Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện và hội nhập quốc tế, việc xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc” (THHP) tại các trường tiểu học đã trở thành một xu hướng quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện học sinh. Tại huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, với quy mô 17 trường tiểu học và hơn 600 giáo viên, công tác xây dựng THHP theo hướng kỷ luật tích cực (KLTC) được xem là giải pháp thiết thực để tạo môi trường học tập thân thiện, an toàn và phát huy tối đa năng lực của học sinh. Nghiên cứu này tập trung khảo sát thực trạng quản lý xây dựng THHP tại 6 trường tiểu học trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2019-2022, với sự tham gia của 310 cán bộ quản lý và giáo viên nhằm đánh giá hiệu quả và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ nhận thức, kế hoạch, tổ chức thực hiện và chỉ đạo xây dựng THHP theo hướng KLTC, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, trong bối cảnh các chính sách giáo dục mới và xu hướng phát triển giáo dục hiện đại. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc xây dựng môi trường học tập tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển nhân cách và năng lực học sinh trong thời đại mới.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: lý thuyết “Trường học hạnh phúc” và lý thuyết “Kỷ luật tích cực”. Mô hình THHP được UNESCO đề xuất với 22 tiêu chí bao gồm các nhóm về con người, quá trình hoạt động và môi trường học tập, nhấn mạnh xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, tôn trọng sự đa dạng và phát triển toàn diện học sinh. Lý thuyết KLTC, phát triển từ công trình của Jane Nelsen, tập trung vào việc giáo dục học sinh bằng sự tử tế, kiên định, tôn trọng và phát triển kỹ năng sống, thay thế hình phạt bằng các biện pháp giáo dục tích cực nhằm phát huy tính tự giác và trách nhiệm của học sinh.
Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, xây dựng THHP, kỷ luật tích cực, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng THHP. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra trong việc xây dựng môi trường học tập hạnh phúc. Mô hình quản lý xây dựng THHP theo hướng KLTC được xem là một hệ thống tác động có chủ ý, có kế hoạch nhằm phát huy các giá trị nhân văn và chuẩn mực ứng xử tích cực trong nhà trường.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát ý kiến của 310 cán bộ quản lý và giáo viên tại 6 trường tiểu học huyện Yên Phong, thu thập trong tháng 3/2023, cùng với các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục tiểu học và xây dựng THHP. Cỡ mẫu gồm 60 cán bộ quản lý và 250 giáo viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả với phần mềm Microsoft Excel để tính toán tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và xếp hạng các nội dung khảo sát. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn sâu và quan sát trực tiếp được áp dụng để bổ sung thông tin định tính, giúp làm rõ các vấn đề thực tiễn trong quản lý xây dựng THHP theo hướng KLTC. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2022, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tầm quan trọng xây dựng THHP: Khoảng 65% cán bộ quản lý và 63,6% giáo viên có nhận thức đúng và đầy đủ về tầm quan trọng của xây dựng THHP theo hướng KLTC. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 13,3% cán bộ quản lý và 15,2% giáo viên chưa nhận thức đúng, cho thấy cần tăng cường công tác tuyên truyền và đào tạo.
Lập kế hoạch xây dựng THHP: Các trường đã quan tâm đến việc lập kế hoạch phát huy các giá trị phù hợp của THHP với điểm trung bình trên 2,3/3. Tuy nhiên, kế hoạch phối hợp với phụ huynh và học sinh còn hạn chế, điểm trung bình chỉ khoảng 2,4, phản ánh sự thiếu đồng bộ trong công tác kế hoạch hóa.
Tổ chức thực hiện: Việc thành lập các bộ phận chỉ đạo và huy động lực lượng tham gia được đánh giá tích cực với điểm trung bình trên 2,6. Tuy nhiên, cơ chế huy động nỗ lực của cán bộ, giáo viên trong phát huy các nội dung THHP còn yếu, điểm trung bình dưới 2,5.
Chỉ đạo quá trình xây dựng: Các hoạt động chỉ đạo được thực hiện nhưng chưa đồng bộ, với điểm trung bình dao động từ 2,4 đến 2,6. Nội dung chỉ đạo đổi mới mục tiêu, phương pháp và hình thức xây dựng THHP được đánh giá cao hơn so với việc bố trí thời gian và sử dụng thiết bị hỗ trợ.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy công tác quản lý xây dựng THHP theo hướng KLTC tại các trường tiểu học huyện Yên Phong đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong nhận thức và tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong lập kế hoạch phối hợp với phụ huynh và cộng đồng, cũng như hạn chế trong huy động nguồn lực nội bộ, là những điểm cần khắc phục. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc xây dựng THHP đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội, đồng thời cần có sự lãnh đạo quyết liệt và đổi mới phương pháp quản lý.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về THHP giữa cán bộ quản lý và giáo viên, bảng điểm trung bình các nội dung lập kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo xây dựng THHP, giúp minh họa rõ nét các mặt mạnh và hạn chế. Ý nghĩa của nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng trong việc tạo dựng môi trường học tập hạnh phúc, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của kỷ luật tích cực trong giáo dục tiểu học nhằm phát triển nhân cách và kỹ năng sống cho học sinh.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về xây dựng THHP và KLTC cho cán bộ quản lý, giáo viên nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Phòng Giáo dục phối hợp với các chuyên gia giáo dục thực hiện.
Xây dựng kế hoạch phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và cộng đồng: Thiết lập các nhóm làm việc liên trường và tổ chức hội thảo định kỳ để tăng cường sự tham gia của phụ huynh và các tổ chức xã hội trong xây dựng THHP. Mục tiêu đạt 80% trường có kế hoạch phối hợp hiệu quả trong 1 năm.
Hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực nội bộ: Ban giám hiệu cần xây dựng các chính sách khích lệ, động viên cán bộ, giáo viên tham gia tích cực vào các hoạt động xây dựng THHP, đồng thời giảm bớt áp lực hành chính để tập trung vào công tác giáo dục. Thực hiện trong 1 năm học.
Đổi mới phương pháp quản lý và chỉ đạo: Áp dụng các công cụ quản lý hiện đại, tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ và sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý xây dựng THHP. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng và Phòng Giáo dục, triển khai trong 2 năm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các hoạt động xây dựng THHP theo hướng KLTC, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.
Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và kỹ năng về kỷ luật tích cực, giúp giáo viên áp dụng phương pháp giáo dục thân thiện, phát triển toàn diện học sinh.
Phòng Giáo dục và Đào tạo: Là cơ quan chỉ đạo, giám sát, có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc xây dựng THHP.
Phụ huynh học sinh và cộng đồng: Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong việc tạo dựng môi trường học tập hạnh phúc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.
Câu hỏi thường gặp
Trường học hạnh phúc là gì?
Trường học hạnh phúc là môi trường giáo dục nơi học sinh, giáo viên và phụ huynh cảm thấy an toàn, thân thiện, được tôn trọng và phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và trí tuệ.Kỷ luật tích cực khác gì so với kỷ luật truyền thống?
Kỷ luật tích cực tập trung vào giáo dục, khích lệ và phát triển kỹ năng sống cho học sinh thay vì sử dụng hình phạt, giúp học sinh tự nhận thức và sửa chữa hành vi một cách tự giác.Tại sao cần xây dựng THHP theo hướng kỷ luật tích cực?
Phương pháp này tạo môi trường học tập tích cực, giảm bạo lực học đường, nâng cao sự tự tin và trách nhiệm của học sinh, góp phần phát triển nhân cách toàn diện.Ai là người chịu trách nhiệm chính trong xây dựng THHP?
Hiệu trưởng và ban giám hiệu nhà trường đóng vai trò chủ đạo trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động xây dựng THHP.Làm thế nào để phụ huynh tham gia hiệu quả vào xây dựng THHP?
Phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường qua các hoạt động tuyên truyền, hội thảo, tham gia các nhóm hỗ trợ và tạo môi trường giáo dục tích cực tại gia đình.
Kết luận
- Xây dựng “Trường học hạnh phúc” theo hướng kỷ luật tích cực là xu hướng đổi mới giáo dục tiểu học tại huyện Yên Phong, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
- Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về THHP và KLTC đã có chuyển biến tích cực nhưng vẫn cần được nâng cao hơn nữa.
- Công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và chỉ đạo xây dựng THHP còn tồn tại sự thiếu đồng bộ, đặc biệt trong phối hợp với phụ huynh và huy động nguồn lực nội bộ.
- Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo, phối hợp cộng đồng, hoàn thiện cơ chế và đổi mới phương pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng THHP.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc xây dựng môi trường học tập thân thiện, an toàn và phát triển toàn diện học sinh.
Các trường tiểu học huyện Yên Phong cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời Phòng Giáo dục cần hỗ trợ và giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả thực hiện. Để biết thêm chi tiết và nhận tư vấn chuyên sâu, quý độc giả và nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ với tác giả hoặc các chuyên gia giáo dục địa phương.