Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường týp 2 (ĐTĐ týp 2) là một bệnh mạn tính với tỷ lệ gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo Liên đoàn Đái tháo đường thế giới (IDF), năm 2017 có khoảng 424,9 triệu người mắc ĐTĐ trong độ tuổi từ 20-79, dự kiến tăng lên 629 triệu vào năm 2045, tương đương mức tăng 48%. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ĐTĐ týp 2 đã tăng từ 2,7% năm 2002 lên 5,4% năm 2012, với tỷ lệ người bệnh chưa được phát hiện chiếm khoảng 63,6%. Bệnh gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như bệnh tim mạch, tổn thương thận, võng mạc và thần kinh, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng và gánh nặng xã hội.

Nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý điều trị người bệnh ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại khoa khám bệnh Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Bắc Giang năm 2019. Mục tiêu chính là mô tả thực trạng quản lý điều trị ngoại trú và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác này. Nghiên cứu sử dụng phương pháp cắt ngang kết hợp định lượng và định tính trên 200 bệnh nhân ĐTĐ týp 2 đang điều trị ngoại trú. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2018 đến tháng 8/2019 tại phòng khám ngoại trú ĐTĐ khoa khám bệnh.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về công tác quản lý điều trị ĐTĐ týp 2 tại bệnh viện chuyên khoa Y học cổ truyền, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, giảm biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh. Kết quả cũng giúp bệnh viện xây dựng các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản lý và chăm sóc bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về quản lý điều trị bệnh mạn tính, đặc biệt là bệnh ĐTĐ týp 2, kết hợp với hệ thống y tế Việt Nam và khung lý thuyết của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý bệnh mạn tính: Nhấn mạnh vai trò của đánh giá ban đầu, lập kế hoạch điều trị cá thể hóa, theo dõi giám sát liên tục, tư vấn giáo dục sức khỏe và tái khám định kỳ nhằm kiểm soát bệnh hiệu quả.

  2. Mô hình hệ thống y tế WHO: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý điều trị bao gồm nhân lực y tế, cơ sở vật chất, thuốc men, tài chính, quản lý điều hành và truyền thông giáo dục sức khỏe.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: khám sàng lọc và chẩn đoán, lập hồ sơ bệnh án ngoại trú, kế hoạch điều trị, theo dõi giám sát điều trị, tư vấn và truyền thông giáo dục sức khỏe, khám sức khỏe và tái khám định kỳ. Ngoài ra, các yếu tố ảnh hưởng được phân tích từ ba phía: người bệnh, gia đình người bệnh và người cung cấp dịch vụ y tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Định lượng: Thu thập thông tin từ 200 bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại phòng khám ĐTĐ, khoa khám bệnh Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Bắc Giang, bằng phiếu phỏng vấn trực tiếp.
    • Định tính: Phỏng vấn sâu nhóm lãnh đạo bệnh viện, trưởng khoa khám bệnh, bác sĩ và điều dưỡng trực tiếp quản lý điều trị bệnh nhân ĐTĐ týp 2.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu:

    • Cỡ mẫu định lượng được tính toán dựa trên tỷ lệ quản lý bệnh nhân ĐTĐ là 50%, sai số 7%, độ tin cậy 95%, thu được 196 mẫu, nghiên cứu chọn 200 bệnh nhân theo phương pháp thuận tiện.
    • Mẫu định tính chọn có chủ đích toàn bộ các cán bộ y tế liên quan (1 lãnh đạo bệnh viện, 1 trưởng khoa, 2 bác sĩ, 2 điều dưỡng).

  • Phương pháp phân tích:

    • Số liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm Epidata và SPSS 20, phân tích mô tả tần suất, tỷ lệ phần trăm.
    • Số liệu định tính được mã hóa, phân loại và trích dẫn theo chủ đề nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 11/2018 đến tháng 8/2019, thu thập số liệu định lượng trong tháng 5/2019, phỏng vấn sâu trong suốt quá trình nghiên cứu.

  • Đạo đức nghiên cứu: Được sự đồng ý của người tham gia, tuân thủ quy định của Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y tế công cộng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng số lượng bệnh nhân ĐTĐ được quản lý: Từ năm 2016 đến 2018, số lượt bệnh nhân ĐTĐ đến khám tại bệnh viện tăng từ 7.235 lên 8.676 lượt, tương ứng tăng 20%. Số bệnh nhân được quản lý cũng tăng từ 602 lên 723 người, tăng 20%. Tuy nhiên, kinh phí dành cho công tác quản lý có xu hướng giảm nhẹ năm 2018 so với 2017.

  2. Khám sàng lọc và chẩn đoán hiệu quả: 96,1% bệnh nhân được khai thác triệu chứng và tiền sử gia đình, 100% bệnh nhân được làm xét nghiệm đường huyết khi chẩn đoán. Tỷ lệ bệnh nhân được khám chuyên khoa khi nghi ngờ biến chứng tim mạch chiếm 53,2%, thận tiết niệu 45,5%.

  3. Lập hồ sơ và kế hoạch điều trị đầy đủ: 100% bệnh nhân được lập sổ theo dõi cá nhân và có kế hoạch điều trị riêng biệt. 99,5% bệnh nhân được kê đơn thuốc đủ dùng trong tháng, trong đó 88% được cấp thuốc miễn phí.

  4. Theo dõi, giám sát điều trị tốt: 83% bệnh nhân được hỏi về tác dụng phụ thuốc, 89% trường hợp có tác dụng phụ được xử trí kịp thời. 99,5% bệnh nhân được xét nghiệm đường huyết định kỳ và ghi chép đầy đủ kết quả.

  5. Tư vấn và truyền thông còn hạn chế: 96% bệnh nhân được tư vấn chế độ ăn, 99% tư vấn dùng thuốc, 78,5% tư vấn vận động thể lực, nhưng chỉ 22,5% được hướng dẫn tự kiểm tra đường huyết tại nhà. Hình thức truyền thông chủ yếu là tư vấn trực tiếp, tài liệu phát tay và các hình thức truyền thông khác còn hạn chế.

  6. Khám sức khỏe và tái khám định kỳ được thực hiện nghiêm túc: 100% bệnh nhân được hướng dẫn và ghi lịch tái khám, tuy nhiên biện pháp nhắc nhở chủ yếu là qua các hình thức truyền thống, tỷ lệ gọi điện hoặc nhắn tin nhắc nhở rất thấp (1,5%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý điều trị bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Bắc Giang đã đạt được nhiều thành tựu tích cực, đặc biệt trong việc tăng số lượng bệnh nhân được quản lý, thực hiện đầy đủ các bước khám sàng lọc, lập hồ sơ và theo dõi điều trị. Tỷ lệ bệnh nhân được xét nghiệm đường huyết định kỳ gần như tuyệt đối (99,5%) phản ánh sự quan tâm và tuân thủ nghiêm ngặt của nhân viên y tế.

Tuy nhiên, công tác tư vấn và truyền thông giáo dục sức khỏe còn nhiều hạn chế, đặc biệt về hướng dẫn tự kiểm tra đường huyết và các hình thức truyền thông đa dạng. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng tự quản lý bệnh của người bệnh, làm giảm hiệu quả điều trị lâu dài. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ tư vấn vận động thể lực (78,5%) và tự kiểm tra đường huyết (22,5%) còn thấp, trong khi các nghiên cứu trên thế giới nhấn mạnh vai trò quan trọng của tự quản lý trong kiểm soát bệnh.

Ngoài ra, mặc dù nhân lực y tế được đào tạo và tập huấn đầy đủ, nhưng số lượng nhân viên chuyên ngành nội tiết còn thiếu, cơ sở vật chất và trang thiết bị chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. Việc thiếu thuốc hoặc phải thay đổi thuốc do gói thầu cũng là một hạn chế được ghi nhận.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng bệnh nhân, bảng tỷ lệ thực hiện các hoạt động quản lý điều trị, biểu đồ phân bố tỷ lệ tư vấn các nội dung và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng tích cực và tiêu cực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị: Bệnh viện cần xây dựng kế hoạch nâng cấp hoặc xây mới phòng khám ĐTĐ và phòng tư vấn để tạo môi trường thuận lợi cho công tác quản lý và tư vấn bệnh nhân. Thời gian thực hiện dự kiến trong 1-2 năm, do Ban giám đốc bệnh viện chủ trì phối hợp với các phòng chức năng.

  2. Bổ sung và đào tạo nhân lực chuyên ngành: Tăng cường tuyển dụng bác sĩ chuyên khoa nội tiết và nhân viên tư vấn chuyên sâu về ĐTĐ. Đồng thời tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên y tế hiện có, đặc biệt về kỹ năng tư vấn và quản lý bệnh mạn tính. Thời gian thực hiện liên tục, ưu tiên trong 6-12 tháng tới.

  3. Đa dạng hóa hình thức truyền thông giáo dục sức khỏe: Phát triển các tài liệu truyền thông đa dạng như tờ rơi, video hướng dẫn, tổ chức các buổi sinh hoạt nhóm bệnh nhân để tăng cường kiến thức và kỹ năng tự quản lý bệnh. Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin như nhắn tin, gọi điện nhắc nhở tái khám. Thời gian triển khai trong 6 tháng đầu năm.

  4. Cải thiện quản lý thuốc và cung ứng: Đảm bảo nguồn thuốc điều trị ĐTĐ đầy đủ, ổn định, giảm thiểu tình trạng thiếu thuốc hoặc phải thay đổi thuốc không phù hợp. Xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng thuốc và phối hợp chặt chẽ với khoa dược. Thời gian thực hiện trong 12 tháng.

  5. Tăng cường công tác giám sát và đánh giá: Thiết lập tổ giám sát chuyên trách để theo dõi việc thực hiện các hoạt động quản lý điều trị, đánh giá hiệu quả và đề xuất điều chỉnh kịp thời. Thực hiện định kỳ hàng quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ thực trạng công tác quản lý điều trị ĐTĐ ngoại trú, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển nhân lực, cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  2. Nhân viên y tế chuyên ngành nội tiết và quản lý bệnh mạn tính: Cung cấp thông tin thực tiễn về quy trình quản lý, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp cải thiện công tác chăm sóc bệnh nhân ĐTĐ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính trong lĩnh vực quản lý bệnh viện và chăm sóc bệnh mạn tính.

  4. Các cơ quan quản lý y tế và hoạch định chính sách: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả các chương trình quản lý bệnh không lây nhiễm, từ đó đề xuất các chính sách phù hợp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý điều trị ĐTĐ ngoại trú tại bệnh viện Y học cổ truyền Bắc Giang hiện nay như thế nào?
    Công tác quản lý được thực hiện đầy đủ các bước từ khám sàng lọc, lập hồ sơ, kê đơn thuốc, theo dõi điều trị đến tư vấn và tái khám định kỳ. Tỷ lệ bệnh nhân được xét nghiệm đường huyết định kỳ đạt 99,5%, 100% bệnh nhân có sổ theo dõi cá nhân và kế hoạch điều trị riêng biệt.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng tích cực đến công tác quản lý điều trị ĐTĐ tại bệnh viện?
    Yếu tố tích cực gồm sự quan tâm của bệnh viện trong đào tạo, tập huấn nhân viên y tế, thái độ phục vụ tận tình của nhân viên, công tác quản lý điều hành và giám sát được chú trọng, đảm bảo quy trình khám chữa bệnh được thực hiện nghiêm túc.

  3. Những hạn chế nào đang tồn tại trong công tác quản lý điều trị ĐTĐ ngoại trú?
    Hạn chế gồm thiếu nhân lực chuyên ngành nội tiết, cơ sở vật chất chật chội, trang thiết bị và thuốc chưa đáp ứng đủ nhu cầu, hình thức truyền thông giáo dục sức khỏe còn hạn chế, tỷ lệ hướng dẫn tự kiểm tra đường huyết tại nhà thấp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác tư vấn và truyền thông giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân ĐTĐ?
    Cần đa dạng hóa hình thức truyền thông như phát tờ rơi, tổ chức sinh hoạt nhóm, sử dụng công nghệ thông tin để nhắc nhở tái khám, tăng cường đào tạo kỹ năng tư vấn cho nhân viên y tế và xây dựng phòng tư vấn chuyên biệt.

  5. Tại sao việc lập kế hoạch điều trị cá thể hóa lại quan trọng trong quản lý bệnh ĐTĐ?
    Kế hoạch điều trị cá thể hóa giúp phù hợp với tình trạng sức khỏe, tuổi tác, nghề nghiệp và thói quen của từng bệnh nhân, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết, giảm biến chứng và tăng sự tuân thủ điều trị.

Kết luận

  • Công tác quản lý điều trị bệnh nhân ĐTĐ týp 2 ngoại trú tại Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Bắc Giang đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong khám sàng lọc, lập hồ sơ và theo dõi điều trị.
  • Tỷ lệ bệnh nhân được xét nghiệm đường huyết định kỳ và tư vấn chế độ ăn, dùng thuốc cao, góp phần kiểm soát bệnh hiệu quả.
  • Hạn chế chính là thiếu nhân lực chuyên ngành, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, truyền thông giáo dục sức khỏe còn hạn chế và thiếu đa dạng.
  • Đề xuất nâng cấp cơ sở vật chất, bổ sung nhân lực, đa dạng hóa truyền thông và cải thiện quản lý thuốc nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý điều trị.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý bệnh ĐTĐ tại các tuyến y tế.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện công tác quản lý điều trị ĐTĐ ngoại trú, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng bệnh tật!