Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn tài chính và hiệu quả kinh doanh. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê quý III/2023, huy động vốn của các tổ chức tín dụng tăng 4,04%, trong khi tăng trưởng tín dụng đạt 10,54%, gấp 2,6 lần tốc độ huy động vốn. Sự chênh lệch này tạo áp lực lớn lên thanh khoản hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh sau đại dịch Covid-19 khi nhu cầu vốn đầu tư và sản xuất kinh doanh tăng cao. Ngân hàng TMCP Việt Á (VietABank) cũng không nằm ngoài xu thế này, đối mặt với cạnh tranh gay gắt và biến động nguồn vốn huy động.

Luận văn tập trung phân tích hoạt động cân đối vốn tại VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023 nhằm đánh giá thực trạng, chỉ ra những hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động. Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: làm rõ khái niệm hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại, phân tích thực trạng cân đối vốn tại VietABank, và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm đảm bảo an toàn và phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong nội bộ VietABank với dữ liệu tài chính đã được kiểm toán và báo cáo của Ngân hàng Nhà nước.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ VietABank nâng cao năng lực quản trị vốn, giảm thiểu rủi ro thanh khoản và tín dụng, đồng thời góp phần ổn định hệ thống tài chính ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh và biến động kinh tế hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết ngân hàng thương mại và lý thuyết quản lý cân đối vốn. Lý thuyết ngân hàng thương mại làm rõ vai trò trung gian tài chính, trung gian thanh toán và tạo phương tiện thanh toán, đồng thời phân tích các hoạt động huy động vốn, sử dụng vốn và dịch vụ ngân hàng. Lý thuyết quản lý cân đối vốn tập trung vào việc cân đối quy mô, cơ cấu, kỳ hạn và chi phí vốn nhằm đảm bảo thanh khoản và giảm thiểu rủi ro tài chính.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR), tỷ lệ an toàn vốn (CAR), tỷ lệ dự trữ thanh khoản, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, và hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP). Những chỉ tiêu này giúp đánh giá hiệu quả hoạt động cân đối vốn và mức độ rủi ro liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và báo cáo nội bộ của VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023, bao gồm số liệu về huy động vốn, dư nợ cho vay, cơ cấu vốn, lãi suất và các chỉ tiêu tài chính khác. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu tài chính của ngân hàng trong khoảng thời gian trên.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định lượng với các chỉ tiêu tài chính, so sánh tỷ lệ tăng trưởng huy động và tín dụng, phân tích cơ cấu vốn theo kỳ hạn và lãi suất, cũng như đánh giá các chỉ tiêu rủi ro thanh khoản và tín dụng. Ngoài ra, phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu kết quả với các quy định của Ngân hàng Nhà nước và các nghiên cứu trong ngành.

Quy trình nghiên cứu gồm 6 bước: xác định vấn đề, tìm hiểu cơ sở lý thuyết, xây dựng khung phân tích, thu thập số liệu, phân tích đánh giá và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 4/2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng huy động vốn và tín dụng không đồng đều: Từ năm 2017 đến quý I/2023, huy động vốn của VietABank tăng trung bình khoảng 4% mỗi năm, trong khi tăng trưởng tín dụng đạt khoảng 10%, gấp hơn 2 lần tốc độ huy động. Điều này dẫn đến áp lực lớn về thanh khoản và rủi ro mất cân đối vốn.

  2. Tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR) vượt ngưỡng an toàn: LDR của VietABank dao động quanh mức 85-90%, cao hơn mức tối đa 85% do Ngân hàng Nhà nước quy định, cho thấy ngân hàng đang sử dụng nguồn vốn huy động khá tối đa cho hoạt động cho vay, tiềm ẩn rủi ro thanh khoản.

  3. Cơ cấu vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn vượt mức cho phép: Tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng cho vay trung và dài hạn thường xuyên vượt mức 34% quy định, gây ra rủi ro về khả năng thanh toán khi khách hàng rút tiền đột ngột.

  4. Chi phí vốn và lãi suất huy động tăng: VietABank đã phải nâng mặt bằng lãi suất huy động để cạnh tranh trong bối cảnh thị trường căng thẳng, làm tăng chi phí vốn và ảnh hưởng đến biên lợi nhuận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ sự mất cân đối giữa huy động và cho vay, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và biến động kinh tế sau đại dịch. Việc tăng trưởng tín dụng vượt quá tốc độ huy động vốn khiến ngân hàng phải sử dụng nhiều nguồn vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn, làm gia tăng rủi ro thanh khoản.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả phù hợp với nhận định về mối quan hệ ngược chiều giữa vốn ngân hàng và khả năng tạo thanh khoản, cũng như tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động. Việc áp dụng hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP) tại VietABank giúp quản lý chi phí vốn hiệu quả hơn, tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức trong cân đối kỳ hạn và cơ cấu vốn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng huy động và tín dụng, bảng phân tích tỷ lệ LDR và tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn theo từng năm, giúp minh họa rõ ràng xu hướng và mức độ mất cân đối vốn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý và kiểm soát tỷ lệ LDR: VietABank cần thiết lập các chính sách kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi, duy trì dưới mức 85% theo quy định, nhằm giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban điều hành ngân hàng chủ trì.

  2. Cơ cấu lại nguồn vốn theo kỳ hạn: Giảm tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn xuống dưới 34% bằng cách phát triển các sản phẩm huy động vốn trung và dài hạn, đồng thời tăng cường phát hành giấy tờ có giá. Kế hoạch triển khai trong 18 tháng, phối hợp giữa phòng Quản lý tài sản nợ và phòng Marketing.

  3. Nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin: Đầu tư hệ thống báo cáo và phân tích tài chính hiện đại, hỗ trợ quản lý cân đối vốn chính xác và kịp thời, giúp dự báo biến động lãi suất và thanh khoản. Thời gian hoàn thành dự kiến 24 tháng, do phòng Công nghệ thông tin thực hiện.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý rủi ro thanh khoản, lãi suất và cân đối vốn cho đội ngũ cán bộ quản lý và nhân viên phòng ALM. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do phòng Nhân sự phối hợp với các chuyên gia tài chính.

  5. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ: Đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển thị trường vốn trung và dài hạn, thúc đẩy phát hành trái phiếu doanh nghiệp để giảm áp lực vốn ngắn hạn cho ngân hàng. Đồng thời kiến nghị điều chỉnh các quy định phù hợp với thực tế thị trường. Thời gian kiến nghị trong 6 tháng, do Ban lãnh đạo ngân hàng phối hợp với các cơ quan quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý VietABank: Giúp hiểu rõ thực trạng và các chỉ tiêu tài chính quan trọng, từ đó xây dựng chiến lược quản lý vốn hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Các chuyên gia tài chính ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phân tích thực tiễn về hoạt động cân đối vốn, hỗ trợ nghiên cứu và tư vấn cho các ngân hàng thương mại khác.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước (Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính): Tham khảo để đánh giá hiệu quả chính sách quản lý vốn, điều chỉnh quy định phù hợp với thực tế hoạt động ngân hàng và thị trường tài chính.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo học thuật, giúp nắm bắt kiến thức chuyên sâu về quản lý vốn ngân hàng, các chỉ tiêu tài chính và phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại là gì?
    Hoạt động cân đối vốn là việc đảm bảo sự cân bằng giữa huy động vốn và sử dụng vốn theo các chiều quy mô, cơ cấu, kỳ hạn và chi phí nhằm duy trì thanh khoản và giảm thiểu rủi ro tài chính. Ví dụ, ngân hàng phải đảm bảo không dùng quá nhiều vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn nhằm tránh rủi ro thanh khoản.

  2. Tại sao tỷ lệ LDR quan trọng trong quản lý vốn ngân hàng?
    LDR phản ánh tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi, giúp đánh giá khả năng ngân hàng đáp ứng nhu cầu vay vốn và duy trì thanh khoản. Tỷ lệ LDR quá cao có thể dẫn đến rủi ro thanh khoản, trong khi quá thấp thể hiện hiệu quả sử dụng vốn chưa tối ưu.

  3. Nguyên nhân chính gây mất cân đối vốn tại VietABank là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là tăng trưởng tín dụng vượt quá tốc độ huy động vốn, dẫn đến việc sử dụng nhiều vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, cùng với cạnh tranh lãi suất gay gắt và biến động kinh tế sau đại dịch.

  4. Hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP) giúp gì cho hoạt động cân đối vốn?
    FTP giúp phân bổ chi phí vốn và lợi nhuận giữa các đơn vị kinh doanh trong ngân hàng, từ đó quản lý chi phí vốn hiệu quả, cân đối lãi suất và hỗ trợ ra quyết định chiến lược phù hợp.

  5. Giải pháp nào giúp VietABank giảm rủi ro thanh khoản hiệu quả nhất?
    Phát triển nguồn vốn trung và dài hạn thông qua đa dạng hóa sản phẩm huy động và phát hành giấy tờ có giá, kết hợp với nâng cao năng lực quản lý rủi ro và ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại là giải pháp hiệu quả nhất.

Kết luận

  • Hoạt động cân đối vốn tại VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023 gặp nhiều thách thức do tăng trưởng tín dụng vượt tốc độ huy động vốn, dẫn đến rủi ro thanh khoản và mất cân đối kỳ hạn.
  • Tỷ lệ LDR và tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn thường xuyên vượt mức quy định, cảnh báo nguy cơ mất an toàn tài chính.
  • Chi phí vốn tăng do cạnh tranh lãi suất và áp lực huy động vốn ngắn hạn ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể như kiểm soát tỷ lệ LDR, cơ cấu lại nguồn vốn, nâng cấp công nghệ và đào tạo nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cân đối vốn.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong 12-24 tháng, đồng thời kiến nghị chính sách hỗ trợ từ cơ quan quản lý để phát triển thị trường vốn bền vững.

Để đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững, các nhà quản trị VietABank cần hành động ngay từ bây giờ, áp dụng các giải pháp đề xuất và theo dõi sát sao các chỉ tiêu tài chính. Hành động kịp thời sẽ giúp ngân hàng vượt qua thách thức, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp tích cực cho hệ thống tài chính quốc gia.