Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. Quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, với hơn 46.977 học sinh tiểu học và 932 lớp học trong năm học 2022-2023, là địa bàn trọng điểm triển khai chương trình này. Hoạt động tổ chuyên môn không chỉ giúp giáo viên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm mà còn là kênh quản lý, đánh giá và bồi dưỡng chuyên môn hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Hà Đông còn tồn tại nhiều hạn chế như thiếu đổi mới trong công tác quản lý, năng lực tiếp cận đổi mới của cán bộ quản lý và giáo viên còn hạn chế, kế hoạch hoạt động chưa thực sự hiệu quả.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Hà Đông trong bối cảnh thực hiện Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý khoa học, phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn. Nghiên cứu tập trung vào 8 trường tiểu học tiêu biểu trên địa bàn quận, khảo sát trong năm học 2022-2023, với sự tham gia của 120 cán bộ quản lý và giáo viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực chuyên môn đội ngũ giáo viên, cải thiện chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý nhà trường trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình hoạt động tổ chuyên môn trong trường tiểu học. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:
Lý thuyết quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình hiệu trưởng xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động của tổ chuyên môn nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Hoạt động này bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và đánh giá kết quả hoạt động tổ chuyên môn.
Mô hình sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học: Đây là hình thức sinh hoạt chuyên môn đổi mới, tập trung vào phân tích hoạt động học của học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp nhằm phát triển năng lực học sinh. Mô hình này giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn thông qua dự giờ, thảo luận và rút kinh nghiệm.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng chuyên môn giáo viên, đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 120 cán bộ quản lý và giáo viên tại 8 trường tiểu học quận Hà Đông trong năm học 2022-2023. Ngoài ra, nghiên cứu phân tích các văn bản pháp luật, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các báo cáo chuyên môn và tài liệu liên quan.
Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát để thu thập thông tin về thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn; phỏng vấn sâu 3 cán bộ quản lý và 7 giáo viên để làm rõ các vấn đề khảo sát; phân tích sản phẩm hoạt động như kế hoạch, biên bản họp tổ chuyên môn.
Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính từ phỏng vấn và tài liệu. Các công thức toán thống kê được áp dụng nhằm đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả nghiên cứu.
Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu thực hiện trong tháng 2 và 3 năm 2023; phân tích và tổng hợp kết quả trong quý II năm 2023; đề xuất biện pháp quản lý và hoàn thiện luận văn trong quý III năm 2023.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn: 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động tổ chuyên môn được tổ chức đều đặn, với tần suất sinh hoạt ít nhất hai tuần một lần theo quy định. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% cho rằng nội dung sinh hoạt chuyên môn thực sự đổi mới, tập trung vào nghiên cứu bài học và phát triển năng lực học sinh.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn: 70% hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn có kế hoạch quản lý rõ ràng, nhưng chỉ 55% cán bộ quản lý cho rằng công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hoạt động tổ chuyên môn được thực hiện hiệu quả. Một số trường hợp còn tồn tại tình trạng quản lý mang tính hình thức, thiếu sáng tạo.
Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Yếu tố năng lực cán bộ quản lý và giáo viên được đánh giá ảnh hưởng lớn nhất (chiếm 78%), tiếp theo là điều kiện cơ sở vật chất (65%) và hệ thống văn bản, chính sách chỉ đạo từ cấp trên (60%).
Chất lượng giáo dục và bồi dưỡng chuyên môn: 80% giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên, tuy nhiên chỉ 50% cảm thấy các hoạt động này đáp ứng đầy đủ nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình mới.
Thảo luận kết quả
Kết quả khảo sát cho thấy hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Hà Đông đã được duy trì với tần suất phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, mức độ đổi mới trong nội dung sinh hoạt chuyên môn còn hạn chế, chưa phát huy hết tiềm năng của mô hình nghiên cứu bài học. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn chưa đồng đều, một số cán bộ còn ngại đổi mới và thiếu kỹ năng tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả.
So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với thực trạng tại các địa phương khác như quận Hoàng Mai, TP Hồ Chí Minh, cho thấy vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn vẫn là thách thức chung. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể quản lý, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và trang thiết bị công nghệ, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá các khía cạnh hoạt động tổ chuyên môn, bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng và mức độ tác động, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và các vấn đề tồn tại.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn được tập huấn trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.
Đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn: Khuyến khích áp dụng mô hình nghiên cứu bài học, tăng cường thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, giảm hình thức và tăng tính thực chất. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên hài lòng về nội dung sinh hoạt chuyên môn lên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường.
Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị công nghệ: Cải thiện điều kiện dạy học, trang bị thiết bị hỗ trợ sinh hoạt chuyên môn trực tuyến, phục vụ bồi dưỡng và dự giờ. Mục tiêu hoàn thiện trang thiết bị tại 100% trường tiểu học trong quận trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Phòng Giáo dục và Đào tạo.
Xây dựng hệ thống đánh giá, kiểm tra hoạt động tổ chuyên môn hiệu quả: Thiết lập tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ, kết hợp đánh giá qua hồ sơ, dự giờ và phản hồi của giáo viên. Mục tiêu đạt 90% tổ chuyên môn được đánh giá và phản hồi tích cực trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động tổ chuyên môn, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học.
Giáo viên tiểu học: Tham khảo các phương pháp sinh hoạt chuyên môn đổi mới, nâng cao kỹ năng giảng dạy và phát triển năng lực chuyên môn.
Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.
Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Làm căn cứ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc đổi mới hoạt động tổ chuyên môn.
Câu hỏi thường gặp
Hoạt động tổ chuyên môn là gì và tại sao quan trọng?
Hoạt động tổ chuyên môn là các hoạt động chuyên môn của giáo viên trong tổ nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nó quan trọng vì giúp giáo viên trao đổi kinh nghiệm, đổi mới phương pháp, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.Quản lý hoạt động tổ chuyên môn gồm những nội dung chính nào?
Bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn nhằm đảm bảo hoạt động diễn ra hiệu quả và đạt mục tiêu giáo dục.Mô hình sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học có ưu điểm gì?
Mô hình này tập trung vào phân tích hoạt động học của học sinh, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp, nâng cao năng lực chuyên môn và phát triển năng lực học sinh.Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn?
Năng lực và nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, tiếp theo là điều kiện cơ sở vật chất và hệ thống văn bản chỉ đạo.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học?
Cần nâng cao năng lực quản lý, đổi mới nội dung sinh hoạt chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả và tăng cường phối hợp giữa các chủ thể quản lý.
Kết luận
- Hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Hà Đông được tổ chức đều đặn nhưng cần đổi mới nội dung và phương pháp để nâng cao hiệu quả.
- Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn là yếu tố quyết định chất lượng hoạt động tổ chuyên môn.
- Cơ sở vật chất và trang thiết bị công nghệ còn hạn chế ảnh hưởng đến việc triển khai các hoạt động đổi mới.
- Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới sinh hoạt chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả.
- Tiếp tục nghiên cứu, triển khai và đánh giá các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại quận Hà Đông.
Hành động tiếp theo là triển khai các khóa bồi dưỡng cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời xây dựng kế hoạch đầu tư trang thiết bị hỗ trợ hoạt động tổ chuyên môn. Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên được khuyến khích áp dụng mô hình sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học để nâng cao chất lượng dạy học.