số hệ thống, điện áp nút, tổn thất công suất, dòng ngắn mạch, hệ thống bảo vệ rơ-le, và các tiêu chuẩn kỹ thuật đấu nối nguồn điện mặt trời.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thực tế về hệ thống điện 110kV tỉnh Bình Định, bao gồm thông số kỹ thuật các trạm biến áp, đường dây, và trạng thái vận hành năm 2018. Dữ liệu về nhà máy điện mặt trời Fujiwara như công suất lắp đặt 50 MWp, cấu trúc tấm pin đa tinh thể 300 Wp, sơ đồ đấu nối và thông số inverter cũng được thu thập chi tiết.

Phương pháp phân tích chính là mô phỏng hệ thống điện bằng phần mềm PSS/E 33.4, mô phỏng lưới điện khu vực Bình Định trong các chế độ vận hành khác nhau, bao gồm:

  • Chế độ vận hành bình thường trước và sau khi có nhà máy điện mặt trời Fujiwara.
  • Chế độ vận hành khi xảy ra sự cố ngắn mạch trên đường dây.
  • Tác động của biến đổi thời tiết đến công suất phát và dao động điện áp.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ hệ thống lưới điện 110kV tỉnh Bình Định với 13 trạm biến áp, 34 tuyến đường dây và nhà máy điện mặt trời Fujiwara được mô phỏng chi tiết. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ hệ thống nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác trong đánh giá.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, bao gồm thu thập số liệu, xây dựng mô hình, chạy mô phỏng và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng đến khả năng mang tải của đường dây: Kết quả mô phỏng cho thấy khi có nhà máy điện mặt trời Fujiwara, dòng tải trên một số tuyến đường dây 110kV giảm trung bình khoảng 10-15% do nguồn điện mặt trời cung cấp tại chỗ, giúp giảm quá tải cục bộ. Tuy nhiên, một số đoạn đường dây gần điểm đấu nối có thể chịu dòng tải tăng nhẹ khoảng 5% do sự phân bố công suất không đồng đều.

  2. Tổn thất công suất trên lưới điện: Tổn thất công suất tác dụng trên các đường dây giảm khoảng 8% so với khi chưa có nhà máy điện mặt trời, nhờ nguồn điện mặt trời giảm tải cho hệ thống truyền tải. Tổn thất công suất phản kháng cũng được cải thiện, giảm khoảng 6%, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành.

  3. Chất lượng điện áp và dao động điện áp: Điện áp tại các nút lưới điện 110kV được duy trì trong dải cho phép ±10% điện áp định mức. Tuy nhiên, dao động điện áp tại các nút gần nhà máy điện mặt trời có biên độ tăng nhẹ, dao động trong khoảng 2-3% so với mức bình thường, chủ yếu do biến động công suất phát theo điều kiện thời tiết như mây che.

  4. Ổn định động khi xảy ra sự cố: Mô phỏng sự cố ngắn mạch cho thấy hệ thống vẫn duy trì ổn định điện áp và tần số trong thời gian quy định, với thời gian duy trì vận hành phát điện tối thiểu 10 phút ở tần số 47,5 Hz đến 48 Hz. Nhà máy điện mặt trời Fujiwara có khả năng vận hành liên tục trong các dải tần số và điện áp quy định, không gây mất ổn định hệ thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc giảm tổn thất công suất và cải thiện khả năng mang tải là do nguồn điện mặt trời cung cấp công suất tại chỗ, giảm tải cho các đường dây truyền tải dài. Tuy nhiên, sự phân bố công suất không đồng đều và biến động theo thời tiết gây ra dao động điện áp nhẹ tại các nút gần nhà máy, điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành về ảnh hưởng của nguồn điện phân tán.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương tự cho thấy nguồn điện mặt trời có thể hỗ trợ giảm tổn thất và cải thiện chất lượng điện áp nếu được quy hoạch và vận hành hợp lý. Việc duy trì ổn định động trong các sự cố cũng khẳng định tính khả thi của nhà máy điện mặt trời Fujiwara trong hệ thống điện tỉnh Bình Định.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dòng tải và tổn thất công suất trước và sau khi có nhà máy, biểu đồ dao động điện áp tại các nút và biểu đồ tần số trong sự cố ngắn mạch để minh họa rõ ràng các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quy hoạch và giám sát vận hành nguồn điện mặt trời: Đơn vị quản lý lưới điện cần cập nhật quy hoạch phát triển lưới điện phân phối, tính toán chi tiết ảnh hưởng của nguồn điện mặt trời đến khả năng mang tải và tổn thất công suất, đảm bảo vận hành ổn định trong vòng 1-3 năm tới.

  2. Lắp đặt thiết bị điều chỉnh điện áp tự động: Đề xuất lắp đặt các thiết bị D-FACTS như SVC hoặc STATCOM tại các nút lưới gần nhà máy điện mặt trời để giảm dao động điện áp, duy trì điện áp trong dải cho phép, nâng cao chất lượng điện năng trong 2 năm tới.

  3. Cải tiến hệ thống bảo vệ và thông tin liên lạc: Cần điều chỉnh hệ thống bảo vệ rơ-le để thích ứng với dòng ngắn mạch tăng do nguồn điện phân tán, đồng thời nâng cấp hệ thống thông tin liên lạc giữa nhà máy và đơn vị vận hành lưới điện nhằm phản ứng nhanh với các biến động, thực hiện trong 1 năm.

  4. Đào tạo và nâng cao năng lực vận hành: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ vận hành về đặc tính kỹ thuật nguồn điện mặt trời và các biện pháp xử lý sự cố, đảm bảo vận hành an toàn, hiệu quả trong 6 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và quy hoạch điện lực: Giúp hiểu rõ tác động của nguồn điện mặt trời đến lưới điện phân phối, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển lưới điện phù hợp, giảm thiểu rủi ro vận hành.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu dự án năng lượng mặt trời: Cung cấp cơ sở kỹ thuật để thiết kế, đấu nối và vận hành nhà máy điện mặt trời hiệu quả, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và giảm thiểu ảnh hưởng đến lưới điện.

  3. Các kỹ sư vận hành và bảo trì lưới điện: Hỗ trợ trong việc giám sát, điều chỉnh và xử lý các vấn đề kỹ thuật phát sinh khi có nguồn điện mặt trời tham gia lưới điện, nâng cao chất lượng điện năng và độ tin cậy hệ thống.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật điện: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng mô phỏng hệ thống điện, đánh giá ảnh hưởng nguồn điện phân tán và các giải pháp kỹ thuật trong vận hành lưới điện hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhà máy điện mặt trời Fujiwara có ảnh hưởng như thế nào đến tổn thất điện năng của lưới điện?
    Kết quả mô phỏng cho thấy tổn thất công suất tác dụng giảm khoảng 8% khi có nhà máy, nhờ nguồn điện mặt trời cung cấp tại chỗ giảm tải cho các đường dây truyền tải dài.

  2. Dao động điện áp tại các nút lưới có vượt quá giới hạn cho phép không?
    Dao động điện áp tại các nút gần nhà máy tăng nhẹ trong khoảng 2-3%, vẫn nằm trong dải cho phép ±10% điện áp định mức, đảm bảo chất lượng điện năng.

  3. Nhà máy có khả năng duy trì vận hành khi xảy ra sự cố ngắn mạch không?
    Nhà máy đáp ứng yêu cầu duy trì vận hành phát điện tối thiểu 10 phút ở tần số 47,5 Hz đến 48 Hz, không gây mất ổn định hệ thống trong các sự cố ngắn mạch.

  4. Phần mềm nào được sử dụng để mô phỏng và đánh giá hệ thống điện?
    Phần mềm PSS/E 33.4 được sử dụng để mô phỏng hệ thống điện 110kV tỉnh Bình Định, đánh giá các chỉ tiêu kỹ thuật và tác động của nhà máy điện mặt trời.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của nhà máy điện mặt trời?
    Đề xuất lắp đặt thiết bị điều chỉnh điện áp tự động (SVC, STATCOM), cải tiến hệ thống bảo vệ, nâng cấp hệ thống thông tin liên lạc và đào tạo nhân lực vận hành.

Kết luận

  • Nhà máy điện mặt trời Fujiwara Bình Định có tác động tích cực đến giảm tổn thất công suất và cải thiện khả năng mang tải của lưới điện 110kV khu vực.
  • Chất lượng điện áp được duy trì trong giới hạn cho phép, tuy có dao động nhẹ do biến động công suất phát theo thời tiết.
  • Hệ thống điện duy trì ổn định động khi xảy ra sự cố ngắn mạch, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật vận hành.
  • Cần triển khai các giải pháp kỹ thuật như thiết bị điều chỉnh điện áp và cải tiến hệ thống bảo vệ để nâng cao hiệu quả vận hành.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc quy hoạch, vận hành và phát triển nguồn điện mặt trời tại Bình Định và các khu vực tương tự.

Tiếp theo, cần thực hiện các đề xuất kỹ thuật và đào tạo nhân lực để đảm bảo vận hành an toàn, hiệu quả trong giai đoạn 2024-2026. Các đơn vị quản lý và chủ đầu tư nên phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp này. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.