Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) được xem là yếu tố quyết định sự thành công của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt trong lĩnh vực truyền hình, vốn đòi hỏi nhiều chất xám và công nghệ cao, nguồn nhân lực KH&CN đóng vai trò then chốt không chỉ trong sản xuất nội dung mà còn trong phát triển kỹ thuật sản xuất và truyền dẫn phát sóng. Tại Việt Nam, theo Quyết định 22/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2020, toàn bộ hệ thống truyền hình phải chuyển đổi sang công nghệ số. VTV9, kênh truyền hình khu vực miền Nam thuộc Đài Truyền hình Việt Nam, đã phát sóng từ năm 2007 và trở thành một trong năm kênh truyền hình được yêu thích nhất cả nước. Tuy nhiên, VTV9 vẫn chưa có chiến lược phát triển nguồn nhân lực KH&CN bài bản để đáp ứng yêu cầu số hóa công nghệ truyền hình.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất định hướng chiến lược phát triển nguồn nhân lực KH&CN cho VTV9 theo hướng số hóa công nghệ truyền hình, nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ công nghệ tương tự (Analog) sang kỹ thuật số (Digital). Phạm vi nghiên cứu tập trung từ năm 2007 đến 2020, giai đoạn quan trọng trong lộ trình số hóa truyền hình của Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong việc xây dựng chiến lược nhân lực cho VTV9, đồng thời góp phần hoàn thiện cơ chế chính sách phát triển nhân lực KH&CN cho toàn hệ thống Đài Truyền hình Việt Nam, phục vụ công cuộc số hóa truyền hình quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về nguồn nhân lực KH&CN, chuyên môn hóa sản xuất và công nghệ truyền hình số. Khái niệm nguồn nhân lực KH&CN được hiểu là tập hợp những người tham gia các hoạt động nghiên cứu sáng tạo, giảng dạy, quản lý, khai thác sử dụng và sáng tác, góp phần tạo ra sự tiến bộ KH&CN và phát triển xã hội. Chuyên môn hóa được xem là phân công lao động hợp lý nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, trong đó có các hình thức chuyên môn hóa sản phẩm, bộ phận, chi tiết sản phẩm và giai đoạn công nghệ.

Trong lĩnh vực truyền hình, chuyên môn hóa tập trung vào sản phẩm là các chương trình truyền hình, trải qua các giai đoạn tiền kỳ, hậu kỳ, phát sóng. Công nghệ truyền hình số bao gồm nhiều công nghệ phần cứng và phần mềm như công nghệ âm thanh, ánh sáng, truyền phát thông tin, lưu trữ và xử lý hình ảnh. Mối quan hệ giữa nguồn nhân lực KH&CN và số hóa công nghệ truyền hình thể hiện qua sự thay đổi về năng lực, trình độ và cơ cấu nhân lực khi chuyển đổi từ công nghệ Analog sang Digital.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thống kê về cơ cấu nhân lực, trình độ học vấn, kế hoạch tuyển dụng và đào tạo của VTV9 từ năm 2007 đến 2012.
  • Phỏng vấn sâu với Ban Giám đốc, trưởng phòng và các cán bộ chủ chốt của VTV9 về chiến lược phát triển nhân lực KH&CN.
  • Quan sát và tham dự các cuộc họp, hoạt động sản xuất tại VTV9 để đánh giá thực trạng phân bố nhân lực và ứng dụng công nghệ số.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 173 cán bộ, viên chức và 35 cộng tác viên tại VTV9, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khối quản lý và sản xuất. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm, kết hợp phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các vấn đề chiến lược.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu nhân lực hiện tại của VTV9: Trung tâm có 208 nhân sự, trong đó 135 người có trình độ đại học trở lên, chiếm khoảng 65%. Tuy nhiên, lực lượng nhân sự KH&CN chuyên sâu chỉ khoảng 10 người, chủ yếu làm việc tại các bộ phận khoa giáo và phát triển thiết bị. Đáng chú ý, 64% nhân lực kỹ thuật được đào tạo theo công nghệ Analog, chưa được đào tạo chuyên sâu về số hóa.

  2. Tỷ lệ số hóa thiết bị tại VTV9: Đến năm 2012, tỷ lệ số hóa thiết bị đạt 80% ở khâu tiền kỳ, 75% ở hậu kỳ và trên 70% ở phát sóng. Tuy nhiên, các công đoạn thu thập, quản lý thông tin và kiểm duyệt có tỷ lệ số hóa dưới 45%, gây khó khăn cho việc lưu trữ và quản lý nội dung số.

  3. Chiến lược đào tạo và tuyển dụng: Trong giai đoạn 2010-2012, VTV9 tổ chức rất ít khóa đào tạo chuyên môn về công nghệ số, chủ yếu là tập huấn sử dụng thiết bị mới. Chiến lược đào tạo mang tính thụ động, phụ thuộc vào tiến độ đầu tư thiết bị. Về tuyển dụng, số lượng biên chế mới giảm dần, trong khi số cộng tác viên tăng mạnh, tập trung vào đội ngũ tạo nội dung hơn là nhân lực KH&CN kỹ thuật.

  4. Định hướng số hóa và chiến lược phát triển nhân lực: VTV9 đặt mục tiêu đến năm 2020 hoàn thành số hóa 100% dây chuyền sản xuất chương trình, xây dựng trung tâm lưu trữ dữ liệu và phát triển hệ thống truyền dẫn hiện đại. Tuy nhiên, chiến lược phát triển nhân lực KH&CN chưa rõ ràng, thiếu kế hoạch đào tạo dài hạn và chính sách tuyển dụng phù hợp với yêu cầu số hóa.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực KH&CN được đào tạo bài bản về công nghệ số tại VTV9, trong khi tỷ lệ số hóa thiết bị đã đạt mức cao ở một số khâu. Điều này dẫn đến tình trạng thiết bị số hóa không được khai thác hiệu quả do thiếu nhân lực vận hành chuyên sâu. So với các nghiên cứu quốc tế về chuyển đổi số hóa truyền hình tại Hàn Quốc và Nhật Bản, việc phát triển nguồn nhân lực KH&CN được coi là yếu tố then chốt, được đầu tư đồng bộ cùng với công nghệ.

Chiến lược đào tạo và tuyển dụng hiện tại của VTV9 mang tính ứng phó, chưa có tầm nhìn dài hạn và chưa tận dụng được nguồn lực từ các cơ sở đào tạo đại học, cao đẳng. Việc tăng cường sử dụng cộng tác viên nhằm nâng cao tính linh hoạt là tích cực, nhưng chưa giải quyết được bài toán nhân lực kỹ thuật số chuyên sâu. Các biểu đồ về cơ cấu trình độ và chuyên ngành đào tạo nhân lực cho thấy cần có sự chuyển đổi mạnh mẽ về chất lượng và cơ cấu nhân lực để đáp ứng yêu cầu số hóa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua bảng cơ cấu nhân lực, biểu đồ tỷ lệ số hóa thiết bị theo từng khâu và biểu đồ phân bố chuyên ngành đào tạo nhân lực, giúp minh họa rõ nét thực trạng và khoảng cách giữa yêu cầu công nghệ và năng lực nhân lực hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chiến lược đào tạo bài bản, dài hạn: Thiết kế các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ số truyền hình, bao gồm đào tạo lại cán bộ hiện tại và đào tạo nguồn nhân lực mới. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân lực KH&CN được đào tạo bài bản lên ít nhất 70% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc VTV9 phối hợp với các trường đại học chuyên ngành.

  2. Tăng cường hợp tác với các cơ sở đào tạo: Thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với các trường đại học, cao đẳng để đào tạo thực tập sinh, tổ chức các khóa học chuyển giao công nghệ và nghiên cứu ứng dụng. Thời gian triển khai: ngay trong năm đầu tiên. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và phòng đào tạo VTV9.

  3. Cơ cấu lại nhân lực theo chuyên môn hóa số hóa: Phân bổ lại nhân lực theo các khâu sản xuất chương trình số hóa, ưu tiên tuyển dụng nhân lực kỹ thuật số chuyên sâu, giảm dần nhân lực không phù hợp. Mục tiêu tăng hiệu quả sử dụng thiết bị số hóa lên trên 90% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban tổ chức nhân sự VTV9.

  4. Xây dựng chính sách tuyển dụng và đãi ngộ phù hợp: Áp dụng tiêu chí tuyển dụng mới, ưu tiên ứng viên có kiến thức và kỹ năng về công nghệ số truyền hình. Đồng thời, xây dựng chính sách khuyến khích đào tạo liên tục và sáng tạo trong công việc. Thời gian áp dụng: từ năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và phòng nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các Đài truyền hình địa phương: Để tham khảo mô hình phát triển nguồn nhân lực KH&CN theo hướng số hóa, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Các nhà quản lý nhân sự trong lĩnh vực truyền hình: Nhận diện các yếu tố then chốt trong phát triển nhân lực KH&CN, áp dụng các giải pháp đào tạo và tuyển dụng hiệu quả.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành báo chí, truyền hình, công nghệ thông tin: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc cập nhật kiến thức về số hóa truyền hình và phát triển nguồn nhân lực chuyên ngành.

  4. Các nhà hoạch định chính sách về công nghệ truyền hình và phát triển nguồn nhân lực: Cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách phát triển nhân lực KH&CN trong ngành truyền hình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nguồn nhân lực KH&CN lại quan trọng trong số hóa truyền hình?
    Nguồn nhân lực KH&CN là lực lượng trực tiếp vận hành, nghiên cứu và phát triển công nghệ số, đảm bảo quá trình chuyển đổi từ Analog sang Digital diễn ra hiệu quả. Ví dụ, kỹ thuật viên được đào tạo bài bản có thể khai thác tối đa thiết bị số hóa, nâng cao chất lượng chương trình.

  2. VTV9 hiện đang gặp khó khăn gì trong phát triển nhân lực KH&CN?
    VTV9 thiếu nhân lực kỹ thuật số chuyên sâu, phần lớn nhân viên được đào tạo theo công nghệ Analog, chưa có chiến lược đào tạo và tuyển dụng dài hạn phù hợp với số hóa. Điều này làm giảm hiệu quả sử dụng thiết bị số hóa.

  3. Chiến lược đào tạo nhân lực KH&CN nên tập trung vào những nội dung gì?
    Chiến lược cần tập trung vào đào tạo kỹ năng vận hành thiết bị số, cập nhật công nghệ mới, phát triển kỹ năng sáng tạo và quản lý công nghệ số. Đồng thời, phối hợp với các cơ sở đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

  4. Làm thế nào để tăng hiệu quả sử dụng thiết bị số hóa tại VTV9?
    Cần cơ cấu lại nhân lực theo chuyên môn hóa số hóa, đào tạo lại nhân viên hiện tại, tuyển dụng nhân lực mới có trình độ chuyên môn phù hợp và xây dựng chính sách đãi ngộ để giữ chân nhân tài.

  5. Vai trò của cộng tác viên trong chiến lược phát triển nhân lực của VTV9 là gì?
    Cộng tác viên giúp tăng tính linh hoạt và đa dạng hóa nguồn nhân lực, đặc biệt trong sản xuất nội dung. Tuy nhiên, cần có chính sách đào tạo và sử dụng hợp lý để phát huy hiệu quả, tránh lãng phí nguồn lực.

Kết luận

  • Nguồn nhân lực KH&CN là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình số hóa công nghệ truyền hình tại VTV9.
  • Hiện tại, VTV9 có cơ cấu nhân lực chưa phù hợp, thiếu nhân lực kỹ thuật số chuyên sâu và chiến lược đào tạo, tuyển dụng còn thụ động.
  • Tỷ lệ số hóa thiết bị đã đạt mức cao ở một số khâu, nhưng hiệu quả khai thác còn hạn chế do thiếu nhân lực phù hợp.
  • Cần xây dựng chiến lược phát triển nhân lực bài bản, bao gồm đào tạo dài hạn, hợp tác với các cơ sở đào tạo và cơ cấu lại nhân lực theo chuyên môn hóa số hóa.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đào tạo, tuyển dụng và chính sách đãi ngộ nhằm nâng cao năng lực nhân lực KH&CN, đáp ứng yêu cầu số hóa đến năm 2020 và xa hơn.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng nguồn nhân lực KH&CN vững mạnh, góp phần đưa VTV9 trở thành kênh truyền hình hiện đại, chuyên nghiệp và bền vững trong kỷ nguyên số!