Tổng quan nghiên cứu

Việc dạy học tiếng dân tộc Thái cho cán bộ, công chức, viên chức tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh Sơn La là một lĩnh vực quan trọng trong công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số. Sơn La là tỉnh miền núi phía Tây Bắc Việt Nam, với 12 dân tộc cùng sinh sống, trong đó người Thái chiếm khoảng 54% dân số toàn tỉnh. Đây là cộng đồng dân tộc thiểu số lớn nhất cả nước, có tiếng nói và chữ viết riêng biệt, góp phần làm phong phú bức tranh văn hóa đa dạng của vùng Tây Bắc. Tuy nhiên, nhiều cán bộ, công chức, viên chức khi công tác tại Sơn La còn gặp khó khăn do chưa biết tiếng dân tộc Thái, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động đồng bào thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm quản lý hoạt động dạy học tiếng dân tộc Thái theo hướng phát triển năng lực giao tiếp cho học viên là cán bộ, công chức, viên chức tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh Sơn La. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực giao tiếp tiếng Thái cho học viên. Phạm vi nghiên cứu từ tháng 6/2022 đến tháng 6/2023, với đối tượng khảo sát gồm 27 cán bộ quản lý, giáo viên và 62 học viên đang theo học tại Trung tâm.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục dân tộc thiểu số, đồng thời hỗ trợ cán bộ, công chức, viên chức nâng cao năng lực giao tiếp bằng tiếng dân tộc Thái, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái tại Sơn La.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về năng lực giao tiếp và lý thuyết quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực người học.

  1. Lý thuyết năng lực giao tiếp: Năng lực giao tiếp được cấu thành bởi bốn thành phần chính gồm năng lực ngữ pháp, năng lực ngôn ngữ xã hội, năng lực diễn ngôn và năng lực chiến lược. Phát triển năng lực giao tiếp là quá trình tác động có kế hoạch nhằm nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế, đặc biệt chú trọng kỹ năng nghe và nói.

  2. Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực: Quản lý dạy học là quá trình tác động có mục đích của nhà quản lý nhằm tổ chức, điều khiển các hoạt động dạy học để đạt mục tiêu phát triển năng lực người học. Quản lý dạy học tiếng dân tộc Thái theo hướng phát triển năng lực giao tiếp đòi hỏi sự đồng bộ trong quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và điều kiện vật chất.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: năng lực giao tiếp, quản lý hoạt động dạy học, phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của người học, chương trình dạy học tiếng dân tộc thiểu số, đặc điểm học viên người lớn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu lý luận, văn bản pháp luật như Nghị định số 82/2010/NĐ-CP, Thông tư liên tịch số 50/2011, các quyết định của UBND tỉnh Sơn La về chương trình dạy học tiếng dân tộc Thái, cùng số liệu khảo sát thực trạng tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh Sơn La.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng phiếu hỏi với 27 cán bộ quản lý, giáo viên và 62 học viên; phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên; nghiên cứu sản phẩm hoạt động như chương trình, kế hoạch dạy học.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng các thuật toán thống kê trong nghiên cứu giáo dục để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ tin cậy và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học tiếng dân tộc Thái.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 6/2022 đến tháng 6/2023, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc quản lý mục tiêu dạy học tiếng dân tộc Thái tại Trung tâm còn chưa rõ ràng và chưa cụ thể hóa đầy đủ các mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp cho học viên.

  2. Nội dung dạy học: 70% giáo viên cho biết nội dung chương trình còn mang tính lý thuyết, chưa thực sự phù hợp với đặc điểm học viên người lớn và chưa tích hợp đầy đủ các chủ đề giao tiếp thực tế.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: 65% học viên phản ánh phương pháp dạy học chưa phát huy hết tính tích cực, chủ động của người học; hình thức tổ chức chủ yếu là học theo lớp, ít có hoạt động nhóm hoặc trải nghiệm thực tế.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị: Trung tâm còn thiếu các thiết bị hỗ trợ dạy học hiện đại, chỉ khoảng 40% giáo viên đánh giá điều kiện vật chất đáp ứng được yêu cầu dạy học tiếng dân tộc Thái theo hướng phát triển năng lực giao tiếp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự đồng bộ trong quản lý mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục người lớn và dạy học ngoại ngữ, việc thiếu sự cá biệt hóa nội dung và phương pháp phù hợp với đặc điểm học viên người lớn là một điểm yếu chung. Việc thiếu cơ sở vật chất hiện đại cũng làm giảm hiệu quả của các hoạt động trải nghiệm và thực hành giao tiếp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên và học viên về các khía cạnh quản lý dạy học; bảng so sánh mức độ phù hợp của nội dung chương trình với nhu cầu học viên; biểu đồ tròn về phân bố hình thức tổ chức dạy học.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý đồng bộ, từ việc xây dựng mục tiêu rõ ràng, thiết kế nội dung phù hợp, đổi mới phương pháp dạy học đến cải thiện điều kiện vật chất nhằm phát triển năng lực giao tiếp tiếng dân tộc Thái cho học viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp: Ban giám đốc Trung tâm phối hợp với phòng chuyên môn tổ chức phân tích chương trình, xây dựng kế hoạch chi tiết, rõ ràng về mục tiêu năng lực giao tiếp cần đạt cho từng khóa học. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm học, chủ thể thực hiện là Ban giám đốc và phòng quản lý đào tạo.

  2. Phát triển đa dạng chủ đề hội thoại phù hợp với thực tế học viên: Tổ chức xây dựng và cập nhật các chủ đề giao tiếp gắn với công việc, văn hóa dân tộc Thái, giúp học viên dễ dàng áp dụng trong công tác và đời sống. Thời gian: liên tục hàng năm, chủ thể là nhóm chuyên môn và giáo viên.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường hoạt động trải nghiệm: Hướng dẫn giáo viên áp dụng phương pháp sắm vai, thảo luận nhóm, thực hành giao tiếp, kết hợp học cá nhân và nhóm để phát huy tính tích cực, chủ động của học viên. Thời gian: triển khai ngay trong các khóa học hiện tại, chủ thể là giáo viên và phòng chuyên môn.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư trang thiết bị hỗ trợ dạy học như máy chiếu, phần mềm học tiếng dân tộc Thái, xây dựng kho học liệu số hóa phong phú. Thời gian: trong vòng 1-2 năm, chủ thể là Ban giám đốc và phòng quản lý thiết bị.

Các biện pháp trên cần được phối hợp đồng bộ, có sự giám sát, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh phù hợp với thực tế và nhu cầu của học viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục dân tộc thiểu số: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học tiếng dân tộc, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Giáo viên dạy tiếng dân tộc Thái và các dân tộc thiểu số khác: Áp dụng các phương pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp, đổi mới hình thức tổ chức lớp học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục người lớn: Tham khảo mô hình quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục dân tộc thiểu số.

  4. Các cơ quan, tổ chức triển khai chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức vùng dân tộc thiểu số: Sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học tiếng dân tộc Thái?
    Phát triển năng lực giao tiếp giúp học viên sử dụng tiếng dân tộc Thái hiệu quả trong công việc và đời sống, góp phần bảo tồn văn hóa và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động đồng bào.

  2. Đặc điểm học viên người lớn ảnh hưởng thế nào đến việc dạy học?
    Học viên người lớn có vốn sống phong phú, mục đích học tập rõ ràng nhưng thường khó ghi nhớ lý thuyết, cần phương pháp dạy học thực tiễn, linh hoạt, phát huy kinh nghiệm cá nhân.

  3. Phương pháp dạy học nào phù hợp nhất cho học viên là cán bộ, công chức, viên chức?
    Phương pháp sắm vai, thảo luận nhóm, thực hành giao tiếp và rèn luyện theo mẫu câu được đánh giá cao vì giúp học viên chủ động, tích cực và áp dụng kiến thức vào thực tế.

  4. Làm thế nào để quản lý nội dung dạy học phù hợp với đặc điểm học viên?
    Cần lựa chọn nội dung thiết thực, tích hợp kiến thức ngôn ngữ với văn hóa, phong tục dân tộc, phân hóa theo trình độ và nhu cầu học viên, tăng cường cá thể hóa hoạt động học tập.

  5. Điều kiện cơ sở vật chất ảnh hưởng ra sao đến chất lượng dạy học?
    Thiếu thiết bị hỗ trợ hiện đại làm giảm hiệu quả các hoạt động trải nghiệm, thực hành giao tiếp, do đó cần đầu tư trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tiếng dân tộc Thái tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh Sơn La còn tồn tại hạn chế về mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện vật chất.
  • Phát triển năng lực giao tiếp là mục tiêu trọng tâm, đòi hỏi sự đồng bộ trong quản lý và đổi mới phương pháp dạy học.
  • Đặc điểm học viên người lớn yêu cầu phương pháp dạy học linh hoạt, thực tiễn, phát huy kinh nghiệm cá nhân.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm xây dựng kế hoạch rõ ràng, phát triển chủ đề giao tiếp, đổi mới phương pháp và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng dạy học tiếng dân tộc Thái, góp phần bảo tồn văn hóa và phát triển nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy cho cán bộ, giáo viên, đồng thời đầu tư trang thiết bị hỗ trợ dạy học.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục và Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh Sơn La cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tiếng dân tộc Thái, góp phần phát triển bền vững văn hóa và nguồn nhân lực địa phương.