Luận văn thạc sĩ luật học: Sự tương đồng và khác biệt của chính thể Việt Nam Hiến pháp 1946 với các nhà nước trên thế giới

• Tác giả: Bùi Huy Tùng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Đăng Dũng
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lý luận chung về nhà nước và pháp quyền
• Đề tài: Sự tương đồng và sự khác biệt của chính thể Việt Nam Hiến pháp 1946 với chính thể của một số nhà nước trên thế giới
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2002
• Địa điểm: Hà Nội

• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CHÍNH THỂ NHÀ NƯỚC - NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA HIẾN PHÁP
• 1.1. Khái quát về chính thể nhà nước
• 1.2. Phân loại hình thức chính thể
• 1.3. Việc quy định chính thể trong các hiến pháp
• 2. CHƯƠNG 2: CHÍNH THỂ VIỆT NAM HIẾN PHÁP 1946 SO SÁNH VỚI CHÍNH THỂ MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI
• 2.1. Khái quát về chính thể Nhà nước Việt Nam Hiến pháp 1946
• 2.2. Tư tưởng về các mô hình chính thể Nhà nước ở Việt Nam trước cách mạng tháng Tám 1945
• 2.3. Cơ sở lý luận, thực tiễn và đặc điểm của chính thể cộng hòa dân chủ nhân dân Hiến pháp 1946
• 2.4. Sự giống nhau và khác nhau của chính thể Hiến pháp 1946 với chính thể cộng hòa/quân chủ đại nghị và chính thể cộng hòa tổng thống
• 2.4.1. Về Nguyên thủ quốc gia
• 2.4.2. Về Quốc hội
• 3. CHƯƠNG 3: SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN CHÍNH THỂ HIẾN PHÁP 1946 TRONG CÁC HIẾN PHÁP VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ HOÀN THIỆN CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MÔ HÌNH TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC VIỆT NAM HIỆN NAY
• 3.1. Sự kế thừa và phát triển chính thể Hiến pháp 1946 trong các Hiến pháp Việt Nam
• 3.2. Về tính chất của nhà nước
• 3.3. Về các quyền tự do, dân chủ của công dân
• 3.4. Về cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước
• 3.5. Một số kiến nghị về hoàn thiện cơ sở hiến định của mô hình tổ chức Nhà nước Việt Nam hiện nay
• 3.6. Xác định chính thể Việt Nam hiện nay
• 3.7. Hoàn thiện tổ chức và cơ chế phân công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Chính thể Việt Nam Hiến pháp 1946

Chính thể Việt Nam theo Hiến pháp 1946 được xây dựng dựa trên tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các nhà lãnh đạo cách mạng. Đây là mô hình nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á, đánh dấu sự ra đời của nước Việt Nam độc lập. Hiến pháp 1946 quy định rõ cơ cấu tổ chức quyền lực nhà nước, bao gồm Quốc hội, Chính phủ và Tòa án, với nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực. Điều này thể hiện sự tiến bộ trong tư duy chính trị và pháp lý của Việt Nam thời kỳ đó.

1.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chính thể

Tư tưởng Hồ Chí Minh về chính thể nhà nước được thể hiện rõ trong Hiến pháp 1946. Người nhấn mạnh nguyên tắc nhà nước của dân, do dân, vì dân, đặt quyền lực nhà nước trong tay nhân dân. Điều này phản ánh sự kế thừa và phát triển từ các mô hình chính thể dân chủ trên thế giới, đồng thời mang đậm bản sắc Việt Nam.

1.2. Cơ cấu tổ chức nhà nước

Hiến pháp 1946 quy định rõ cơ cấu tổ chức nhà nước, bao gồm Quốc hội là cơ quan lập pháp, Chính phủ là cơ quan hành pháp và Tòa án là cơ quan tư pháp. Sự phân công quyền lực này thể hiện tính hiện đại và khoa học, phù hợp với xu hướng pháp luật quốc tế thời bấy giờ.

II. So sánh chính thể Việt Nam với các nhà nước trên thế giới

So sánh chính thể Việt Nam theo Hiến pháp 1946 với các mô hình chính thể của các quốc gia khác cho thấy sự tương đồng và khác biệt rõ rệt. Việt Nam áp dụng mô hình cộng hòa dân chủ nhân dân, trong khi các nước như Mỹ theo chính thể cộng hòa tổng thống, và Anh theo chính thể quân chủ đại nghị. Sự khác biệt này phản ánh đặc thù lịch sử, văn hóa và chính trị của từng quốc gia.

2.1. So sánh với chính thể cộng hòa tổng thống

Chính thể cộng hòa tổng thống của Mỹ tập trung quyền lực vào Tổng thống, người vừa là nguyên thủ quốc gia vừa đứng đầu hành pháp. Trong khi đó, Hiến pháp 1946 của Việt Nam phân chia quyền lực rõ ràng giữa các cơ quan nhà nước, thể hiện tính dân chủ và kiểm soát quyền lực chặt chẽ hơn.

2.2. So sánh với chính thể quân chủ đại nghị

Chính thể quân chủ đại nghị của Anh duy trì vai trò của Vua/Nữ hoàng như một biểu tượng, trong khi quyền lực thực tế thuộc về Thủ tướng và Nghị viện. Hiến pháp 1946 của Việt Nam không có yếu tố quân chủ, mà tập trung vào nguyên tắc dân chủ và bình đẳng, phù hợp với bối cảnh cách mạng và độc lập dân tộc.

III. Giá trị và ý nghĩa thực tiễn của Hiến pháp 1946

Hiến pháp 1946 không chỉ là văn bản pháp lý đầu tiên của nước Việt Nam độc lập mà còn là nền tảng cho sự phát triển của hệ thống chính trị và pháp luật Việt Nam. Nó khẳng định tính hợp pháp và chính danh của nhà nước dân chủ nhân dân, đồng thời là cơ sở để kế thừa và phát triển trong các bản hiến pháp sau này.

3.1. Kế thừa và phát triển trong các Hiến pháp sau

Các bản Hiến pháp sau này của Việt Nam, như Hiến pháp 1959, 1980 và 1992, đều kế thừa và phát triển các nguyên tắc cơ bản của Hiến pháp 1946, đặc biệt là nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân và sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn trong xây dựng nhà nước pháp quyền

Hiến pháp 1946 đặt nền móng cho việc xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam, với các nguyên tắc dân chủ, công bằng và bình đẳng. Nó là cơ sở để hoàn thiện mô hình tổ chức nhà nước và hệ thống pháp luật trong giai đoạn hiện đại.