Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng và phát triển mạnh mẽ, nhóm ngành công nghiệp đóng vai trò trọng yếu với đóng góp khoảng 30% vào GDP trong giai đoạn 2011-2020. Giá trị doanh nghiệp (GTDN) là thước đo quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động, khả năng sinh lời và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định đầu tư và chiến lược quản trị tài chính. Tuy nhiên, việc đầu tư và quản lý tài sản cố định (TSCĐ) – yếu tố chủ đạo trong ngành công nghiệp – vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi công nghệ và áp dụng công nghiệp 4.0.

Nghiên cứu này tập trung phân tích tác động của quy mô và cấu trúc tài sản cố định lên giá trị doanh nghiệp của 125 công ty niêm yết trong nhóm ngành công nghiệp trên hai sàn HOSE và HNX trong giai đoạn 2012-2021. Mục tiêu chính là đo lường mức độ và chiều hướng ảnh hưởng của quy mô TSCĐ và tỷ lệ tài sản cố định hữu hình đến GTDN, đồng thời đề xuất các hàm ý chính sách nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản cố định và giá trị doanh nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn cho nhà quản lý và nhà đầu tư, giúp họ đưa ra quyết định đầu tư và quản trị tài chính hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính để phân tích mối quan hệ giữa tài sản cố định và giá trị doanh nghiệp:

  • Lý thuyết giá trị cố định (Fixed Asset Value Theory): Cho rằng giá trị doanh nghiệp phụ thuộc vào giá trị các tài sản cố định, bao gồm máy móc, công nghệ, cơ sở hạ tầng và tài sản vô hình. Đầu tư vào tài sản cố định giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh, từ đó gia tăng giá trị doanh nghiệp.

  • Lý thuyết tăng trưởng nội sinh (Endogenous Growth Theory): Nhấn mạnh vai trò của đầu tư vào tài sản cố định và công nghệ trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn. Mặc dù đầu tư tài sản cố định có thể gây ra cản trở ngắn hạn do thích ứng công nghệ, nhưng về dài hạn, nó góp phần nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm.

  • Lý thuyết tín hiệu thị trường (Signaling Theory): Tài sản cố định có thể truyền tải tín hiệu tích cực về năng lực sản xuất và tiềm năng lợi nhuận của doanh nghiệp đến nhà đầu tư và các bên liên quan. Tài sản cố định hữu hình, đặc biệt là các tài sản hiện đại và có giá trị cao, giúp doanh nghiệp tăng khả năng tiếp cận vốn vay và tạo niềm tin trên thị trường.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: quy mô tài sản cố định (giá trị còn lại của tài sản cố định), cấu trúc tài sản cố định (tỷ lệ tài sản cố định hữu hình trên tổng tài sản cố định), giá trị doanh nghiệp (đo lường bằng Tobin’s Q và PBV), cùng các biến kiểm soát như quy mô doanh nghiệp, đòn bẩy tài chính, hệ số thanh khoản và tỷ suất lợi nhuận trên tài sản.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Về định tính, tác giả tổng hợp và phân tích các lý thuyết, nghiên cứu trước đây để xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp. Về định lượng, dữ liệu được thu thập từ 125 công ty niêm yết trong nhóm ngành công nghiệp trên sàn HOSE và HNX trong giai đoạn 2012-2021, với tổng số quan sát khoảng 1.250 (125 công ty x 10 năm).

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm ngành công nghiệp. Dữ liệu tài chính được xử lý bằng phần mềm Stata 15.1, sử dụng các phương pháp hồi quy dữ liệu bảng như Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM) và Generalized Least Squares (GLS) để kiểm định các mô hình và khắc phục hiện tượng tự tương quan, phương sai sai số thay đổi.

Các biến được đo lường cụ thể: biến phụ thuộc là giá trị doanh nghiệp (Tobin’s Q, PBV); biến độc lập gồm quy mô tài sản cố định (FA) và tỷ lệ tài sản cố định hữu hình (TANG); biến kiểm soát gồm quy mô doanh nghiệp (SIZE), đòn bẩy tài chính (LEV), hệ số thanh khoản (CR) và tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA). Timeline nghiên cứu kéo dài 10 năm, từ 2012 đến 2021, nhằm phản ánh xu hướng và biến động trong dài hạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tác động của quy mô tài sản cố định lên giá trị doanh nghiệp: Kết quả hồi quy cho thấy quy mô tài sản cố định có tác động tiêu cực đến giá trị doanh nghiệp. Cụ thể, khi quy mô tài sản cố định tăng 1%, giá trị doanh nghiệp giảm khoảng 0,15% theo Tobin’s Q, phản ánh việc đầu tư quá mức vào tài sản cố định có thể làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và lợi nhuận.

  2. Tác động của cấu trúc tài sản cố định (tỷ lệ tài sản cố định hữu hình) lên giá trị doanh nghiệp: Tỷ lệ tài sản cố định hữu hình tăng lên có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến giá trị doanh nghiệp. Mỗi 1% tăng tỷ lệ tài sản cố định hữu hình tương ứng với mức tăng khoảng 0,12% giá trị doanh nghiệp, cho thấy tài sản hữu hình giúp nâng cao uy tín và khả năng tiếp cận vốn vay.

  3. Ảnh hưởng của các biến kiểm soát: Quy mô doanh nghiệp (SIZE) và tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) đều có tác động tích cực và đáng kể đến giá trị doanh nghiệp, với mức tăng giá trị doanh nghiệp lần lượt khoảng 0,20% và 0,25% khi các biến này tăng 1%. Ngược lại, đòn bẩy tài chính (LEV) có tác động tiêu cực, giảm giá trị doanh nghiệp khoảng 0,10% khi tăng 1%, phản ánh rủi ro tài chính gia tăng. Hệ số thanh khoản (CR) có tác động tích cực nhưng không mạnh bằng các biến khác.

  4. So sánh các mô hình hồi quy: Mô hình Fixed Effects Model (FEM) được lựa chọn là phù hợp nhất dựa trên kiểm định Hausman, cho thấy sự khác biệt giữa các công ty là yếu tố quan trọng cần kiểm soát trong phân tích.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự gia tăng quy mô tài sản cố định không đồng nghĩa với việc tăng giá trị doanh nghiệp, điều này có thể do các công ty đầu tư quá mức vào tài sản cố định dẫn đến chi phí khấu hao cao, giảm hiệu quả sử dụng vốn và lợi nhuận. Ngược lại, tỷ lệ tài sản cố định hữu hình cao giúp doanh nghiệp tạo dựng uy tín, tăng khả năng thế chấp và tiếp cận nguồn vốn, từ đó nâng cao giá trị doanh nghiệp. Kết quả này phù hợp với lý thuyết tín hiệu thị trường và các nghiên cứu thực nghiệm tại Jordan và Indonesia.

Ảnh hưởng tích cực của quy mô doanh nghiệp và ROA phản ánh rằng các công ty lớn và có hiệu quả hoạt động cao thường được đánh giá cao hơn trên thị trường. Tác động tiêu cực của đòn bẩy tài chính cho thấy việc sử dụng nợ quá mức có thể làm giảm giá trị doanh nghiệp do rủi ro tài chính tăng lên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng biến động của Tobin’s Q và tỷ lệ tài sản cố định hữu hình qua các năm, cùng bảng hồi quy chi tiết các mô hình phân tích để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa quy mô đầu tư tài sản cố định: Các doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng hiệu quả sử dụng tài sản cố định hiện có trước khi mở rộng đầu tư, nhằm tránh đầu tư quá mức gây lãng phí vốn và giảm giá trị doanh nghiệp. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo doanh nghiệp.

  2. Tăng tỷ trọng tài sản cố định hữu hình có giá trị và hiện đại: Đầu tư vào các tài sản cố định hữu hình có khả năng thế chấp cao, công nghệ tiên tiến để nâng cao uy tín và khả năng tiếp cận vốn vay. Thời gian thực hiện: 3-5 năm; Chủ thể: Phòng đầu tư và tài chính.

  3. Cải thiện hiệu quả hoạt động và quản lý tài chính: Tăng cường quản lý chi phí, nâng cao tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) và kiểm soát đòn bẩy tài chính hợp lý để gia tăng giá trị doanh nghiệp. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban quản trị và phòng kế toán tài chính.

  4. Xây dựng chính sách thông tin minh bạch: Cung cấp thông tin rõ ràng về tài sản cố định và hiệu quả sử dụng đến nhà đầu tư và các bên liên quan nhằm tạo tín hiệu tích cực trên thị trường. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì; Chủ thể: Phòng quan hệ cổ đông và truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp ngành công nghiệp: Giúp hiểu rõ tác động của đầu tư tài sản cố định đến giá trị doanh nghiệp, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư và quản lý tài sản hiệu quả.

  2. Nhà đầu tư và tổ chức tài chính: Cung cấp cơ sở đánh giá tiềm năng và rủi ro khi đầu tư vào các công ty ngành công nghiệp dựa trên cấu trúc tài sản và hiệu quả sử dụng vốn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo khoa học bổ ích về mối quan hệ giữa tài sản cố định và giá trị doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Hỗ trợ xây dựng các chính sách thúc đẩy đầu tư hiệu quả vào tài sản cố định, nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quy mô tài sản cố định lại có tác động tiêu cực đến giá trị doanh nghiệp?
    Việc đầu tư quá mức vào tài sản cố định có thể dẫn đến chi phí khấu hao cao và giảm hiệu quả sử dụng vốn, làm giảm lợi nhuận và giá trị doanh nghiệp. Ví dụ, doanh nghiệp đầu tư máy móc không phù hợp với nhu cầu sản xuất sẽ gây lãng phí tài nguyên.

  2. Tỷ lệ tài sản cố định hữu hình ảnh hưởng thế nào đến giá trị doanh nghiệp?
    Tỷ lệ tài sản cố định hữu hình cao giúp doanh nghiệp tăng khả năng thế chấp, tiếp cận vốn vay và tạo tín hiệu tích cực cho nhà đầu tư, từ đó nâng cao giá trị doanh nghiệp. Ví dụ, công ty sở hữu nhà xưởng hiện đại thường được đánh giá cao hơn trên thị trường.

  3. Các biến kiểm soát như ROA và đòn bẩy tài chính tác động ra sao?
    ROA phản ánh hiệu quả sử dụng tài sản, tác động tích cực đến giá trị doanh nghiệp. Đòn bẩy tài chính cao có thể làm tăng rủi ro tài chính, giảm giá trị doanh nghiệp. Ví dụ, công ty có ROA cao thường thu hút nhà đầu tư hơn công ty có tỷ lệ nợ cao.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích dữ liệu?
    Nghiên cứu sử dụng hồi quy dữ liệu bảng với các mô hình Pooled OLS, FEM, REM và GLS để kiểm định và lựa chọn mô hình phù hợp, đảm bảo kết quả chính xác và đáng tin cậy.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể nâng cao giá trị doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu?
    Doanh nghiệp cần tối ưu hóa đầu tư tài sản cố định, tăng tỷ lệ tài sản hữu hình có giá trị, cải thiện hiệu quả hoạt động và quản lý tài chính, đồng thời minh bạch thông tin với nhà đầu tư để tạo tín hiệu tích cực trên thị trường.

Kết luận

  • Quy mô tài sản cố định có tác động tiêu cực đến giá trị doanh nghiệp trong nhóm ngành công nghiệp niêm yết tại Việt Nam giai đoạn 2012-2021.
  • Tỷ lệ tài sản cố định hữu hình có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến giá trị doanh nghiệp.
  • Các biến kiểm soát như quy mô doanh nghiệp, tỷ suất lợi nhuận trên tài sản và đòn bẩy tài chính cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp tối ưu hóa đầu tư tài sản cố định, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và minh bạch thông tin để gia tăng giá trị doanh nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm áp dụng các hàm ý chính sách trong thực tiễn quản lý doanh nghiệp và mở rộng nghiên cứu sang các ngành kinh tế khác có tỷ trọng tài sản cố định cao.

Call-to-action: Các nhà quản lý, nhà đầu tư và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả đầu tư và quản trị tài chính, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm phát triển bền vững ngành công nghiệp Việt Nam.