I. Tổng Quan Tác Động Bảo Hiểm Tiền Gửi Đến NHTM Việt Nam
Nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng, đặc biệt sau khi gia nhập WTO, tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho hệ thống tài chính - ngân hàng. Bên cạnh rủi ro truyền thống, còn có rủi ro vỡ nợ ngân hàng. Vấn đề phá sản ngân hàng gây tốn kém cho ngân hàng, khách hàng và chính phủ. Gián đoạn cho vay và thanh toán làm giảm đầu tư và hoạt động kinh tế. Người gửi tiền có thể mất tiền do thất bại ngân hàng. Chính phủ tốn chi phí khắc phục khủng hoảng. Để hạn chế tổn thất, các nước trang bị mạng lưới an toàn tài chính, bao gồm bảo hiểm tiền gửi, cho vay từ ngân hàng trung ương, thủ tục giải quyết phá sản, và giám sát ngân hàng. Chính phủ sử dụng Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam để bảo vệ người gửi tiền và Hiệp ước Basel II để đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng thông qua kiểm soát rủi ro thanh khoản. Nghiên cứu tác động của bảo hiểm tiền gửi đến quản trị thanh khoản hệ thống NHTM Việt Nam là cần thiết.
1.1. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu bảo hiểm tiền gửi
Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu tác động của bảo hiểm tiền gửi đến quản trị thanh khoản của hệ thống NHTM Việt Nam. Mục tiêu cụ thể: Nghiên cứu tác động đến quản trị thanh khoản qua chi phí lãi tiền gửi và tốc độ tăng trưởng tiền gửi khi có bảo hiểm tiền gửi. Từ kết quả, đưa ra kết luận và kiến nghị để bảo hiểm tiền gửi và quản trị thanh khoản phát huy tác dụng. Câu hỏi nghiên cứu: Có tác động của bảo hiểm tiền gửi đến quản trị thanh khoản của hệ thống NHTM Việt Nam không? Mức độ tác động là tiêu cực hay tích cực? Các yếu tố đặc điểm của ngân hàng và vĩ mô có ảnh hưởng đến quản trị thanh khoản của hệ thống NHTM Việt Nam không?
1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu bảo hiểm tiền gửi
Đối tượng nghiên cứu: Tác động của bảo hiểm tiền gửi đến tính thanh khoản qua chi phí lãi tiền gửi và tốc độ tăng trưởng tiền gửi. Phạm vi nghiên cứu: Sử dụng dữ liệu báo cáo tài chính của các ngân hàng đang hoạt động tại Việt Nam giai đoạn 1996 – 2015 dựa vào cơ sở dữ liệu BankScope và Vietstock. Loại trừ các ngân hàng không có sẵn dữ liệu trong 5 năm liên tiếp và các ngân hàng bị sáp nhập trong giai đoạn vừa qua. Mẫu nghiên cứu cuối cùng bao gồm 29 ngân hàng trong giai đoạn 1996 – 2015.
II. Cách Quản Trị Thanh Khoản NHTM Ảnh Hưởng Bởi BHTG
Tính thanh khoản của ngân hàng là trạng thái luôn có vốn khả dụng với chi phí thấp đúng tại thời điểm ngân hàng có nhu cầu hoặc khả năng nhanh chóng huy động được vốn thông qua vay nợ hay bán tài sản. Tính thanh khoản của NHTM luôn phải được nhìn ở trạng thái động, tức là xem xét trong tương quan cung - cầu thanh khoản của ngân hàng trong giai đoạn nhất định. Nhân tố tác động đến cung và cầu thanh khoản sẽ tác động đến trạng thái thanh khoản của NHTM. Rủi ro thanh khoản là rủi ro phát sinh khi ngân hàng không đủ khả năng đáp ứng dòng tiền rút ra khỏi ngân hàng tại một thời điểm nào đó, hoặc phải huy động vốn với chi phí cao để đáp ứng các nhu cầu về vốn khả dụng. Quản trị thanh khoản là một lĩnh vực quản lý nhằm đáp ứng mục tiêu thanh khoản của ngân hàng tránh rủi ro thanh khoản cao.
2.1. Các yếu tố tác động đến thanh khoản ngân hàng thương mại
Các điều kiện kinh tế vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, lạm phát ảnh hưởng đến cầu thanh khoản. Lãi suất huy động và lãi suất cho vay cũng tác động. Sự khác biệt đáng kể về lợi tức giữa các khoản tiền gửi và các cơ hội đầu tư khác cũng là một yếu tố. Về nguồn cung thanh khoản, quy định và chính sách tiền tệ của NHNN đóng vai trò quan trọng. Các điều kiện kinh tế vĩ mô, sự phát triển và tính dễ dàng tiếp cận của thị trường tiền tệ, và hoạt động của các thị trường khác như thị trường chứng khoán phái sinh cũng ảnh hưởng.
2.2. Rủi ro thanh khoản và ảnh hưởng đến hoạt động NHTM
Rủi ro thanh khoản làm sụt giảm lợi nhuận và uy tín của ngân hàng. Trong một số trường hợp có thể dẫn đến sự phá sản và sụp đổ của ngân hàng. Việc phá sản của một ngân hàng sẽ dẫn đến sự hoảng loạn của người gửi tiền, kéo theo sự rút tiền hàng loạt ở các ngân hàng khác và lúc này kéo theo sự sụp đổ của toàn hệ thống. Tăng trưởng của nền kinh tế bị giảm sút.
III. Bảo Hiểm Tiền Gửi Vai Trò Và Tác Động Đến NHTM Việt Nam
Theo Luật Bảo hiểm tiền gửi: Bảo hiểm tiền gửi là cam kết công khai của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia BHTG về việc tổ chức BHTG sẽ trả tiền gửi cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị chấm dứt hoạt động và không có khả năng thanh toán cho người gửi tiền. Tổ chức Bảo hiểm tiền gửi: Tổ chức BHTG là đối tác nhận đóng góp tài chính từ tổ chức tham gia BHTG và có trách nhiệm thực hiện chi trả tiền gửi được bảo hiểm đến người gửi tiền thuộc đối tượng được bảo hiểm tại tổ chức tham gia BHTG khi tổ chức đó chấm dứt hoạt động và mất khả năng thanh toán.
3.1. Bản chất của bảo hiểm tiền gửi đối với NHTM Việt Nam
Bảo hiểm tiền gửi cũng mang bản chất của các loại hình bảo hiểm nói chung. Hoạt động BHTG là hoạt động cung cấp dịch vụ công, có nghĩa là BHTG là công cụ được sử dụng để thực hiện chính sách công của từng quốc gia. Hoạt động của tổ chức BHTG thông thường không vì mục tiêu lợi nhuận. Chính phủ các quốc gia thành lập tổ chức BHTG nhằm mục đích để thực hiện chính sách công.
3.2. Mục đích và vai trò của bảo hiểm tiền gửi trong NHTM
Vì BHTG là sản phẩm của nền kinh tế thị trường và chỉ xuất hiện trong nền kinh tế thị trường nên vai trò của BHTG xuất phát từ bản chất của hoạt động tài chính luôn gắn liền với yếu tố niềm tin, mang tính nhạy cảm, và có tính lan truyền cao. Trong hoạt động ngân hàng, nếu niềm tin của người gửi tiền vào hệ thống ngân hàng bị lung lay thì sẽ gây ra hiệu ứng domino, ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống. Vì vậy, BHTG có vai trò quan trọng trong việc duy trì niềm tin của người gửi tiền vào hệ thống ngân hàng.
IV. Phân Tích Thực Trạng Bảo Hiểm Tiền Gửi Tại Việt Nam Hiện Nay
Được thành lập và đi vào hoạt động năm 2000, BHTG VN (DIV) đã chứng minh được vai trò của mình trong việc bảo vệ người gửi tiền và đảm bảo an sinh xã hội. Tuy nhiên, do thời gian hoạt động chưa nhiều và công tác thông tin tuyên truyền còn có những hạn chế nên công chúng chưa biết nhiều về lĩnh vực BHTG. Tương tự, từ khi Hiệp định Basel II ra đời cùng với hàng loạt các cam kết thực hiện giám sát ngân hàng theo hiệp ước Basel II năm 2004 thì chúng ta mới biết đến vấn đề quản trị thanh khoản.
4.1. Quá trình hình thành và phát triển của bảo hiểm tiền gửi
Khái quát quá trình hình thành, phát triển bảo hiểm tiền gửi trên thế giới. Sự ra đời và phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Tình hình quản trị thanh khoản tại Việt Nam. Thực trạng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng Việt Nam. Tổng tài sản và vốn chủ sở hữu. Huy động của ngân hàng.
4.2. Thách thức và cơ hội phát triển bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
Thách thức bao gồm nhận thức hạn chế của công chúng về bảo hiểm tiền gửi, quy mô bảo hiểm còn nhỏ so với tổng tiền gửi, và sự phức tạp của thị trường tài chính. Cơ hội phát triển bao gồm sự quan tâm ngày càng tăng của chính phủ đối với an toàn hệ thống ngân hàng, hội nhập quốc tế sâu rộng, và nhu cầu bảo vệ người gửi tiền ngày càng cao.
V. Mô Hình Nghiên Cứu Tác Động Của BHTG Đến Quản Trị Thanh Khoản
Luận văn sử dụng phương pháp định tính và định lượng nhằm làm rõ những vấn đề cần nghiên cứu. Phương pháp định tính: luận văn tập trung vào nghiên cứu các lý thuyết về bảo hiểm tiền gửi, quản trị thanh khoản của các NHTM. Đồng thời nêu lên thực trạng của những yếu tố tác động đến quản trị thanh khoản, thông qua kênh thống kê, thu thập, tổng hợp, phân tích đánh giá trên cơ sở các dữ liệu về tính thanh khoản của các NHTM Việt Nam. Phương pháp định lượng: luận văn nghiên cứu ảnh hưởng của bảo hiểm tiền gửi đến chi phí lãi tiền gửi và tốc độ tăng trưởng tiền gửi của các NHTM Việt Nam bằng việc sử dụng phương pháp ước lượng GMM để hồi quy mô hình nghiên cứu tác động của bảo hiểm tiền gửi đến quản trị thanh khoản của hệ thống NHTM Việt Nam.
5.1. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu tác động của bảo hiểm tiền gửi
Sử dụng dữ liệu báo cáo tài chính của 29 ngân hàng Việt Nam từ năm 1996 đến 2015. Ước lượng tác động của BHTG lên chi phí lãi tiền gửi và tốc độ tăng trưởng tiền gửi bằng phương pháp GMM. Kiểm soát các yếu tố đặc điểm ngân hàng và kinh tế vĩ mô.
5.2. Kết quả và thảo luận về tác động của bảo hiểm tiền gửi
Trình bày và phân tích kết quả ước lượng. Thảo luận về ý nghĩa thống kê và kinh tế của các hệ số ước lượng. So sánh với các nghiên cứu trước đây. Đánh giá tính mạnh mẽ của kết quả.
VI. Kết Luận Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả BHTG Tại Việt Nam
Được thành lập và đi vào hoạt động năm 2000, BHTG VN (DIV) đã chứng minh được vai trò của mình trong việc bảo vệ người gửi tiền và đảm bảo an sinh xã hội. Tuy nhiên, do thời gian hoạt động chưa nhiều và công tác thông tin tuyên truyền còn có những hạn chế nên công chúng chưa biết nhiều về lĩnh vực BHTG. Tương tự, từ khi Hiệp định Basel II ra đời cùng với hàng loạt các cam kết thực hiện giám sát ngân hàng theo hiệp ước Basel II năm 2004 thì chúng ta mới biết đến vấn đề quản trị thanh khoản.
6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu và ý nghĩa thực tiễn
Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính. Nhấn mạnh ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu đối với việc quản lý và phát triển hệ thống ngân hàng Việt Nam.
6.2. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo
Chỉ ra những hạn chế của đề tài nghiên cứu. Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để làm sâu sắc hơn vấn đề về tác động của BHTG đến quản trị thanh khoản ngân hàng.
