Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh hiện là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới với khoảng 1,35 tỷ người sử dụng tính đến năm 2020. Ở Việt Nam, tiếng Anh được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông từ bậc tiểu học nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, việc dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp đang được triển khai tại 15 trường tiểu học với mục tiêu giúp học sinh hình thành và phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, trong đó ưu tiên kỹ năng nghe và nói. Tuy nhiên, theo báo cáo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Lạc trong các năm học 2019-2022, kết quả học tập môn Tiếng Anh còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở kỹ năng giao tiếp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp tại các trường tiểu học huyện Yên Lạc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu được thực hiện trong hai năm học 2020-2022, tập trung vào 15 trường tiểu học thuộc 3 cụm trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh, góp phần phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết phát triển năng lực giao tiếp. Khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Lý thuyết dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp nhấn mạnh việc hình thành và phát triển kỹ năng giao tiếp thông qua các hoạt động nghe, nói, đọc, viết. Năng lực giao tiếp được định nghĩa là sự tổng hòa kiến thức, kỹ năng và thái độ để thực hiện thành công hoạt động giao tiếp trong các bối cảnh khác nhau. Mô hình quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp bao gồm các thành phần: quản lý mục tiêu, quản lý nội dung chương trình, quản lý phương pháp dạy học, quản lý hình thức tổ chức dạy học, quản lý kiểm tra đánh giá và quản lý điều kiện đảm bảo dạy học. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý dạy học, năng lực giao tiếp, phương pháp dạy học giao tiếp, kiểm tra đánh giá năng lực giao tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: văn bản pháp luật, chương trình giáo dục phổ thông 2018, báo cáo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Lạc, bảng câu hỏi khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 15 trường tiểu học. Cỡ mẫu khảo sát là 63 người gồm cán bộ quản lý, chuyên viên Phòng GD&ĐT, giáo viên các trường tiểu học. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính từ phỏng vấn. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2020-2022, bao gồm khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đã nghiên cứu và phổ biến các văn bản hướng dẫn về mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên thực hiện đầy đủ việc xây dựng mục tiêu bài dạy phù hợp với năng lực giao tiếp của học sinh.

  2. Quản lý nội dung, chương trình dạy học: 70% trường tiểu học đã triển khai chương trình theo đúng kế hoạch, không cắt xén nội dung. Tuy nhiên, việc điều chỉnh nội dung để tăng cường thực hành giao tiếp còn hạn chế, chỉ khoảng 55% giáo viên thực hiện tốt.

  3. Phương pháp dạy học: Khoảng 65% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, trò chơi, đóng kịch nhằm phát triển năng lực giao tiếp. Tuy nhiên, vẫn còn 35% giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, tập trung vào đọc và viết.

  4. Hình thức tổ chức dạy học: Đa số các trường (khoảng 80%) tổ chức dạy học theo hình thức lớp học truyền thống, ít tổ chức các hoạt động ngoại khóa hoặc trải nghiệm thực tế để phát triển kỹ năng giao tiếp.

  5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Việc kiểm tra thường xuyên được thực hiện ở 75% trường, nhưng hình thức kiểm tra chủ yếu là trắc nghiệm và viết, chưa đa dạng và chưa đánh giá đầy đủ kỹ năng nghe, nói.

  6. Điều kiện đảm bảo dạy học: Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại được đầu tư ở mức trung bình, chỉ khoảng 60% trường có phòng học tiếng Anh và thiết bị hỗ trợ đầy đủ. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp tại các trường tiểu học huyện Yên Lạc đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc phổ biến mục tiêu và triển khai chương trình. Tuy nhiên, hạn chế về phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển năng lực giao tiếp của học sinh. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục ngoại ngữ, tình trạng này phản ánh chung ở nhiều địa phương do hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất. Việc kiểm tra đánh giá chưa đa dạng cũng làm giảm khả năng phản ánh chính xác năng lực giao tiếp của học sinh. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và hình thức tổ chức dạy học có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch giữa các trường. Ý nghĩa của nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc đổi mới phương pháp và nâng cao điều kiện dạy học nhằm phát triển toàn diện năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng dạy tiếng Anh cho giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp dạy học giao tiếp, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Đa dạng hóa hình thức dạy học, tạo môi trường học tập tích cực: Khuyến khích giáo viên tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi, đóng kịch và trải nghiệm thực tế nhằm phát triển kỹ năng nghe, nói cho học sinh. Mục tiêu tăng số lượng hoạt động ngoại khóa tiếng Anh lên ít nhất 2 lần/tháng. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường.

  3. Tổ chức lớp học theo năng lực và giới hạn số lượng học sinh: Phân loại học sinh theo trình độ để tổ chức lớp học phù hợp, đảm bảo mỗi lớp không quá 25 học sinh nhằm tăng hiệu quả tương tác. Thời gian thực hiện trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại: Xây dựng phòng học tiếng Anh, trang bị máy chiếu, bảng tương tác và phần mềm hỗ trợ dạy học. Mục tiêu 100% trường có phòng học tiếng Anh đạt chuẩn trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, UBND huyện và các nguồn xã hội hóa.

  5. Cải thiện hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng như kiểm tra nói, thuyết trình, đánh giá sản phẩm nhóm để phản ánh chính xác năng lực giao tiếp. Mục tiêu 80% giáo viên áp dụng hình thức đánh giá mới trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn và giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý dạy học môn Tiếng Anh, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện chương trình theo hướng phát triển năng lực giao tiếp.

  2. Giáo viên Tiếng Anh tiểu học: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật tổ chức lớp học và kiểm tra đánh giá phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học.

  3. Chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn và chính sách hỗ trợ các trường tiểu học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục Tiểu học: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý dạy học ngoại ngữ theo hướng phát triển năng lực giao tiếp, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển năng lực giao tiếp trong dạy học Tiếng Anh tiểu học?
    Phát triển năng lực giao tiếp giúp học sinh sử dụng tiếng Anh hiệu quả trong thực tế, nâng cao khả năng hội nhập và học tập suốt đời. Ví dụ, học sinh có thể tự tin giao tiếp trong các tình huống hàng ngày.

  2. Phương pháp dạy học nào hiệu quả nhất để phát triển năng lực giao tiếp?
    Phương pháp dạy học giao tiếp, dạy học theo nhóm, trò chơi và đóng kịch được đánh giá cao vì tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh thực hành kỹ năng nghe, nói.

  3. Làm thế nào để quản lý hiệu quả việc kiểm tra đánh giá năng lực giao tiếp?
    Cần áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra như kiểm tra nói, thuyết trình, đánh giá sản phẩm nhóm, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ để phản ánh chính xác năng lực học sinh.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dạy học môn Tiếng Anh?
    Năng lực và nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định, bên cạnh đó cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cũng đóng vai trò quan trọng.

  5. Làm sao để khắc phục khó khăn trong việc tổ chức lớp học theo năng lực?
    Cần khảo sát trình độ học sinh kỹ lưỡng, phân loại lớp phù hợp, đồng thời tăng cường bồi dưỡng giáo viên về kỹ năng quản lý lớp học đa trình độ để đảm bảo hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực giao tiếp tại các trường tiểu học huyện Yên Lạc đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về phương pháp và điều kiện dạy học.
  • Năng lực giao tiếp của học sinh tiểu học chưa đồng đều, cần có biện pháp quản lý đồng bộ để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực giáo viên, đa dạng hóa hình thức dạy học, tổ chức lớp học phù hợp, đầu tư cơ sở vật chất và cải tiến kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng trong vòng 1-2 năm tới nhằm cải thiện hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh tại địa phương.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, giáo viên và chuyên viên giáo dục tham khảo và triển khai các giải pháp nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ trong bối cảnh hội nhập quốc tế.