Vai Trò Của Chứng Minh Trong Giải Quyết Tranh Chấp Kinh Doanh Tại Tòa Án

Chứng minh trong tố tụng kinh doanh là quá trình sử dụng các chứng cứ để làm sáng tỏ các tình tiết của vụ việc, từ đó giúp tòa án đưa ra phán quyết công bằng, đúng pháp luật. Quá trình này bao gồm việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ. Đặc điểm của chứng minh trong tố tụng kinh doanh là tính chuyên môn cao, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các lĩnh vực kinh tế, tài chính, thương mại và pháp luật. Các loại tranh chấp kinh doanh phổ biến bao gồm tranh chấp về hợp đồng kinh tế, thiệt hại do tranh chấp kinh doanh, và các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ.

Luật chứng cứ quy định về các loại chứng cứ được chấp nhận, quy trình thu thập và sử dụng chứng cứ trong tố tụng. Nghĩa vụ chứng minh thuộc về các bên đương sự, tức là bên nào đưa ra yêu cầu, bên đó phải có nghĩa vụ chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp. Tuy nhiên, tòa án cũng có trách nhiệm thu thập chứng cứ trong một số trường hợp nhất định, theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự. Điều 6 BLTTDS quy định: “Tòa án chỉ tiến hành xác minh, thu thập chứng cứ trong những trường hợp do Bộ luật này quy định”.

Chứng cứ bằng văn bản là một trong những loại chứng cứ quan trọng nhất trong giải quyết tranh chấp kinh doanh. Các loại văn bản pháp luật, hợp đồng kinh tế, hóa đơn, chứng từ, biên bản, email, và các tài liệu chứng cứ khác đều có thể được sử dụng để chứng minh các tình tiết của vụ việc. Tính xác thực và hợp pháp của chứng cứ bằng văn bản cần được kiểm tra kỹ lưỡng trước khi được sử dụng để chứng minh.

Trong thời đại công nghệ số, chứng cứ điện tử ngày càng trở nên phổ biến trong tranh chấp kinh doanh. Email, tin nhắn, dữ liệu trên máy tính, và các thông tin trên mạng xã hội đều có thể được sử dụng làm chứng cứ. Tuy nhiên, việc thu thập, bảo quản và xác thực chứng cứ điện tử gặp nhiều khó khăn do tính dễ thay đổi, dễ bị giả mạo của loại chứng cứ này. Các phương pháp xác thực chứng cứ điện tử, như giám định kỹ thuật số, cần được sử dụng để đảm bảo tính tin cậy của chứng cứ.

Lời khai của người làm chứng có thể cung cấp thông tin quan trọng về các tình tiết của vụ việc. Tuy nhiên, độ tin cậy của lời khai cần được đánh giá dựa trên mối quan hệ của người làm chứng với các bên liên quan, tính khách quan của lời khai và các yếu tố khác. Kết luận giám định của chuyên gia có thể cung cấp ý kiến chuyên môn về các vấn đề kỹ thuật, tài chính, hoặc pháp lý liên quan đến vụ việc. Giám định có vai trò quan trọng để đánh giá giá trị thiệt hại do tranh chấp kinh doanh, ví dụ như giám định chất lượng sản phẩm, giám định giá trị tài sản.

Tòa án có thẩm quyền yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu chứng cứ liên quan đến vụ việc. Tòa án cũng có thẩm quyền tiến hành các hoạt động điều tra, xác minh để thu thập chứng cứ trong trường hợp các bên đương sự không thể tự thu thập được. Việc xác định đúng thẩm quyền của tòa án là yếu tố quan trọng để đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp kinh doanh diễn ra đúng pháp luật. Thẩm phán có thể tiến hành một số biện pháp điều tra được quy định tại khoản 2 Điều 85 BLTTDS.

Thủ tục thu thập chứng cứ bao gồm các bước như yêu cầu cung cấp chứng cứ, triệu tập người làm chứng, trưng cầu giám định, xem xét, thẩm định tại chỗ. Mỗi bước trong thủ tục thu thập chứng cứ đều phải được thực hiện theo đúng quy trình, đảm bảo tính minh bạch, khách quan và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.

Các bên đương sự có quyền cung cấp chứng cứ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Đồng thời, các bên cũng có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ một cách trung thực, khách quan và đầy đủ. Các luật sư có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các bên đương sự thu thập và trình bày chứng cứ một cách hiệu quả. Các chuyên gia và người làm chứng cũng có quyền và nghĩa vụ cung cấp thông tin trung thực, khách quan cho tòa án.

Nguồn gốc của chứng cứ (ví dụ: chứng cứ do bên đương sự cung cấp hay do tòa án thu thập) ảnh hưởng đến độ tin cậy của chứng cứ. Tính liên quan của chứng cứ đến các tình tiết cần chứng minh cũng là một yếu tố quan trọng. Mức độ phù hợp của chứng cứ với các chứng cứ khác (tính nhất quán) cũng ảnh hưởng đến giá trị chứng minh.

Chứng cứ phải được thu thập theo đúng thủ tục quy định của pháp luật để đảm bảo tính hợp pháp. Chứng cứ không được vi phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của người khác (ví dụ: quyền riêng tư, quyền bí mật kinh doanh). Chứng cứ không được sử dụng các phương pháp trái pháp luật để thu thập (ví dụ: đe dọa, cưỡng ép). Lê Song Lê (2005), Xá c đ ị nհ v à đ á nհ g i á t í nհ հ ợ p pհ á p c ủ a c հ ứ n g c ứ t rօ n g q ս á t r ì nհ g i ả i q ս y ế t v ụ v i ệ c ԁ â n s ự, Tạ p c հ í K i ể m s á t s ố Tâ n X ս â n.

Trách nhiệm chứng minh thuộc về các bên đương sự. Tuy nhiên, thẩm phán có vai trò quan trọng trong việc đánh giá chứng cứ một cách khách quan và toàn diện. Thẩm phán phải xem xét tất cả các chứng cứ được cung cấp, đánh giá tính hợp pháp, tính xác thực và giá trị chứng minh của từng loại chứng cứ, từ đó đưa ra kết luận về sự thật khách quan của vụ việc.

Trong tranh chấp hợp đồng kinh tế, việc chứng minh sự tồn tại của hợp đồng, nội dung của hợp đồng, việc vi phạm hợp đồng, và thiệt hại do vi phạm hợp đồng là rất quan trọng. Các bên đương sự cần cung cấp hợp đồng gốc, các biên bản thỏa thuận, các chứng từ thanh toán, và các tài liệu khác để chứng minh các tình tiết của vụ việc. Ví dụ, trong vụ án tranh chấp về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển, tòa án xem xét đơn bảo hiểm, hóa đơn, và biên bản.

Việc xác định mức độ thiệt hại do tranh chấp kinh doanh gây ra là một trong những vấn đề khó khăn nhất trong quá trình giải quyết tranh chấp. Các bên đương sự cần cung cấp các chứng từ, hóa đơn, báo cáo tài chính, và các tài liệu khác để chứng minh mức độ thiệt hại thực tế. Tòa án có thể trưng cầu giám định để xác định mức độ thiệt hại một cách khách quan. Tòa án nhân dân TP Hà Nội đã xét xử sơ thẩm vụ án liên quan đến cổ phần công ty Mỹ Hằng.

Nghiên cứu các vụ án đã được giải quyết giúp rút ra các bài học kinh nghiệm về việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ trong giải quyết tranh chấp kinh doanh. Việc nắm vững các quy định của pháp luật và áp dụng chúng một cách linh hoạt, sáng tạo là yếu tố quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Cần bổ sung các quy định về chứng cứ điện tử, quy trình thu thập và bảo quản chứng cứ điện tử, và các biện pháp xác thực chứng cứ điện tử để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Cần làm rõ hơn thẩm quyền của tòa án trong việc thu thập chứng cứ, và trách nhiệm của các bên liên quan trong quá trình này. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp đến năm 2020 cần được thực thi hiệu quả.

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn cho thẩm phán, luật sư, và các chuyên gia về chứng minh trong tranh chấp kinh doanh. Cần nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa, tạo điều kiện cho các bên đương sự trình bày đầy đủ quan điểm của mình và đưa ra các chứng cứ thuyết phục. Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn, trách nhiệm của người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng.

Hòa giải tranh chấp kinh doanh và trọng tài thương mại là các phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và duy trì mối quan hệ hợp tác giữa các bên. Cần khuyến khích các bên lựa chọn phương thức hòa giải hoặc trọng tài để giải quyết tranh chấp, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.