Can Thiệp Tâm Lý Cho Bệnh Nhân Mắc Bệnh Lý Thận Có Vấn Đề Sức Khỏe Tâm Thần

• Tác giả: Đỗ Hồng Hoa
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Thy Cầm
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Tâm lý học lâm sàng
• Đề tài: Can Thiệp Tâm Lý Cho Bệnh Nhân Mắc Bệnh Lý Thận Có Vấn Đề Sức Khỏe Tâm Thần
• Loại tài liệu: Đề án thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH MINH HOẠ
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do lựa đề tài nghiên cứu
• 1.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.3. Tổng quan nghiên cứu về vấn đề sức khoẻ tâm thần ở bệnh nhân mắc bệnh lý thận
• 1.3.1. Một số nghiên cứu dịch tễ học
• 1.3.2. Các yếu tố liên quan ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển vấn đề sức khoẻ tâm thần ở bệnh nhân mắc bệnh lý thận
• 1.3.3. Tổng quan một số nghiên cứu liên quan đến trị liệu vấn đề sức khoẻ tâm thần ở người mắc bệnh lý thận
• 1.4. Các khái niệm cơ bản
• 1.4.1. Khái niệm bệnh lý thận
• 1.4.2. Khái niệm vấn đề sức khoẻ tâm thần
• 1.4.3. Khái niệm cơn hoảng sợ
• 1.4.4. Khái niệm rối loạn lo âu về bệnh
• 1.4.5. Khái niệm về trị liệu nhận thức-hành vi
• 1.4.6. Tổng quan về trị liệu nhận thức-hành vi
• 1.4.7. Các mô hình phân tích cơn hoảng sợ theo lý thuyết nhận thức-hành vi
• 1.4.8. Các mô hình phân tích lo âu về bệnh theo lý thuyết nhận thức-hành vi
• 1.4.9. Bằng chứng hiệu quả của trị liệu nhận thức-hành vi với cơn hoảng sợ và lo âu về bệnh
• 1.5. Các phương pháp đánh giá
• 1.6. Tiểu kết chương 1
• 2. ĐÁNH GIÁ VÀ CAN THIỆP MỘT TRƯỜNG HỢP MẮC BỆNH LÝ THẬN CÓ VẤN ĐỀ SỨC KHOẺ TÂM THẦN
• 2.1. Thông tin chung về thân chủ
• 2.1.1. Thông tin hành chính
• 2.1.2. Hoàn cảnh gặp gỡ
• 2.1.3. Ấn tượng ban đầu
• 2.2. Các vấn đề đạo đức
• 2.2.1. Đạo đức trong tiếp nhận ca lâm sàng
• 2.2.2. Đạo đức trong việc sử dụng các công cụ đánh giá và quy trình thực hiện đánh giá
• 2.2.3. Đạo đức trong can thiệp tâm lý
• 2.3. Mô tả ca
• 2.3.1. Các thông tin về vấn đề của thân chủ
• 2.3.2. Các thông tin về hoàn cảnh gia đình của thân chủ
• 2.3.3. Các thông tin về tiền sử bệnh
• 2.3.4. Các thông tin về trải nghiệm khám, chữa bệnh của thân chủ
• 2.3.5. Các thông tin về mối quan hệ liên cá nhân
• 2.3.6. Các thông tin về nhân cách
• 2.3.7. Các thông tin về sự kiện mang tính sang chấn
• 2.3.8. Các thông tin về điểm mạnh và nguồn lực của thân chủ
• 2.3.9. Yếu tố khó khăn khi làm việc với thân chủ
• 2.4. Kết quả đánh giá
• 2.5. Định hình trường hợp
• 2.6. Lập kế hoạch can thiệp
• 2.6.1. Mục tiêu đầu ra
• 2.6.2. Mục tiêu quá trình
• 2.6.3. Tiến trình can thiệp
• 2.6.3.1. Giai đoạn 1: Hỗ trợ tâm lý cho thân chủ trong giai đoạn điều trị nội trú
• 2.6.3.2. Giai đoạn 2: Can thiệp tâm lý trong giai đoạn thân chủ điều trị ngoại trú
• 2.7. Đánh giá hiệu quả can thiệp
• 2.8. Kết thúc ca và theo dõi sau trị liệu
• 2.9. Tự đánh giá về chất lượng can thiệp
• 2.10. Tiểu kết chương 2
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Can Thiệp Tâm Lý Cho Bệnh Nhân Bệnh Thận

Bệnh lý thận không chỉ gây ra tổn thương về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tâm thần của người bệnh. Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa bệnh lý thận và các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ (De Sousa, 2008). Kimmel và cộng sự (1998) nhấn mạnh rằng các yếu tố tâm lý xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc tuân thủ điều trị và tiên lượng bệnh của bệnh nhân thận. Tuy nhiên, việc can thiệp tâm lý cho bệnh nhân mắc bệnh lý thận vẫn còn nhiều hạn chế. Đề án này được lựa chọn với mục tiêu góp phần bổ sung vào khoảng trống nghiên cứu còn tồn tại, đồng thời cung cấp thêm bằng chứng về hiệu quả của can thiệp tâm lý đối với bệnh nhân mắc bệnh lý thận. Đề án tập trung vào việc can thiệp tâm lý cho một bệnh nhân mắc bệnh lý thận có vấn đề về sức khỏe tâm thần, sử dụng cách tiếp cận và các kỹ thuật trị liệu nhận thức hành vi (CBT) và hỗ trợ tâm lý xã hội. CBT đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc điều trị các rối loạn tâm thần như trầm cảm và lo âu (Hofmann và cộng sự, 2012).

1.1. Nghiên Cứu Về Mối Liên Hệ Giữa Thận và Tâm Lý

Bệnh lý thận tác động đáng kể đến sức khỏe tâm thần. Các nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa bệnh lý thận và sự gia tăng tỷ lệ mắc các rối loạn tâm thần. Trầm cảm là một rối loạn phổ biến ở bệnh nhân thận, đặc biệt là ở những bệnh nhân đang điều trị thay thế thận như chạy thận nhân tạo và ghép thận. Nghiên cứu của Hedayati và cộng sự (2009) trên 272 bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính cho thấy có 21% người tham gia đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm.

1.2. Vì Sao Cần Can Thiệp Tâm Lý Sớm Cho Bệnh Nhân Thận

Việc can thiệp tâm lý sớm giúp bệnh nhân đối phó với các tác động tiêu cực của bệnh thận đến sức khỏe tâm thần. Giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, tăng cường tuân thủ điều trị và giảm nguy cơ biến chứng. Can thiệp tâm lý giúp người bệnh chấp nhận sự thay đổi của cơ thể, giảm thiểu căng thẳng, lo âu, trầm cảm, từ đó sống tích cực hơn với bệnh tật.

II. Thách Thức Vấn Đề Tâm Lý Thường Gặp Ở Bệnh Nhân Thận

Bệnh nhân điều trị các bệnh về thận, đặc biệt là với bệnh nhân suy thận và phải chạy thận nhân tạo, phải đối mặt với các tác nhân gây căng thẳng do sự thay đổi sinh hoá trong cơ thể và quá trình điều trị đòi hỏi nhiều công sức và tuân thủ chặt chẽ các hướng dẫn. Các tác nhân căng thẳng đó là những khó khăn trong công việc, thay đổi trong các mối quan hệ xã hội và hôn nhân, bị hạn chế thời gian nghỉ ngơi,... Thất nghiệp được coi là một yếu tố gây căng thẳng lớn đối với bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính vì phần lớn những bệnh nhân này không thể duy trì công việc cố định của mình (Muehrer và cộng sự, 2011) và buộc phải thay đổi hoặc điều chỉnh các hoạt động nghề nghiệp của mình sau khi bắt đầu chạy thận nhân tạo (Theofilou, 2012).

2.1. Ảnh Hưởng Của Thất Nghiệp Đến Tâm Lý Bệnh Nhân Thận

Việc ngừng làm việc có tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế, tâm lý và tình dục của những bệnh nhân này vì nó khiến những người mắc bệnh thận mạn tính trở thành 'người quan sát' chứ không phải là 'người hành động' trong cuộc sống của họ và những người xung quanh (Gerogianni KG, 2003). Điều này gây ra cảm giác vô dụng, mất tự tin, giảm giá trị bản thân, từ đó dẫn đến trầm cảm và lo âu.

2.2. Rối Loạn Chức Năng Tình Dục Ảnh Hưởng Thế Nào

Các bệnh lý về thận ảnh hưởng trực tiếp đến các chức năng tình dục. Rối loạn chức năng tình dục là một nhóm rối loạn phức tạp, gây suy giảm hài lòng tình dục và chất lượng cuộc sống. Phụ nữ chạy thận nhân tạo mạn tính có tỷ lệ rối loạn chức năng tình dục cao hơn đáng kể so với phụ nữ khỏe mạnh (Coelho-Marques và cộng sự, 2006). Rối loạn chức năng tình dục cũng ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của nam giới, lòng tự trọng và các mối quan hệ (Barroso và cộng sự, 2008).

III. Cách Tiếp Cận Các Phương Pháp Can Thiệp Tâm Lý Hiệu Quả

Phần lớn các nghiên cứu về trị liệu tâm lý đối với bệnh nhân mắc bệnh lý thận cho thấy các vấn đề nổi bật ở nhóm đối tượng này là lo âu và trầm cảm, tiếp cận thường được sử dụng trong các nghiên cứu này là CBT. Các nghiên cứu như của Chan và cộng sự (2016), Lerma và cộng sự (2017), Picariello và cộng sự (2018), và Sohn và cộng sự (2018) đều cho thấy mức độ lo âu giảm đáng kể ở bệnh nhân mắc bệnh lý thận sau khi tham gia trị liệu CBT.

3.1. Liệu Pháp Nhận Thức Hành Vi CBT Là Gì

CBT thường bao gồm các buổi trị liệu cá nhân hoặc nhóm hàng tuần, kết hợp kỹ thuật thư giãn với phương pháp “tái cấu trúc nhận thức.” Phương pháp này giúp bệnh nhân nhận ra rằng những lo lắng của họ là không thực sự có căn cứ và mang tính “phản tác dụng” (Cohen và cộng sự, 2016). CBT tập trung vào việc thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực, giúp bệnh nhân đối phó với căng thẳng và lo âu một cách hiệu quả.

3.2. Vai Trò Của Hỗ Trợ Tâm Lý Xã Hội

Bên cạnh CBT, hỗ trợ tâm lý xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình can thiệp tâm lý. Gia đình, bạn bè và cộng đồng có thể cung cấp sự hỗ trợ tinh thần, giúp bệnh nhân cảm thấy được yêu thương, quan tâm và không đơn độc. Tham gia các nhóm hỗ trợ cũng là một cách hiệu quả để bệnh nhân chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.

IV. Ứng Dụng CBT Nghiên Cứu Điển Hình Về Bệnh Nhân Thận

Một nghiên cứu đáng chú ý của Valsaraj và cộng sự (2016) đã kiểm tra hiệu quả của CBT trên 80 bệnh nhân đang chạy thận nhân tạo tại một bệnh viện ở Nam Karnataka. Thông qua phân bổ ngẫu nhiên, 40 người thuộc nhóm thực nghiệm được tham gia 10 buổi trị liệu có cấu trúc với các kỹ thuật nhận thức, hành vi và giáo dục tâm lý, trong khi nhóm đối chứng chỉ nhận các buổi tư vấn không định hướng. Kết quả cho thấy nhóm thực nghiệm giảm đáng kể mức độ lo âu và trầm cảm so với nhóm đối chứng, đồng thời những kết quả tương tự cũng được Sohn và cộng sự (2018) ghi nhận.

4.1. Kết Quả Của Nghiên Cứu Valsaraj và Cộng Sự 2016

Nghiên cứu này cho thấy CBT có hiệu quả trong việc giảm lo âu và trầm cảm ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo. Các kỹ thuật nhận thức, hành vi và giáo dục tâm lý giúp bệnh nhân thay đổi suy nghĩ tiêu cực, đối phó với căng thẳng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

4.2. Rút Ra Bài Học Gì Từ Nghiên Cứu Này

Nghiên cứu này củng cố thêm bằng chứng về tính hiệu quả của CBT trong việc điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần ở bệnh nhân thận. Việc áp dụng CBT trong thực tế lâm sàng có thể mang lại lợi ích đáng kể cho bệnh nhân, giúp họ đối phó với bệnh tật và cải thiện chất lượng cuộc sống.

V. Tổng Quan Liệu Pháp CBT Cho Bệnh Nhân Bệnh Thận

Theo Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, Tiêu hoá và Thận của Hoa Kỳ (NIH), thận là cơ quan quan trọng trong việc lọc nước thừa và chất thải ra khỏi máu và tạo thành nước tiểu. Bệnh lý thận (kidney disease) là thận bị tổn thương và không thể lọc máu theo cách bình thường. Tạp chí về bệnh lý thận Hoa Kỳ (American Journal of Kidney Disease, 2013) định nghĩa bệnh lý thận được định nghĩa là một nhóm các rối loạn không đồng nhất ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của thận.

5.1. Khái Niệm Sức Khỏe Tâm Thần Quan Trọng Như Thế Nào

Sức khỏe tâm thần (mental health) là một khái niệm đa chiều và phức tạp, không chỉ đơn thuần là sự vắng mặt của bệnh tâm thần mà còn bao gồm trạng thái hạnh phúc, khả năng thích nghi với stress, phát triển tiềm năng cá nhân và đóng góp cho cộng đồng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2022), sức khỏe tâm thần được định nghĩa là: “trạng thái khỏe mạnh về mặt tinh thần giúp mọi người có thể đối phó với những căng thẳng trong cuộc sống, nhận thức được khả năng của mình, học tập và làm việc hiệu quả, cũng như đóng góp cho cộng đồng của họ”.

5.2. Rối Loạn Tâm Thần Là Gì

Tổ chức Y tế Thế giới (2022) cũng định nghĩa rối loạn tâm thần được đặc trưng bởi sự rối loạn đ...

VI. Tương Lai Cần Nghiên Cứu Gì Thêm Về Tâm Lý Bệnh Thận

Qua tổng quan này, chúng tôi nhận thấy có nhiều khoảng trống trong nghiên cứu về hiệu quả trị liệu tâm lý trên người mắc bệnh lý thận có vấn đề sức khoẻ tâm thần. Các nghiên cứu chủ yếu tập trung sử dụng các kỹ thuật can thiệp của CBT, có rất ít nghiên cứu sử dụng các tiếp cận trị liệu khác, dẫn đến thiếu kết quả so sánh hiệu quả trị liệu tâm lý trên người mắc bệnh lý thận khi sử dụng các tiếp cận trị liệu khác nhau.

6.1. Đa Dạng Hóa Phương Pháp Can Thiệp Tâm Lý

Cần có thêm nghiên cứu về các phương pháp can thiệp tâm lý khác ngoài CBT, chẳng hạn như liệu pháp tâm động học, liệu pháp chấp nhận và cam kết (ACT), hoặc liệu pháp mindfulness. Việc so sánh hiệu quả của các phương pháp này sẽ giúp tìm ra phương pháp phù hợp nhất cho từng bệnh nhân.

6.2. Nghiên Cứu Về Yếu Tố Cá Nhân Hóa Trong Trị Liệu

Cần nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến hiệu quả của can thiệp tâm lý, chẳng hạn như đặc điểm nhân cách, tiền sử bệnh, hoặc mạng lưới hỗ trợ xã hội. Điều này sẽ giúp các nhà trị liệu cá nhân hóa phương pháp điều trị, tăng khả năng thành công.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh lý thận, đặc biệt là suy thận mạn tính và suy thận cấp, không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thể chất mà còn tác động sâu sắc đến sức khỏe tâm thần của người bệnh. Theo các nghiên cứu dịch tễ học, tỷ lệ mắc các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ ở bệnh nhân thận cao hơn đáng kể so với dân số chung. Ví dụ, một nghiên cứu trên 272 bệnh nhân thận mạn tính cho thấy 21% mắc trầm cảm, trong khi tỷ lệ lo âu có thể lên đến 45,7% ở nhóm bệnh nhân chạy thận nhân tạo. Các vấn đề tâm lý này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến khả năng tuân thủ điều trị và tiên lượng bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiệu quả can thiệp tâm lý, đặc biệt là trị liệu nhận thức – hành vi (CBT), đối với một trường hợp bệnh nhân mắc bệnh lý thận có vấn đề sức khỏe tâm thần. Nghiên cứu tập trung vào việc áp dụng các kỹ thuật CBT kết hợp hỗ trợ tâm lý xã hội nhằm giảm các triệu chứng lo âu, hoảng sợ và cải thiện khả năng ứng phó của bệnh nhân. Phạm vi nghiên cứu được thực hiện tại Khoa Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện E, Hà Nội trong năm 2024.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc bổ sung dữ liệu thực tiễn về can thiệp tâm lý cho bệnh nhân thận có vấn đề sức khỏe tâm thần tại Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị toàn diện, giảm tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai mô hình lý thuyết chính: mô hình nhận thức – hành vi của cơn hoảng sợ (Clark và Beck, 2010; Barlow, 1988) và mô hình nhận thức – hành vi về lo âu về bệnh (Furer và Walker, 2004).

• Mô hình nhận thức – hành vi của cơn hoảng sợ giải thích rằng các cơn hoảng sợ phát sinh từ sự giải thích sai lệch các triệu chứng cơ thể như tim đập nhanh, chóng mặt thành các mối nguy hiểm nghiêm trọng, tạo thành vòng xoáy lo âu và hoảng sợ. Mô hình này phân chia quá trình thành hai giai đoạn: giai đoạn kích hoạt tự động và giai đoạn xử lý thông tin có kiểm soát, trong đó các hành vi né tránh và lo lắng dự đoán đóng vai trò duy trì rối loạn.

• Mô hình nhận thức – hành vi về lo âu về bệnh tập trung vào các yếu tố kích thích bên trong (triệu chứng cơ thể) và bên ngoài (thông tin về bệnh tật), dẫn đến sự cảnh giác quá mức, kiểm tra cơ thể và tìm kiếm sự trấn an, từ đó duy trì và tăng nặng lo âu về sức khỏe.

Các khái niệm chính bao gồm: cơn hoảng sợ, rối loạn lo âu về bệnh, trị liệu nhận thức – hành vi (CBT), phơi nhiễm nội cảm và phơi nhiễm thực tế, tái cấu trúc nhận thức, và các kỹ thuật thư giãn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp lâm sàng với đối tượng là một bệnh nhân nam 46 tuổi mắc bệnh lý thận (teo thận trái) có biểu hiện rối loạn hoảng sợ và lo âu về bệnh.

• Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin qua quan sát lâm sàng, hỏi chuyện lâm sàng bán cấu trúc, phân tích lịch sử cuộc đời, và các trắc nghiệm tâm lý chuẩn hóa gồm DASS-21, HARS và MMPI.

• Phương pháp phân tích: Phân tích định tính dựa trên mô hình nhận thức – hành vi để định hình vấn đề, đồng thời sử dụng các thang đo định lượng để đánh giá mức độ trầm cảm, lo âu và stress trước và sau can thiệp.

• Timeline nghiên cứu: Quá trình can thiệp kéo dài trong giai đoạn bệnh nhân điều trị nội trú và ngoại trú tại Bệnh viện E, với các buổi trị liệu CBT được thực hiện theo kế hoạch trong khoảng 3 tháng.

Cỡ mẫu là một trường hợp điển hình, được lựa chọn do có biểu hiện rõ ràng của các rối loạn tâm thần liên quan đến bệnh lý thận, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu can thiệp tâm lý chuyên sâu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ lo âu và hoảng sợ cao ở bệnh nhân thận: Bệnh nhân có điểm HARS là 29, tương ứng mức độ lo âu nặng; điểm lo âu trên DASS-21 là 18, cũng ở mức nặng. Các triệu chứng cơn hoảng sợ như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở xuất hiện thường xuyên, đặc biệt vào buổi trưa và ban đêm.

2. Biểu hiện lo âu về bệnh rõ rệt: Bệnh nhân liên tục kiểm tra sức khỏe, mang theo máy đo huyết áp và thuốc, lo lắng thái quá về các chỉ số cơ thể dù các xét nghiệm cho kết quả ổn định. Hành vi kiểm tra và tìm kiếm sự trấn an chiếm phần lớn thời gian, làm tăng mức độ lo âu.

3. Ảnh hưởng của các yếu tố sinh học và tâm lý xã hội: Tiền sử phẫu thuật loại bỏ khối u thận, teo thận trái, mất ngủ kéo dài, cùng với các sự kiện sang chấn trong quá khứ và áp lực từ môi trường gia đình, xã hội góp phần làm tăng tính dễ tổn thương tâm lý.

4. Hiệu quả bước đầu của can thiệp CBT: Qua các buổi trị liệu, bệnh nhân bắt đầu hiểu rõ bản chất cơn hoảng sợ, giảm né tránh và hành vi tìm kiếm sự an toàn, đồng thời cải thiện khả năng tái cấu trúc nhận thức và ứng phó với các triệu chứng lo âu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế cho thấy tỷ lệ lo âu và hoảng sợ cao ở bệnh nhân suy thận mạn tính và chạy thận nhân tạo. Việc bệnh nhân có biểu hiện lo âu về bệnh với hành vi kiểm tra quá mức là đặc trưng của rối loạn lo âu về bệnh, được mô hình nhận thức – hành vi giải thích rõ ràng qua chu trình cảnh giác, kiểm tra và né tránh.

Các yếu tố sinh học như mất chức năng thận, thay đổi hormone, cùng với các yếu tố tâm lý xã hội như sang chấn, áp lực gia đình, và niềm tin vào Đông Y đã tạo nên tính dễ tổn thương đa chiều cho bệnh nhân. Điều này làm tăng tính phức tạp trong điều trị và đòi hỏi sự phối hợp đa ngành.

Việc áp dụng CBT với các kỹ thuật giáo dục tâm lý, phơi nhiễm nội cảm và thực tế, tái cấu trúc nhận thức đã giúp bệnh nhân giảm bớt các triệu chứng lo âu và hoảng sợ, đồng thời nâng cao khả năng tự quản lý bệnh tật. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của CBT trong điều trị rối loạn hoảng sợ và lo âu về bệnh ở bệnh nhân thận.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mức độ lo âu (HARS, DASS-21) trước và sau can thiệp, cũng như bảng tổng hợp các hành vi né tránh và kiểm tra giảm dần theo thời gian trị liệu, minh họa hiệu quả tích cực của phương pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai chương trình can thiệp tâm lý chuyên biệt cho bệnh nhân thận: Áp dụng các kỹ thuật CBT kết hợp hỗ trợ tâm lý xã hội nhằm giảm triệu chứng lo âu, hoảng sợ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng; chủ thể thực hiện: các nhà tâm lý lâm sàng tại bệnh viện.

2. Đào tạo nhân viên y tế về nhận diện và xử lý các vấn đề sức khỏe tâm thần ở bệnh nhân thận: Tăng cường năng lực phát hiện sớm và giới thiệu can thiệp tâm lý phù hợp. Thời gian: 6 tháng; chủ thể: bệnh viện, trung tâm đào tạo y tế.

3. Xây dựng hệ thống hỗ trợ gia đình và cộng đồng cho bệnh nhân thận: Tạo mạng lưới hỗ trợ xã hội giúp bệnh nhân giảm áp lực tâm lý, tăng cường sự đồng hành trong quá trình điều trị. Thời gian: liên tục; chủ thể: các tổ chức xã hội, bệnh viện.

4. Nghiên cứu mở rộng về các phương pháp trị liệu đa dạng ngoài CBT: Khảo sát hiệu quả của các liệu pháp khác như liệu pháp chấp nhận và cam kết (ACT), liệu pháp tâm lý tập trung vào cảm xúc (EFT) để đa dạng hóa lựa chọn điều trị. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà tâm lý học lâm sàng và chuyên gia trị liệu tâm lý: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về can thiệp CBT cho bệnh nhân thận có vấn đề sức khỏe tâm thần, hỗ trợ nâng cao kỹ năng chuyên môn.

2. Bác sĩ chuyên khoa thận và bác sĩ tâm thần: Giúp hiểu rõ mối liên hệ giữa bệnh lý thận và các rối loạn tâm thần, từ đó phối hợp điều trị hiệu quả hơn.

3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực y học và tâm lý học sức khỏe: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và mô hình nghiên cứu trường hợp, làm nền tảng cho các nghiên cứu sâu hơn về can thiệp tâm lý.

4. Người quản lý và hoạch định chính sách y tế: Tham khảo để xây dựng các chương trình chăm sóc toàn diện, tích hợp sức khỏe tâm thần trong điều trị bệnh lý thận.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao bệnh nhân mắc bệnh lý thận dễ bị lo âu và hoảng sợ?
   Bệnh lý thận gây ra nhiều thay đổi sinh học và áp lực tâm lý, như mất chức năng thận, thay đổi hormone, cùng với các sự kiện sang chấn và lo lắng về sức khỏe, dẫn đến tăng nguy cơ rối loạn lo âu và hoảng sợ.

2. CBT có hiệu quả như thế nào trong điều trị các rối loạn tâm thần ở bệnh nhân thận?
   CBT giúp bệnh nhân nhận diện và thay đổi các suy nghĩ sai lệch, giảm né tránh và hành vi kiểm tra quá mức, từ đó giảm triệu chứng lo âu và hoảng sợ, cải thiện chất lượng cuộc sống.

3. Các kỹ thuật chính trong CBT được áp dụng cho bệnh nhân này là gì?
   Bao gồm giáo dục tâm lý, tự theo dõi, kỹ thuật thở, thư giãn cơ luỹ tiến, phơi nhiễm nội cảm và thực tế, tái cấu trúc nhận thức nhằm thay đổi các suy nghĩ tiêu cực và hành vi không thích nghi.

4. Làm thế nào để phân biệt lo âu về bệnh với các rối loạn tâm thần khác?
   Lo âu về bệnh đặc trưng bởi sự lo lắng quá mức về sức khỏe, hành vi kiểm tra và tìm kiếm sự trấn an liên tục, trong khi các rối loạn khác có thể có biểu hiện khác như hoảng sợ không liên quan đến bệnh tật hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

5. Gia đình và xã hội có vai trò như thế nào trong quá trình điều trị?
   Gia đình và xã hội cung cấp sự hỗ trợ tinh thần, giúp bệnh nhân giảm áp lực, tăng khả năng đối phó và tuân thủ điều trị, đồng thời góp phần cải thiện hiệu quả can thiệp tâm lý.

Kết luận

• Bệnh nhân mắc bệnh lý thận có tỷ lệ cao mắc các rối loạn lo âu và hoảng sợ, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và quá trình điều trị.
• Mô hình nhận thức – hành vi là cơ sở lý thuyết phù hợp để hiểu và can thiệp các rối loạn tâm thần liên quan đến bệnh lý thận.
• Can thiệp CBT kết hợp hỗ trợ tâm lý xã hội cho thấy hiệu quả trong giảm triệu chứng lo âu, hoảng sợ và cải thiện khả năng ứng phó của bệnh nhân.
• Các yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội đều đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và duy trì các rối loạn tâm thần ở bệnh nhân thận.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển các chương trình can thiệp tâm lý chuyên biệt, đồng thời khuyến nghị mở rộng nghiên cứu các phương pháp trị liệu đa dạng hơn.

Next steps: Tiếp tục theo dõi hiệu quả can thiệp dài hạn, mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn và đa dạng phương pháp trị liệu.

Call-to-action: Các chuyên gia tâm lý, y tế và nhà quản lý cần phối hợp để phát triển các chương trình chăm sóc toàn diện, tích hợp sức khỏe tâm thần trong điều trị bệnh lý thận nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.